Czynności ludzkie jako obiektywny wymiar badań nauk humanistycznych. Analiza porównawcza koncepcji Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego

• Authors: Arkadiusz Jabłoński

Title variants

EN

Human Activities as an Objective Dimension of Humanities Research Comparative Analysis of the Concepts of Kazimierz Twardowski and Florian Znaniecki

Abstracts

EN

The article is an analysis of the concept of human activities of two great Polish thinkers − Kazimierz Twardowski and Florian Znaniecki. The text is analytical and synthetic in nature, bordering on the history of ideas and methodology. The main problem of the article is to show what research approach in humanities results from the concept of human activities by Twardowski and Znaniecki. They present different ways of conceptualizing human activities, which complement each other logically and define complementary areas of description of human behavior. Twardowski strives to objectively describe human activities as logical and semiotic situations contained in human products. Such a perspective provides the basis for a scientific treatment of them, different from discovering hidden deterministic cause-and-effect relationships specific to natural phenomena. In Znanieckiʼs approach, activities are treated as a material of culture, i.e. an order of relations between all externalized human experiences. This is the basis of a humanistic understanding of human behavior that conforms to cause and effect thinking in the natural sciences.

PL

Artykuł jest analizą koncepcji czynności ludzkich dwóch wielkich polskich myślicieli – Kazimierza Twardowskiego i Floriana Znanieckiego. Tekst ma charakter analityczno-syntetyczny z pogranicza historii idei i metodologii. Głównym problemem artykułu jest ukazanie, jakie podejście badawcze w naukach społecznych wynika z koncepcji czynności ludzkich Twardowskiego i Znanieckiego. Prezentują oni odmienne sposoby konceptualizacji czynności ludzkich, które uzupełniają się logicznie i wyznaczają dopełniające się obszary opisu zachowań człowieka. Twardowski dąży do obiektywnego opisu czynności ludzkich jako sytuacji logiczno-semiotycznych zawartych w wytworach człowieka. Taka perspektywa oglądu daje podstawy naukowego ich traktowania, różnego od odkrywania ukrytych, deterministycznych zależności przyczynowo-skutkowych, właściwych dla zjawisk przyrodniczych. W podejściu Znanieckiego czynności traktowane są jako tworzywo kultury, czyli ładu stosunków pomiędzy wszystkimi uzewnętrznianymi ludzkimi doświadczeniami. Stanowi to podstawę humanistycznego rozumienia ludzkich zachowań, które upodobnia się do przyczynowo-skutkowego myślenia w naukach przyrodniczych.

Keywords

PL

czynność; nauki humanistyczne; antypsychologizm; Kazimierz Twardowski; Florian Znaniecki

EN

activity; Humanities; anti-psychologism; Kazimierz Twardowski; Florian Znaniecki

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2020
• Volume: 48
• Issue: 3
• Pages: 5-25

Dates

published

2020

Contributors

author

Arkadiusz Jabłoński

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Polska

• https://orcid.org/0000000180812217

References

• Arystoteles, Polityka, tłum. L. Piotrowicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.
• Archer M., Structure, Agency and the Internal Conversation, Cambridge: Cambridge University Press 2003.
• Bobryk J., Twardowski. Teoria działania, Warszawa: Prószyński i S-ka 2001.
• Bokszański Z., Koncepcja czynności społecznych Floriana Znanieckiego na tle niektórych pojęć nurtu teorii działania, „Przegląd Socjologiczny” 1996, nr 20, s. 103-118.
• Brykczyński P., Kazimierza Twardowskiego koncepcja wytworów czynności, „Filozofia Nauki” 2005, nr 2(50), s. 27-68.
• Chałasiński J., Polonia amerykańska, w: W.I. Thomas, F. Znaniecki, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1976, s. 21.
• Dominiak Ł.M., O źródłach kreatywności Floriana Znanieckiego, „Filo-Sofija” 2017, nr 39, s. 179-185.
• Durkheim E., Zasady metody socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
• Dziedzic A., Filozofia wobec psychologii Polemika Adama Mahrburga z Kazimierzem Twardowskim, „Folia Philosophica” 2017, vol. 38, s. 29-38.
• Hałas E., Znaczenia i wartości społeczne. O socjologii Floriana Znanieckiego, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL 1991.
• Jabłoński A., Budowanie społeczeństwa wiedzy. Zarys teorii społecznej Karla R. Poppera, Lublin: Wydawnictwo KUL 2006.
• Jabłoński A., Zarys realistyczno-krytycystycznej koncepcji socjologicznej analizy literatury, „Roczniki Nauk Społecznych” 9 (45) (2017), nr 4, s. 67-95.
• Kłoskowska A., Socjologia kultury, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.
• Materska M., Teoria czynności Tadeusza Tomaszewskiego, w: Psychologia czynności. Nowe perspektywy, red. I. Kurcz, D. Kądzielawa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 13-19.
• Paczkowska-Łagowska E., Psychika i poznanie. Epistemologia Kazimierza Twardowskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1980.
• Popper K.R., Wiedza a zagadnienie ciała i umysłu. W obronie interakcji, tłum. T. Baszniak, Warszawa: Książka i Wiedza 1998.
• Popper K.R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, tłum. A. Chmielewski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
• Rembierz M., Wychowanie, oświata powszechna i kształcenie uniwersyteckie jako źródła polskiej niepodległości. Pedagogiczno-patriotyczne idee i działania Kazimierza Twardowskiego, „Polska Myśl Pedagogiczna” 2015, nr 1, s. 39-87.
• Thomas W.I., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1-2: Organizacja grupy pierwotnej, tłum. M. Matelska, Warszawa 1976.
• Twardowski K., O czynnościach i wytworach. Kilka uwag z pogranicza psychologii, gramatyki i logiki, Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego 1911.
• Twardowski K., O psychologii, jej przedmiocie, zadaniach, metodzie, stosunku do innych nauk i o jej rozwoju, w: Tegoż, Wybrane pisma filozoficzne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1965.
• Woleński J., Twardowski Kazimierz, w: Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu 2011.
• Ziółkowski M., Wiedza, jednostka, społeczeństwo. Zarys koncepcji socjologii wiedzy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1989.
• Znaniecki F., Formy i zasady twórczości moralnej, „Przegląd Filozoficzny” 1914, z. 1, s. 1-32.
• Znaniecki F., Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1974.
• Znaniecki F., Nauki o kulturze. Narodziny i rozwój, tłum. J. Szacki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1971.
• Znaniecki F., Rzeczywistość kulturowa, tłum. J. Wocial, w: Tegoż, Pisma filozoficzne, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 459-928.
• Znaniecki F., Wstęp do socjologii, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1988.

Identifiers

DOI

10.18290/rns20483-1

Biblioteka Nauki

1831315