Motywacje wiary religijnej i praktyk religijnych dorosłych katolików w Polsce w XX i XXI wieku. Na podstawie wyników badań socjologicznych

• Authors: Józef Baniak

Title variants

EN

Motivations for the Faith and Religious Practices of Adult Catholics in Poland in the Twentieth and Twenty-First Centuries. Based on the Results of Sociological Research

Abstracts

EN

In the article I answer three questions: 1) What arguments did adult Catholics in Poland use at the turn of the twenty-first century to justify their religious faith? 2) What motivated adult Polish Catholics to pursue their religious practices at the turn of the century? 3) Why did adult Catholics in Poland relinquish their religious faith and observance of religious practices at that time? These questions form the basic problem of the undertaken research. The answers to these questions are provided by the results of sociological research and public opinion polls carried out in the second half of the 20th century and in the two first decades of the 21st century. A detailed presentation of the scientific research to date and a sociological analysis of its results are appropriate for studying the subject referred to in the title. Research results show that at the turn of the century adult Catholics in Poland variously justified their religious faith and their own religious practices. However, they were most likely to declare religious motivation. For various reasons, too, some adult Catholics abandoned their religion and observances. Most often, however, they pointed to personal reflection and their own choice of an atheistic attitude (unbelief) and renouncement of religious worship. Departure from religion was more common among adult Catholics in the 20th century than in this century.

PL

W artykule tym odpowiadam na trzy pytania: 1) Jakimi motywami uzasadniali swoją wiarę religijną dorośli katolicy w Polsce na przełomie XX i XXI wieku? 2) Pod wpływem jakich motywów dorośli katolicy polscy realizowali w okresie przełomu wieków praktyki religijne? 3) Z jakich powodów niektórzy katolicy dorośli w Polsce rezygnowali z wiary religijnej i z realizacji praktyk religijnych w tym okresie przełomu wieków? Pytania te tworzą łącznie podstawowy problem podjętych badań. Podstawę odpowiedzi na te pytania stanowią wyniki badań socjologicznych i sondaże opinii publicznej zrealizowane w drugiej połowie XX wieku i w obu dekadach XXI wieku. Prezentacja szczegółowa istniejących badan naukowych i socjologiczna analiza ich wyników są odpowiednią metodą do opracowania tego artykułu na podjęty temat w jego tytule. Wyniki badań ukazują, że dorośli katolicy w Polsce uzasadniali w tym okresie przełomu wieków swoją wiarę religijną i własne praktyki religijne różnymi motywami i powodami. Jednak najczęściej sami deklarowali stosowanie motywacji religijnych. Z różnych też powodów niektórzy katolicy dorośli rezygnowali z wiary religijnej i z praktyk religijnych. Najczęściej wskazywali oni jednak motyw osobistych przemyśleń i własny wybór postawy ateistycznej oraz rezygnacji z kultu religijnego. Zmiana postawy religijnej na postawę niereligijną i ateistyczną wśród dorosłych katolików częściej występowała w obecnym XXI wieku niż w minionym XX wieku.

Keywords

PL

wiara religijna; porzucenie wiary; postawa ateistyczna; praktyki religijne; motywacje wiary i niewiary; motywacje realizacji praktyk religijnych; dorośli katolicy

EN

religious faith; abandonment (departure) from faith; atheist attitude; religious practices; motivations for religious and unbelief; motivations for religious practices; adult Catholics

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2022
• Volume: 50
• Issue: 1
• Pages: 99-118

