„Strzeż się zamiarów prze-pisanych szczelnie…”. Jeden czy dwa wiersze Norwida?

• Authors: Piotr Chlebowski

Title variants

EN

“Strzeż się zamiarów, prze-pisanych…” One or two Norwid poems?

Abstracts

EN

  This article, an editorial analysis, examines two drafts Przyjacielowi-poecie [To My Friend- Poet] and Teofilowi [To Teofil], which have so far been traditionally considered as one text, one poetic work by Norwid. The former, Przyjacielowi-poecie was believed to be a reduced version, wilfully rewritten by Teofil Lenartowicz himself and with a changed title (with a smaller number of verses: reduced by 28 in relation to the latter draft) of the second draft, Teofilowi, referred to as the proper or complete one. Comparing the two drafts and the historical data associated with them results in a thesis that they are different poetic texts, which consequently leads to the conclusion that they should be treated as two separate poems by Norwid. The work Przyjacielowi-poecie has a general character, abstracted from personal specifications. As already here they breach into primary positions, they could even be linked to Norwid himself. In this sense, the poem would be autotelic. The latter poem, Teofilowi – which is hugely influenced by the title – places before the viewer a specific figure, a well-known poet and Norwid’s friend, along with the context related to his biography and his work, especially between 1854 and 1855.

PL

Artykuł mający charakter edytorskiej analizy, odnosi się do dwóch przekazów Przyjacielowi-poecie oraz Teofilowi, który w tradycji uznawany był dotąd za jeden tekst, jeden utwór poetycki Norwida. Ten pierwszy, Przyjacielowi-poecie, miał stanowić przeredagowaną samowolnie przez Teofila Lenartowicza, ze zmienionym tytułem, uszczuploną wersję (z mniejszą liczbą wersów: uszczuplony o 28 w stosunku do tego drugiego przekazu) przekazu drugiego, Teofilowi, nazywanego właściwym lub pełnym. Efektem porównania obu przekazów oraz danych historycznych z nimi związanych jest teza, uznająca je za różne teksty poetyckie, co w konsekwencji prowadzi do wniosku o traktowaniu ich jako dwóch osobnych wierszy Norwida. Utwór Przyjacielowi-poecie ma charakter ogólny, wyabstrahowany z personalnych konkretyzacji. Jeśli już się one tu przebijają na pozycje prymarne, to można byłoby je łączyć nawet z samym Norwidem. W tym sensie wiersz miałby charakter autoteliczny. Ten drugi, Teofilowi – o czym w ogromnym stopniu decyduje tytuł – stawia przed odbiorcą konkretną postać, znanego poetę i przyjaciela Norwida, stawia z całym kontekstem związanym z jego biografią i jego twórczością, zwłaszcza lat 1854-1855.

Keywords

PL

Lenartowicz; Norwid; tekst; Przyjacielowi-poecie; Teofilowi; przekaz; wiersz; aluzja; przestroga

EN

Lenartowicz; Norwid; text; Przyjacielowi-poecie [To My Friend-Poet]; Teofilowi [To Teofil]; draft; poem; allusion; warning

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Norwidiana
• Year: 2023
• Volume: 41
• Pages: 117-137

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Chlebowski

• John Paul II Catholic University of Lublin, Institute for the Study of Cyprian Norwid’s Literature

