Samorealizacja człowieka według Jerzego Chmurzyńskiego

• Authors: Tomasz Perz

Title variants

EN

Human Self-Realisation According to Jerzy Chmurzyński

Abstracts

EN

The article presents the views of Jerzy Chmurzyński, the father of Polish ethology, on the mechanisms of human behavior in the context of ecological threats. In the process of evolution, man created a new reality - culture, which elevated him above the animal level. There are biological and cultural mechanisms present in human behavior, which are in different relations with each other in the phylogenetic perspective and in ontogenesis. In addition to cultural values, humans strive, like animals, for biological values. However, the human mechanism of behaviour is not just based on instincts, freedom of choice along with conscious ethics takes its place. Chmurzyński shows the precepts of biological ethics largely coinciding with the Decalogue, which protect biological values: individual homeostasis, maximisation of fitness and well-being. Most important is the call for self-realisation - “be yourself in your human nature”. The degradation of human nature is a significant cause of contemporary ecological threats, and Chmurzyński calls for good educational programmes to help the process of self-realisation, which will contribute to better protection of the environment.

PL

Artykuł przedstawia poglądy Jerzego Chmurzyńskiego, ojca polskiej etologii, na temat mechanizmów ludzkiego zachowania w kontekście zagrożeń ekologicznych. Człowiek w procesie ewolucji stworzył nową rzeczywistość - kulturę, która wyniosła go na ponad poziom zwierzęcy. W ludzkim zachowaniu są obecne mechanizmy biologiczne i kulturowe, które wchodzą ze sobą w rozmaite relacje w perspektywie filogenetycznej i w ontogenezie. Człowiek oprócz wartości kulturowych dąży, podobnie jak zwierzęta do osiągnięcia wartości biologicznych. Jednak ludzki mechanizm zachowania nie opiera się tylko na instynktach, w ich miejsce wchodzi wolność wyboru wraz ze świadomą etyką. Chmurzyński zarysowuje nakazy etyki biologicznej w znacznym stopniu zbieżne z Dekalogiem, które chronią wartości biologiczne: homeostazę osobniczą, maksymalizację dostosowania i dobrostan. Najważniejszym postulatem jest wezwanie do samorealizacji - „bądź sobą w swojej ludzkiej naturze”. Degradacja ludzkiej natury jest istotną przyczyną współczesnych zagrożeń ekologicznych, dlatego Chmurzyński postuluje o dobre programy wychowawcze, które pomogą w procesie samorealizacji, czym przyczynią się do lepszej ochrony środowiska naturalnego.

Keywords

EN

ecology; ethology; culture; human behaviour; nature; self-realisation; biological values

PL

ekologia; etologia; kultura; ludzkie zachowanie; natura; samorealizacja; wartości biologiczne

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Kulturoznawcze
• Year: 2023
• Volume: 14
• Issue: 2
• Pages: 141-159

Dates

published

2023

Contributors

author

Tomasz Perz

• Akademia Nauk Stosowanych Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Szczecinie

