„Odwrócony dekalog”, popękana kultura. Socjologiczne refleksje wokół kultury i religijności

• Authors: Wojciech Świątkiewicz

Title variants

EN

“Reversed Decalogue,” Cracked Culture. Sociological Reflections on Culture and Religiosity

Abstracts

EN

Attitudes towards the Ten Commandments, expressed in accepting or rejecting its principles, mark the direction of changes in Christian civilization and culture. The results of nationwide sociological empirical research conducted among university students in 2017 were a premise for the conclusions on the deconstruction of the Decalogue, which is subject to relativization procedures and inscribed in the cultural spaces of transition from objective morality to subjective morality, from the morality of orders and prohibitions to the morality of free choices justified by the principle of situational conformism. Attitudes towards the Decalogue are not only a consequence of selective choices and rejections but also of subjective composing and free structuring of decalogical principles. The in-verted decalogue shows the broken foundations of Christian civilization and the lost experience of cultural identity expressed in the formula etsi Deus non daretur. The article consists of six points: Introduction: Culture and Religion, The Role of Religion in the Processes of Cultural Legitimation, The Decalogue in the Christian Tradition and its Role in Culture, Accepted and Rejected The Decalogue, The Decalogue of Deeply Believers and Systematic Practitioners, Conclusions.

PL

Postawy wobec Dekalogu wyrażające się w akceptacji lub odrzuceniu jego zasad stanowią sygnaturę kierunku przemian chrześcijańskiej cywilizacji i kultury. Wyniki ogólnopolskich socjologicznych badań empirycznych prowadzonych wśród młodzieży akademickiej w roku 2017 były przesłanką do konkluzji o dekonstrukcji Dekalogu, który podlega procedurom relatywizacji i zostaje wpisany w kulturowe przestrzenie przejścia od moralności obiektywnej do moralności subiektywnej, od moralności nakazów i zakazów do moralności swobodnych wyborów usprawiedliwianych zasadą sytuacyjnego konformizmu. Postawy wobec Dekalogu są nie tylko konsekwencją selektywnych wyborów i odrzuceń, lecz także subiektywnego komponowania i swobodnego strukturyzowania dekalogicznych zasad. „Dekalog odwrócony” ukazuje popękane fundamenty chrześcijańskiej cywilizacji i zagubione doświadczenie tożsamości kulturowej wyrażającej się w formule etsi Deus non daretur. Artykuł składa się z sześciu punktów: Wprowadzenie: Kultura i religia, Rola religii w procesach legitymizacji kultury, Dekalog w tradycji chrześcijańskiej i jego rola w kulturze, Dekalog akceptowany i odrzucany, Dekalog głęboko wierzących i systematycznie praktykujących, Wnioski.

Keywords

PL

Dekalog; moralność; kultura; religia; młodzież

EN

Decalogue; morality; culture; religion; youth

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2020
• Volume: 48
• Issue: 1
• Pages: 53-78

