„Spór” o relację kultura–natura w dziełach architektury

• Authors: Dominika Dzwonkowska

Title variants

EN

“Dispute” over Culture–Nature Relationship in Works of Architecture

Abstracts

EN

Jan Gwalbert Pawlikowski and Le Corbusier attempted to define how works of architecture, and more specifically ideal houses, should look like. The former saw them as houses created in harmony with the natural surroundings of the buildings as an expression of the protection of local culture, the so-called “peculiar features of the native land”. This concept reflects a respect for nature and a view of culture as inspired by the natural world. Le Corbusier, on the other hand, perceives nature purely utilitarian, it can become an element of “machines for living”, i.e., ideal houses. Nevertheless, its function is purely utilitarian, it is nothing more than a pleasant background for a human relaxation zone. The house should first and foremost serve human being with its functionality and usefulness. Its decorative sphere is of no importance, what matters in architecture is to create the best place to live. The article presents the axiological background for the differences in the perception of architectural creations by the two thinkers.

PL

Jan Gwalbert Pawlikowski oraz Le Corbusier próbowali określić, jak powinny wyglądać wytwory architektury, a dokładniej idealne domy. Pierwszy z nich widział je w domach stworzonych w zgodzie z naturalnym otoczeniem, co było wyrazem ochrony kultury lokalnej, tzw. swoistych rysów ziemi ojczystej. Koncepcja ta odzwierciedla szacunek wobec przyrody oraz postrzeganie kultury jako czerpiącej inspirację ze świata naturalnego. Z kolei Le Corbusier postrzega przyrodę czysto użytkowo, może ona stać się elementem „maszyn do mieszkania”, tj. idealnych domów. Niemniej jej funkcja jest czysto użytkowa, nie jest ona niczym więcej jak przyjemnym dla człowieka tłem dla strefy relaksu. Dom powinien przede wszystkim służyć człowiekowi swoją funkcjonalnością i użytecznością. Jego dekoracyjna sfera nie ma żadnego znaczenia, w architekturze liczy się tylko to, aby stworzyć najlepsze miejsce do mieszkania. Artykuł przedstawia tło aksjologiczne dla różnic w postrzeganiu tworów architektury u obu myślicieli.

Keywords

EN

Jan Gwalbert Pawlikowski; Le Corbusier; dwelling machines; culture vs. nature

PL

Jan Gwalbert Pawlikowski; Le Corbusier; maszyny do mieszkania; kultura a natura

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2023
• Volume: 14
• Issue: 2
• Pages: 79-95

Dates

published

2023

Contributors

author

Dominika Dzwonkowska

• Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw

• https://orcid.org/0000000220602901

References

• Atmodiwirjo, P[aramita], i Y[andi] A[ndri Yatmo. „Architecture as Machine: Towards an Architectural System for Human Well-Being”. Le Corbusier, 50 Years Later. International Congress, Valencia 18th-20th November 2015. Universitat Politècnica de València. Dostęp 19.05.2023. http://ocs.editorial.upv.es/index.php/LC2015/LC2015/paper/viewFile/ 679/ 1287. DOI: http://dx.doi.org/10.4995/LC2015.2015.679.
• De Button, Alain. Architektura szczęścia. Tłum. Krzysztof Środa. Warszawa: Czuły Barbarzyńca, 2010.
• Dzwonkowska, Dominika. Wprowadzenie do etyki środowiskowej. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2022.
• Hargrove, Eugene. „Weak Anthropocentric Intrinsic Value Theory”. The Monist 75, no. 2 (1991): 183–207.
• „Jan Gwalbert Pawlikowski 1860-03-18 - 1939-03-05”. Internetowy Polski Słownik Biograficzny. IPSB. Dostęp 19.05.2023, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/jan-gwalbert-pawlikowski-1860-1939-rolnik-ekonomista-polityk-etc.
• King, Peter. In Dwelling: Implacability, Exclusion and Acceptance. Hampshire: Ashgate, 2008.
• Le Corbusier. Towards a New Architecture. Translated from the thirteenth French edition and with an Introduction by Frederick Etchells. New York: Dover Publication, 1986. Wydanie polskie: W stronę architektury, tłum. Tomasz Swoboda, Warszawa: Centrum Architektury, 2012.
• „Machine (n.)”. Online Etymology Dictionary. Dostęp 19.05.2023, https://www.etymonline.com/word/machine.
• „Maszyna”. Słownik języka polskiego PWN. Dostęp 19.05.2023, https://sjp.pwn.pl/slowniki/maszyna.html
• Minteer, Ben A. „Anthropocentrism”. W: Encyclopedia of Environmental Ethics and Philosophy, red. J. Baird Callicott i Robert Frodeman. Farmington Hills: Macmillan Reference USA, 2008.
• Papuziński, Andrzej. „Świadomość ekologiczna a kultura”. W: Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii, red. Andrzej Papuziński, 165–166. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy. 1999.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. „Kilka uwag w sprawie stylu zakopiańskiego”. W: O lice Ziemi. Wybór pism Jan Gwalberta Pawlikowskiego, 347–364. Warszawa: Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, 1938.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. Kultura a natura. Łódź: Stowarzyszenie Obywatele Obywatelom, 2010.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. O „styl zakopiański” w budownictwie Zakopanego i Podhala. Kraków: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie, 1931.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. „O «styl zakopiański» w budownictwie Zakopanego i Podhala”. W: O lice Ziemi. Wybór pism Jan Gwalberta Pawlikowskiego, 365–396. Warszawa: Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, 1938.
• Pawlikowski, Jan Gwalbert. „Wstęp”. W: O lice Ziemi. Wybór pism Jan Gwalberta Pawlikowskiego, 153–175. Warszawa: Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, 1938.
• Piątek, Zdzisława. Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1998.
• Tsai, Kun-Pao, Sheng-Fen Chien i Hung-Ming Cheng. „Toward a Machine for Living: A Literature Survey of Smart Homes”. W: Digital Design: Proceedings of the 21st Conference on Education in Computer Aided Architectural Design in Europe, 17–20 September 2003, Graz University of Technology, red. Wolfgang Dokonal i Urs Hirschberg, 419–422. Graz: eCAADe i Graz University of Technology, 2003.
• Sydor, Maciej. Drewno w budowie maszyn. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu 2011.
• Sylvan, Richard. „Is There a Need for a New, an Environmental Ethic?”. Proceedings of the Twelfth World Congress of Philosophy nr 1 (1973): 205–210.
• White, Lynn. „The Historical Roots of Our Ecologic Crisis”. Science. New Series 155, no. 3767 (1967): 1203-1207.
• Wodziczko, Adam, i Władysław Szafer. „Od redakcji”. W: O lice ziemi. Wybór pism Jana Gwalberta Pawlikowskiego, VII-IX. Warszawa: Wydawnictwo Państwowej Rady Ochrony Przyrody, 1938.
• Wróblewski, Zbigniew. „Wartości idealne przyrody «dzikiej i wolnej» w perspektywie antropologicznej”. W: Jan Gwalbert Pawlikowski. Humanistyczna wizja ochrony przyrody i turystyki, red. Piotr Dąbrowski i Bernadetta Zawilińska. Kraków: Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK, 2014.
• Vogt, Adolf Max Vogt, i Radka Donnell. Le Corbusier, the Noble Savage Toward an Archaeology of Modernism. Boston, MA: MIT Press, 2000, https://direct.mit.edu/books/book/5092/Le-Corbusier-the-Noble-SavageToward-an-Archaeology.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult23142.4

Biblioteka Nauki

31233900