Wiedza naukowa – najbardziej ceniona postać dobrostanu intelektualnego

• Authors: Mariusz Zemło

Title variants

EN

Scientific Knowledge-the Most Valued Form of Intellectual Well-Being

Abstracts

EN

Discussion of the knowledge that is created through human cognitive efforts in different periods of history proceeds has a varying intensity. In the second half of the twentieth century, when it was announced that mankind had entered the age of knowledge society, reflection on its condition requires special attention. In order to meet this challenge, the article seeks to answer two basic questions: a) What knowledge currently enjoys the greatest social recognition? b) What are the parameters of such knowledge that put it in a dominant position among other forms? When attempting to answer these questions, the author does not try to idealize the intellectual product considered to be the most valuable, but also points to its weaker sides, confronting the facts with the expectations placed upon it.

PL

Dyskusja nad wiedzą, która powstaje w wyniku starań poznawczych człowieka w różnych okresach dziejów przebiega z odmienną intensywnością. W drugiej połowie XX wieku, kiedy to ogłoszono, że ludzkość wkroczyła w epokę społeczeństwa wiedzy, namysł nad jej kondycją domaga się szczególnej uwagi. Wychodząc naprzeciw temu wyzwaniu, w artykule starano się odpowiedzieć na dwa zasadnicze pytania: a) Jaka wiedza aktualnie cieszy się największym uznaniem społecznym? b) Jakie są parametry takiej wiedzy, za przyczyną których uzyskała dominującą pozycję pośród pozostałych form? Przy próbie odpowiedzi na te pytania autor nie próbuje idealizować produktu intelektualnego uznanego za najbardziej wartościowy, ale wskazuje także i słabsze jego strony, zestawiając stan faktyczny z oczekiwaniami, jakie pod jego adresem są stawiane.

Keywords

PL

formy wiedzy; wiedza naukowa; parametry wiedzy naukowej; kryteria dobrego poznania naukowego

EN

forms of knowledge; scientific knowledge; parameters of scientific knowledge; criteria of good scientific knowledge

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Nauk Społecznych
• Year: 2022
• Volume: 50
• Issue: 1
• Pages: 81-98