• https://orcid.org/0000000316452733

References

• Bielicki, Tadeusz. „O pewnej osobliwości człowieka jako gatunku”. Kosmos 39, nr 1 (1990): 129–146.
• Bielicki, Tadeusz. „O pewnych niesamowitych właściwościach człowieka jako gatunku”. Nauka 2 (2004): 57–63.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „«Być sobą» z perspektywy zwierzęcia i człowieka”. W: Peculiarity of Man. Vol. 4: Materiały z konferencji: „Być sobą” w warunkach współczesnej cywilizacji (Kielce 11-13.12.1998r.), red. Andrzej Wierciński, 83–89. Warszawa–Kielce: Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej, 1999.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Co etolog może powiedzieć o człowieku?”. Głos w dyskusji na VI Festiwalu Nauki, 2000: Ecce Homo [maszynopis autora].
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Czy z «dewiacją» trzeba walczyć?”. Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria 8, nr 4 (32), (1999): 136141.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Dobro i zło w kategoriach wartości biologicznych”. W: Materiały z konferencji „Tradycyjne i współczesne systemy wartości. Przeciwieństwo pierwsze: Dobro i Zło” (Staszów, 10–12.12.1999 r.), red. Andrzej Wierciński, 259-271. Warszawa–Kielce: Wydział Zarządzania i Administracji Akademii Świętokrzyskiej, 2000.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Etopsychiczne granice między zwierzętami a człowiekiem”. W: Kontrowersje wokół początków człowieka, red. Grzegorz Bugajak i Jacek Tomczyk, 27–42. Katowice: Księgarnia Świętego Jacka, 2007.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Etyczne zasady pracy w naukach behawioralnych”. Nauka 1 (1995): 166–174.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Natura - kultura: opozycja czy koniunkcja?”. Kosmos nr 1 (39), (1990): 77–96.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Obraz człowieka - „być sobą” z perspektywy zwierzęcia i człowieka”. W: Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata, red. Anna Latawiec, Kazimierz Kloskowski i Grzegorz Bugajak. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo UKSW, 2000), 62–77.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „O czym myśli zwierzę”. Wszechświat 112, nr 10–12 (2011): 251–257.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Searching Europe’s Destination”. Dialogue and Universalism 6–7 (2002): 133–144.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. Słownik encyklopedyczny biologii zachowania i pojęć pokrewnych. Warszawa: na prawach maszynopisu, 2011.
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Sprawozdanie z sekcji: Rodzina w naukach biologicznych i medycznych”. W Ekologia rodziny ludzkiej. Materiały Konferencji „Edukacja ekologiczna w rodzinie”, Augustów, 30-31.05.2000, red. Józef Marceli Dołęga i Jacek Wojciech Czartoszewski, 294–297. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2000. Episteme 7
• Chmurzyński, Jerzy Andrzej. „Uwagi etologa o rodzinie i wychowaniu”. W: Ekologia rodziny ludzkiej. Materiały Konferencji „Edukacja ekologiczna w rodzinie”, Augustów, 30-31.05.2000, red. Józef Marceli Dołęga i Jacek Wojciech Czartoszewski, 7-34. Olecko: Wydawnictwo Wszechnicy Mazurskiej, 2000). Episteme 9.
• Cribb, Julian. „Nadchodzi katastrofocen”. Wszystko co najważniejsze nr 47 (2022): 12.
• Drickamer, Lee C., i Stephen H. Vassey. Animal Behavior: Concepts, Processes and Methods. Boston: Grand Press, 1982.
• Godzińska, Ewa Jadwiga. „Prof. dr. hab. Jerzy Andrzej Chmurzyński (11.03.1929-1.07.2019): entomolog, etolog, filozof, człowiek renesansu”. Wszechświat 120 (10-12) (2019): 282–286.
• Grzegorczyk, Andrzej. Psychiczna osobliwość człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2003.
• Grzegorczyk, Andrzej. „Wizja kondycji ludzkiej we współczesnym świecie”. Przegląd Filozoficzny - Nowa Seria 8, nr 4 (32) (1999): 129136.
• Kotarbiński, Tadeusz. Medytacje o życiu godziwym. Warszawa: Wiedza Powszechna 1967.
• Lawick-Goodall, Jane van. W cieniu człowieka. Tłum. Gabriela Bujalska-Grüm i Leszek Grüm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974.
• Lem, Stanisław. „Biologia i wartości”. Studia Filozoficzne nr 3–4 (1968): 35–78.
• Lorenz, Konrad. Regres człowieczeństwa. Tłum. Anna Danuta Tauszyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1986.
• Lorenz, Konrad. Tak zwane zło. Tłum. Anna Danuta Tauszyńska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996.
• Perz, Tomasz. „Człowieczeństwo w ujęciu Jerzego Chmurzyńskiego”. Studia Philosophiae Christianae 58, nr 1(2022): 73–97.
• Sadowski, Bogdan, i Jerzy Andrzej Chmurzyński. Biologiczne mechanizmy zachowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989.
• Szostek, Andrzej. Wokół godności, prawdy i miłości. Rozważania etyczne. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski, 1998.
• Tinbergen, Nikolaas. Badania nad instynktem. Tłum. Gabriela Bujalska-Grüm i Leszek Grüm. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976.
• Urbanek, Adam. Rewolucja naukowa w biologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1973.
• Waal, Frans de. Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych. Tłum. Krzysztof Kornas. Kraków: Copernicus Center Press, 2018.
• Wierciński, Andrzej. Magia i religia. Szkice z antropologii religii. Kraków: Zakład Wydawniczy „Nomos”, 1997.

Identifiers

DOI

10.18290/rkult23142.7

Biblioteka Nauki

31233895