• https://orcid.org/0000000285852928

References

• Biegeleisen H., Lirnik mazowiecki. Jego życie i dzieła w świetle nieznanej korespondencji poety, Kraków 1913.
• Bojko M., Norwidowskie wiersze Teofila Lenartowicza, w: Czytając Norwida 2, red. S. Rzepczyński, Słupsk 2003, s. 235-250.
• Bojko P., Kraj lat dziecinnych w poezji Lenartowicza. Motywy i obrazy, Piotrków Trybunalski 2014.
• Bujnowska A., Życie codzienne pogrobowców romantyzmu (Teofil Lenartowicz i jego korespondenci), Pułtusk 2006.
• Chlebowska E., Cyprian Norwid. Katalog prac plastycznych, t. V: Prace luźne 3, Lublin 2020.
• Fert J.F., Norwid poeta dialogu, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1982.
• Fert J., Norwid na „Parnasie polskim” Lenartowicza?, „Studia Norwidiana” 22: 2004, s. 91-108.
• Głosy o Lenartowiczu 1852-1940, wybrał, notami, przypisami i wstępem opatrzył P. Hertz, Kraków 1976.
• Hamerski W., Prze=rysowane z prze-pisanego. Prze-czytać „Złoty kubek” Teofila Lenartowicza, „Teksty Drugie” 2013, nr 5, s. 234-249.
• Janion M., Wiersze sieroce Lenartowicza, „Pamiętnik Literacki” 1972, z. 4, s. 87-115.
• Krawczyk A., W świecie pamiątek samotnika znad Arno. Refleksja o albumie „Umarli żywi” Teofila Lenartowicza, „Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie” 2019, nr 1 (15): Intymistyka a edytorstwo. Do XIX wieku, red. A. Markuszewska, s. 69-79.
• Krawczyk A., O sztuce i dla sztuki. Kilka uwag o jednym komentarzu z „Albumu włoskiego” Teofila Lenartowicza, „Wiek XIX” XIII (LV): 2020, s. 293-311.
• Krawczyk A., O sporze, którego nie było. Julian Klaczko jako krytyk „Gladiatorów” Teofila Lenartowicza, „Wiek XIX”, XIII (LV): 2020, s. 213-227.
• Krawczyk A., Portret sztukmistrza. Teofil Lenartowicz wobec kultury renesansu, Poznań 2021.
• Kubiński P., „I polubiłem z ciemnościami targi”. Interpretacja wiersza „Odpowiedź [Teofilowi Lenartowiczowi]” Cypriana Norwida, w: Norwid mniej znany – przybliżenia. Prace Warszawskiego Koła Norwidologicznego, red. T. Korpysz, współpraca red. M. Będkowski, Warszawa 2011, s. 65-74.
• Laskowska M., Lirnik mazowiecki jako poeta kultury. O „Albumie włoskim” Teofila Lenartowicza, „Prace Polonistyczne” 1998, seria LIII, s. 84-103.
• Lenartowicz T., Wybór poezyj, oprac. J. Nowakowski, wyd. IV uzupełnione i poprawione, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1972, BN I nr 5.
• Listy Teofila Lenartowicza do Ewarysta Estkowskiego (1850-1856), oprac. B. Erzepki, Poznań 1922.
• Maślanka J., „Umarli i żywi” – Album Teofila Lenartowicza, „Rocznik Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie” LII: 2007, s. 279-296.
• Nowakowski J., Nurt ludowy w poezji Lenartowicza i Konopnickiej, w: Maria Konopnicka. Materiały z sesji naukowej w 60. rocznicę śmierci poetki (Kalisz, 16-17 IX 1970), red. K. Tokarzówna, Warszawa 1972, s. 148-164.
• Nowakowski J., „A ślad po mnie – pieśń złota…”. Teofil Lenartowicz, Warszawa 1973.
• Nowakowski J., Teofil Lenartowicz, w: Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863, t. II, red. M. Janion, M. Dernałowicz, M. Maciejewski, Kraków 1988, s. 373-424.
• Przecławski W., Dziwna przyjaźń. Lenartowicz – Faleński, „Ruch Literacki” 1933, nr 10, s. 227-234.
• Rudnicka J., Książki z biblioteki Teofila Lenartowicza, „Przegląd Humanistyczny” 1972, nr 6, s. 85-89.
• Szmydtowa Z., Norwid i Lenartowicz, „Przegląd Humanistyczny” 1973, nr 1, s. 19-39.
• Wiśniewska-Krupa J., Magia w romantycznym świecie Prasłowiańszczyzny. Kraszewski – Lenartowicz – Berwiński, Lublin 2021.
• Woźniewska-Działak M., Oswajanie dystansu. Norwida i Lenartowicza myślenie o kraju w latach 1849-1863, w: Romantyzm krajowy – profil lokalny i oswajanie Europy, red. M. Łoboz, przy współpracy A. Kuniczuk-Trzcinowicz, Wrocław 2016, s. 127-140.
• Woźniewska-Działak M., „Rzecz czarnoleska” w recepcji trzeciego pokolenia romantyzmu. Na przykładzie Norwida i Lenartowicza, „Studia Norwidiana” 34: 2016, s. 61-80.
• Zięba M., Liryka Teofila Lenartowicza wobec pieśni ludowej (Z zagadnień stylizacji ludowej), Kraków 1983.
• Zieliński J., Pingebat – ALS ICH CAN. Próba mikroanalizy, „Studia Norwidiana” 22-23: 2004-2005, s. 145-154.

Identifiers

DOI

10.18290/sn2341.7

Biblioteka Nauki

31233693