Dates

published

2020

Contributors

author

Wojciech Świątkiewicz

• University of Silesia in Katowice

• https://orcid.org/0000000284595114

References

• Annuarium Statisticum Ecclesiae Polonia AD 2018, Warszawa: ISKK 2018.
• Baniak J., Czy kryzys wiary? Prawdy religijne katolicyzmu w świadomości licealistów i studentów. Od akceptacji do kontestacji, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 17(2016), nr 4, s. 28-50.
• Baniak J., Między buntem a potrzebą akceptacji i zrozumienia. Świadomość religijna i moralna a kryzys tożsamości osobowej młodzieży gimnazjalnej. Studium socjologiczne, Kraków: Wydawnictwo Homini 2008.
• Benedykt XVI, Audiencja generalna w dniu 11 maja 2011 roku, „L’Osservatoro Romano” 32(2011), nr 7, s. 49.
• Berger P.L., Four Faces of Global Culture, „The National Interest” 1997, nr 49, s. 23-29.
• Berger P.L., Luckman T., Społeczne tworzenie rzeczywistości, tłum. J. Niżnik, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1983.
• Davie G., Socjologia religii, tłum. R. Babińska, Kraków: Wydawnictwo Nomos 2010.
• Dawson Ch., Zależność między religią a kulturą, w: Człowiek. Wychowanie. Kultura. Wybór tekstów, wybór i oprac. F. Adamski, Kraków: Wydawnictwo WAM 1993.
• Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego, tłum. A. Zadrożyńska, Warszawa: PWN 1990.
• Eliade M., Sacrum i profanum, tłum. R. Reszke, Warszawa: Wydawnictwo KR 1999.
• Geertz G., Religia jako system kulturowy, w: Racjonalność i styl myślenia, wybór i oprac. E. Mokrzycki, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN 1992.
• Hryniewicz J.T., Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar” 2004.
• Jan Paweł II, List apostolski Jana Pawła II do młodych z całego świata z okazji z okazji Międzynarodowego Roku Młodzieży z dnia 31 marca 1985 roku, „L’Osservatore Romano” 6(1985), nr 1, s. 6-7.
• Jan Paweł II, Posynodalna adhortacja apostolska Ecclesia in Europa, Watykan, 30 czerwca 2003 r.
• Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań: Pallottinum 2004.
• Koseła K., Polak i katolik. Splątana tożsamość, Warszawa: IFiS PAN 2003.
• Kramer S., Fahmy D., Younger People are Less Religious than Older Ones in Many Countries, Especially in the U.S. and Europe, http://www.pewresearch.org/fact-tank/2018/06/13/younger-people-are-less-religious-than-older-ones-in-many-countries-especially-in-the-u-s-and-europe/ (dostęp: 28.06.2018).
• Krasnodębski Z., Postmodernistyczne rozterki kultury, Warszawa: Oficyna Naukowa 1996.
• Luckmann T., Komunikacja moralna w nowoczesnych społeczeństwach, w: Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, red. A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Scholar” 2006, s. 938- 947.
• Mariański J., Godność ludzka jako nowy paradygmat w socjologii moralności, „Uniwersyteckie Czasopismo Akademickie” 21(2017), nr 4, s. 9-20.
• Mariański J., Młodzież między tradycją a ponowczesnością, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1995.
• Mariański J., Moralność katolików procesie przemian, w: Religia – Kościół – Społeczeństwo. Wyniki porównawczych badań socjologicznych w 12 diecezjach, red. W. Zdaniewicz SAC, S.H. Zaręba, Warszawa: ISKK SAC 2006, s. 47-76.
• Mariański J., Postawy katolików wobec Dekalogu i norm moralności małżeńsko-rodzinnej, w: Postawy społeczno-religijne mieszkańców Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, red. W. Zdaniewicz, S.H. Zaręba, Szczecin: Szczecińskie Wydawnictwo Archidiecezjalne „Ottonianum” 2006, s. 97-129.
• Mariański J., Przemiany moralności polskich maturzystów w latach 1994-2009. Studium socjologiczne, Lublin: Wydawnictwo KUL 2011.
• Mariański J., Religijność społeczeństwa polskiego w perspektywie europejskiej. Próba syntezy socjologicznej, Kraków: Nomos 2004.
• Mariański J., Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek 2017.
• Mariański J., Wargacki S., Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym, „Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne” 17(2016), nr 4, s. 7-27.
• Parsons T., Motywacje wierzeń i zachowań religijnych, w: Socjologia religii, oprac. F. Adamski, Kraków: Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy 1984, s. 198-203.
• Pawełczyńska A., Głowa hydry. O przewrotności współczesnego zła, Warszawa: Wydawnictwo Test 2004.
• Pawlik W., Między nomosem i anomią. Uwagi o relatywizmie młodzieży, w: Światopogląd między transcendencją i codziennością, red. I. Borowik, H. Hoffmann, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos 2004, s. 166-179.
• Possenti V., Religia i życie publiczne. Chrześcijaństwo w dobie ponowożytnej, tłum. T. Żeleźnik, Warszawa: PAX 2005.
• Possenti V., Religie światowe wobec pytania o prawdę. Wywiad z kardynałem Josephem Ratzingerem, „Społeczeństwo” 2005, z. 4-5, s. 719-726.
• Radio Watykańskie, Spotkanie Benedykta XVI z intelektualistami francuskimi, Serwis Radia Watykańskiego, 12.09.2008.
• Rahner K., Theologische Deutung der Position der Christen in der modernen Welt, w: K. Rahner, Sendung und Gnade, Innsbruck–Wien–Munchen: Tyrolia-Verlag 1959.
• Romaniuk K., Św. Paweł. Życie i dzieło, Katowice: Księgarnia św. Jacka 1995.
• Sroczyńska M.A., Rytuały młodzieżowe w świecie. Studium socjologiczne, Kraków: Wydawnictwo FALL 2013.
• Świątkiewicz W., Chrześcijański Dekalog: między akceptacją a marginalizacją, w: Między konstrukcją a dekonstrukcją uniwersum znaczeń. Badania religijności młodzieży akademickiej w latach 1988-1998-2005-2017, red. S. H. Zaręba, M. Zarzecki, Warszawa: WWS 2018, s. 29-50.
• Świątkiewicz W., Między sekularyzacją i deprywatyzacją. Socjologiczne refleksje wokół polskiej religijności w kontekście europejskim, Katowice: Wydawnictwo UŚ 2010.
• Świątkiewicz-Mośny M., Konstruowanie nowych tożsamości w warunkach globalizacji, Kraków: WUJ 2015.
• Štefaňak O., Wartości moralne maturzystów słowackich, Lublin: Norbertinum 2013.
• Tradycja i innowacja w polu refleksji socjologii religii, red. S.H. Zaręba, I. Borowik, Warszawa: Kontrast 2016.
• Wielgosz Z., List sprzed 100 lat, a jaki aktualny!, https://tarnow.gosc.pl/doc/5134370.List-sprzed-100-lat-a-jaki-aktualny (dostęp: 3.11.2018).
• Zaręba S.H., Dynamika świadomości religijno-moralnej młodzieży w warunkach przemian ustrojowych w Polsce (1988-1998), Warszawa: ISKK 2003.
• Zduniak A., Franza-Xavera Kaufmanna koncepcja socjologii religii, Kraków: Nomos 2006.
• Zemło M., Szkoła w stanie anomii. Raport, Białystok: Urząd Miejski. Wydział Spraw Społecznych 2006.

Identifiers

DOI

10.18290/rns20481-3

Biblioteka Nauki

1831389