Dates

published

2021

Contributors

author

Józef Baniak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polska

References

• Baniak J. (1990), Religijność miejska w warunkach uprzemysłowienia i ruralizacji na przykładzie Kalisza. Studium socjologiczne, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Baniak J. (2007), Desakralizacja kultu religijnego i świąt religijnych w Polsce. Studium socjologiczne, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Dudek W. (1957), Współczesna próba religijności polskiej, Ateneum Kapłańskie, 49(3), s. 384-405.
• Dzięcielska-Machnikowska S., Duraj D. (1984), Rola kobiet w klasie robotniczej, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Galek A. (1983), Praktyki religijne jako przejaw pobożności ludowej (na przykładzie wybranych społeczności lokalnych Lubelskiego Zagłębia Węglowego, [w:] W. Piwowarski (red.), Religijność ludowa – ciągłość i zmiana, Wrocław: Wydawnictwo Księgarni Archidiecezjalnej, s. 199-220.
• Kamiński R. (1987), Przynależność do parafii katolickiej. Studium pastoralne, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Kawecki Z. (1979), Światopogląd robotników. Studium postaw hutników ozimskich, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.
• Kiciński K. (1987), Sytuacja zagrożenia a sądy moralne, [w:] J. Koralewicz (red.), Społeczeństwo polskie w świetle badań socjologicznych z lat 1977-1979, Warszawa: PWN, s. 225-252.
• Koseła K. (1989), Studenci o moralnej sytuacji swego pokolenia, [w:] T. Doktór, K. Koseła (red.), Ruchy pogranicza religii i nauki jako zjawisko socjologiczno-psychologiczne, t. 3, Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 24-49.
• Kowalski T. (1963), Motywy religijności młodzieży licealnej, Wychowanie, nr 4, s. 16-18.
• Kozielecki J. (1991), Kościół a osobowość człowieka, Odra, 31(10), s. 24-29.
• Korzeniowski M. (2005), Religijność pokoleń. Studium przypadku rejonu kędzierzyńsko-kozielskiego, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Kubiak H. (1972), Religijność a środowisko społeczne. Studium zmian religijności od wpływem ruchów migracyjnych ze wsi do miasta, Wrocław–Warszawa–Gdańsk–Kraków: Ossolineum.
• Libiszowska-Żółtkowska M. (1991), Postawy inteligencji wobec religii. Studium Socjologiczne, Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
• Libiszowska-Żółtkowska M. (2000), Wiara uczonych. Esej socjologiczny mocno osadzony w empirii, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Majka J. (1960), Socjologia religii w ujęciu prof. Gabriela Le Bras’a a socjologia duszpasterska, Zeszyty Naukowe KUL, 3(1), s. 91-108.
• Majka J. (1970), Przemiany społeczne a religijność, [w:] B. Bejze (red.), W nurcie zagadnień posoborowych, t. 4, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej, s. 165-179.
• Mariański J. (1984), Dynamika przemian religijności wiejskiej w rejonie płockim w warunkach industrializacji (1967-1976), Poznań–Warszawa: Pallottinum.
• Mariański J. (1991), Religijność w procesie przemian. Studium socjologiczne, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Mariański J. (2001), Niedzielne i wielkanocne praktyki religijne, [w:] W. Zdaniewicz (red.), Religijność Polaków: 1991–1998, Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, s. 82-99.
• Mariański J., Smyczek L. (2007), Praktyki religijne, [w:] W. Zdaniewicz, S. H. Zaręba, T. Zembrzuski (red.), Religijność mieszkańców Warszawy, Warszawa: Zakład Wydawnictw Statystycznych, s. 77-105.
• Mariański J. (2008), Emigracja z Kościoła. Religijność młodzieży polskiej w warunkach zmian społecznych, Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Mariański J. (2010), Konsekwencje wiary w dziedzinie praktyk religijnych, [w:] Tenże (red.), Postawy religijno-społeczne w diecezji płockiej. Raport z badań przeprowadzonych przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC, Płock: Płocki Instytut Wydawniczy, s. 78-106.
• Mariański J. (2014), Praktyki religijne w Polsce w procesie przemian. Studium socjologiczne, Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
• Noris P., Inglehart R. (2006), Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie, tłum. R. Babińska, Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Pankowski K. (2002), O tradycjach wielkopostnych i nieświętym świętowaniu. Komunikat z badań CBOS. BS/58/2002, Warszawa.
• Pastuszka J. (1975), Charakterologiczne aspekty religijności człowieka, Więź, nr 12, s. 5-11.
• Pin E. (1969), Motywy praktyk religijnych a przejście od cywilizacji pretechnicznej do cywilizacji technicznej, Znak, nr 4-5, s. 207-223.
• Pin E. (1983), Pobudki religijne a przejście ku społeczeństwu technicznemu, tłum. Z. Szpotański, [w:] F. Adamski (red.), Socjologia religii. Wybór tekstów, Kraków: WAM, s. 217-227.
• Piwowarski W. (1971), Religijność wiejska w warunkach urbanizacji. Studium socjologiczne, Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Piwowarski W. (1977), Religijność miejska w rejonie uprzemysłowionym. Studium socjologiczne, Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Piwowarski W. (1983), Przemiany globalnych postaw wobec religii (na przykładzie Puław), [w:] Tenże (red.), Religijność ludowa – ciągłość i zmiana, Wrocław: Wydawnictwo Księgarni Archidiecezjalnej, s. 181-198.
• Słomba J. (1971), Religijność współczesnej wsi dolnośląskiej na przykładzie parafii K, [w:] J. Krucina (red.), Kościół na Ziemiach Zachodnich. Ćwierćwiecze polskiej organizacji kościelnej, Wrocław: Wydawnictwo Księgarni Archidiecezjalnej, s. 191-219.
• Sroczyńska M. (1999), Kultura religijna nauczycieli. Studium socjologiczne, Kielce: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego.
• Szacki J. (1970), Trzy pojęcia tradycji, Studia Socjologiczne, nr 3, s. 126-147.
• Święs K. (2011), Przemiany religijności miejskiej w czasie transformacji systemowej, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Taras P. (1986), Znaczenie religii w życiu społeczeństwa a powołania kapłańskie, [w:] W. Piwowarski, W. Zdaniewicz (red.), Z badań nad religijnością polską. Studia i materiały, Poznań: Pallottinum, s. 143-167.
• Zaręba S. H. (2010), Wiara sakralne, wiara klerykalna, wiara masowa…? Wizerunek polskiej religijności, [w:] Tenże (red.), Rodzina, religia, społeczeństwo. Polacy 2009 w diagnozie socjologicznej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, s. 77-99.

Identifiers

DOI

10.18290/rns22501.5

Biblioteka Nauki

2129892