Kaaba versus Ringtheater – kościół świętego Krzyża – warszawski pogrom Żydów. Dwa światy i trzy tragedie w Modlitwie (1882) Cypriana Norwida

• Authors: Bogdan Burdziej

Title variants

EN

Kaaba versus Ringtheater – the Holy Cross Church – Warsaw’s pogrom”: Two worlds and three tragedies in Modlitwa (1882) by Cyprian Norwid

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest Modlitwa, prozatorski drobiazg w późnej twórczości Cypriana Norwida. Jedna fraza z tekstu: „pod wrażeniem Teatru wiedeńskiego” pozwala w islamsko-‑arabskim kostiumie dostrzec odniesienie fabuły oraz innych składników utworu do trzech tragicznych zdarzeń rzeczywistych, bezpośrednio poprzedzających czas jego powstania (w styczniu 1882 r.). Wydarzeniami tymi są (w kolejności chronologicznej): pożar wiedeń-skiego Ringtheater w dniu 8 grudnia 1881 r. oraz dwie tragedie warszawskie – panika w kościele Świętego Krzyża podczas mszy świętej bożonarodzeniowej 25 grudnia i częściowo związany z nią trzydniowy pogrom ludności żydowskiej 25-27 grudnia tegoż roku. Odsłonięcie sugerowanych przez Norwida kontekstów pozwala odczytywać Modlitwę jako przypowieść, która przez krytykę zeświecczenia ludzi współczesnych wskazuje im drogę ku Bogu i pełni modlitwy.

EN

The article focuses on Modlitwa, a small piece of prose written by Cyprian Norwid in his late literary output. Through the single phrase “impressed by the Viennese Theatre” we see (in an Islamic-Arabic costume) that the plot and other components of the piece draw on three tragic events, directly preceding its writing (in January of 1882): the Ringtheater fire on 8 December 1881 and two Warsaw disasters-the panic in the Holy Cross Church during the 25 December Christmas Mass, and the partially related three-day-long pogrom of the Jewish community on 25–27 December of that year. Uncovering these contexts, as suggested by Norwid, makes it possible to interpret Modlitwa as a parable which, by criticizing the secularization of today’s people, shows the way towards God and the fullness of prayer.

Keywords

PL

Cyprian Norwid; literatura romantyzmu; literatura i historia; parabola literacka; modlitwa literacka; Ringtheater w Wiedniu; pożary teatrów; pogrom Żydów; warszawski pogrom Żydów 1881; islam w literaturze; Kaaba w literaturze; różaniec muzułmański w literaturze; Cyprian Norwid; literatura romantyzmu; literatura i historia; parabola literacka; modlitwa literacka; Ringtheater w Wiedniu; pożary teatrów; pogrom Żydów; warszawski pogrom Żydów 1881; islam w literaturze; Kaaba w literaturze; różaniec muzułmański w literaturze

EN

Cyprian Norwid; Romantic literature; literature and history; literary parable; literary prayer; Ringtheater; Vienna; pogrom; Warsaw pogrom of Jews in 1881; Islam in literature; Kaaba in literature; Muslim rosary in literature

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Norwidiana
• Year: 2020
• Volume: 38
• Pages: 161-175

Dates

published

2020-12-29

Contributors

author

Bogdan Burdziej

• Nicolaus Copernicus University in Toruń, Poland

References

• Burdziej B., „Lalka” Prusa o genezie pogromu warszawskiego (1881). Rekonesans problemu, [w:] Jubileuszowe „Żniwo u Prusa”, red. Z. Przybyła, Częstochowa 1998, s. 171-192.
• Burdziej B., Marii Konopnickiej Modlitwy po pogromie warszawskim 1881 roku, [w:] Maria Konopnicka. Nowe studia i szkice, red. J.Z. Białek, T. Budrewicz, Kraków 1995, s. 51-62.
• Burdziej B., Refleksja poetycka Wiktora Gomulickiego o Żydach po pogromie warszawskim 1881 roku, Acta UNC, Filol. Pol. (1998), z. 51, s. 23-43.
• Danecki J., Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 2007.
• Gadamska-Serafin R., Świat arabsko-muzułmański w dziełach Norwida. Inspiracje i źródła, [w:] Kulturowy wymiar twórczości Norwida, red. J.C. Moryc, R. Zajączkowski, Lublin 2016, s. 39-83.
• Gomulicki J.W., Metryki i objaśnienia, [w:] PWsz VII, 639.
• Grzegorzek W., Dogmat Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Rozprawa historyczno-dogmatyczna, Tarnów 1855.
• Historische Bilder zu Ringtheater https://austria-forum.org/af/Bilder_und_Videos/Historische_Bilder_IMAGNO/Ringtheater
• Niewczas Ł., Niewidoczna metafora. Strategie mówienia przenośnego w poezji Norwida, Lublin 2013.
• Pelczar J., Ziemia Święta i islam czyli Szkice z pielgrzymki do Ziemi Świętej, którą w roku 1872 odbył i opisał …, cz. 2: Islam, Lwów 1875.
• [Reiff A.?], Kilka słów z powodu warszawskich rozruchów, „Kurier Paryski” 1882, nr 9 z 15 stycznia, s. 2-3.
• Strojnowski S., Ziemia i jej mieszkańcy. Opisy malownicze krajów, ludów i obyczajów; z najcelniejszych autorów ojczystych i cudzoziemskich, oraz własnych prac, t. I, Warszawa 1881.
• Urbański A., Prolog, wygłoszony na scenie lwowskiej dnia 19 grudnia 1881 podczas przedstawienia danego na rzecz ofiar pożaru w wiedeńskim Ringtheater, [w:] Utwory poetyczne, wyd. 3, Lipsk 1884.

Identifiers

DOI

10.18290/sn.2038-11