Dates

published

2021

Contributors

author

Mariusz Zemło

• Uniwersytet w Białymstoku, Polska

• https://orcid.org/0000000309458651

References

• Ajdukiewicz K. (1965), Logika pragmatyczna, Warszawa: PWN.
• Ajdukiewicz K. (1985), Wartość nauki, [w:] Tenże, Język i poznanie, t. I, Warszawa: PWN, s. 314-316.
• Amsterdamski S. (1994), Nauka a wartości, [w:] Tenże, Tertium non datur? Szkice i polemiki, Warszawa: PWN, s. 129-146.
• Bacon F. (1955), Novum organum, Warszawa: PWN.
• Berger P. L. (1967), Invitation to Sociology. A Humanistic Perspective, Harmondsworth: Penguin Books.
• Bocheński J. M. (1992), Współczesne metody myślenia, Poznań: W drodze.
• Comte A. (2001), Rozprawa o duchu filozofii pozytywnej, Kęty: Antyk.
• Doren Van C. (1997), Historia wiedzy od zarania dziejów do dziś, Warszawa: Al Fine.
• Durkheim E. (1990), Elementarne formy życia religijnego, Warszawa: PWN.
• Feyerabend P. K. (1992), Krytyka naukowego rozumu, [w:] E. Mokszycki (red.), Racjonalność i styl myślenia, Warszawa: IFiS PAN, s. 162-217.
• Fleck L. (2006), Psychosocjologia poznania naukowego, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
• Gadamer H. G. (1979), Rozum, słowo, dzieje, Warszawa: PIW.
• Geymonat L. (1966), Filozofia i filozofia nauki, Warszawa: PWN.
• Goćkowski J. (2000), Ludzie „systemu” i ludzie „problemu”. Wieczna wojna w teatrze życia naukowego, Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
• Habermas J. (1984), Analityczna teoria nauki i dialektyka (na marginesie kontrowersji między Popperem a Adorno), [w:] E. Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma, t. II, Warszawa: PIW, s. 47-86.
• Hanson N. R. (1958), Patterns of Discovery, Cambridge: Cambridge University Press.
• Hegel G. W. F. (1994), Wykład z historii filozofii, t. I, Warszawa: PWN.
• Hempoliński, M. (2005), Prawda i racjonalność jako konstytutywne wartości wiedzy, [w:] A. Motycka (red.), Wiedza a prawda, Warszawa: IFiS PAN, s. 73-86.
• Humboldt W. von (2002), O umyśle i mowie, Warszawa: PWN.
• Kamiński S. (1989), Wyjaśnienie w metafizyce, [w:] Tenże, Jak filozofować?, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 151-176.
• Krąpiec M. A. (1982), Nauka i religia, [w:] Tenże, Człowiek, kultura, uniwersytet, Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
• Kuhn T. (2009), Struktura rewolucji naukowych, Warszawa: Aletheia.
• Matraszek K., Such J. (1989), Ontologia, teoria poznania i ogólna metodologia nauk, Warszawa: PWN.
• Motycka A. (1984), Relatywistyczna wizja nauki, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź: Ossolineum.
• Motycka A. (2005), Prawda naukowa a prawda metafizyczna, [w:] A. Motycka (red.), Wiedza a prawda, Warszawa: IFiS PAN, s. 208-228.
• Nakamura H. (2005), Systemy myślenia ludów Wschodu. Indie, Chiny, Tybet, Japonia, Kraków: Wydawnictwo UJ.
• Ossowski S., (1967), O osobliwości nauk społecznych, [w:] Tenże, Dzieła, t. IV, O nauce, Warszawa: PWN, s. 125-316.
• Pawłowski T. (1978), Tworzenie pojęć i definiowanie w naukach humanistycznych, Warszawa: PWN.
• Pelc J. (1984), Wstęp do semiotyki, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Popper K. (1999), Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, Warszawa: PWN.
• Rybicki P. (1929), Nauka a formy życia społecznego, Nauka Polska, t. 11, s. 24-64.
• Scheler M. (1990), Problemy socjologii wiedzy, Warszawa: PWN.
• Schutz A. (1962), Common-sense and scientific interpretation of human action, [w:] Tenże, Collected Papers, t. I, M. Natanson (red.), The Problem on Social Reality, The Hague: Martinus Nijhoff, s. 3-47.
• Sikora M. (2013), Świadomość naukowa, [w:] K. Sztalt, M. Zemło (red.), Formy świadomości społecznej, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 269-294.
• Such J. (1995), Wiedza naukowa a wiedza potoczna, [w:] B. Kotowa, J. Such (red.), Kulturowe konteksty poznania, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Such J. (1986), O rodzajach wiedzy, Człowiek i Społeczeństwo, nr 2, s. 5-19.
• Tao T. (2007), What Is Good Mathematics? Bulletin of the American Mathematical Society, 44(4), s. 623-634.
• Tatarkiewicz W. (1986), O filozofii i sztuce, Warszawa: PWN.
• Topolski J. (1984), Metodologia historii, Warszawa: PWN.
• Weber M. (2004), „Obiektywność” poznania aspołeczno-naukowego i społeczno-politycznego, [w:] Tenże, Racjonalność, władza odczarowanie, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 133-194.
• Zemło M. (2010), Językowe uwarunkowania wiedzy, [w:] M. Zemło, J. Szymczyk, A. Jabłoński (red.), Wiedza między słowem a obrazem, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 33-61.
• Ziman J. (1972), Społeczeństwo nauki, Warszawa: PIW.
• Znaniecki F. (1984), Społeczne role uczonych, Warszawa: PWN.
• Znaniecki F. (1991), Humanizm i poznanie, [w:] Tenże, Pisma filozoficzne, t. II, Warszawa: PWN, s. 235-458.

Identifiers

DOI

10.18290/rns22501.9

Biblioteka Nauki

2129885