Deotyma – „Dziesiąta muza” Norwida

• Authors: Olaf Krysowski

Title variants

EN

Deotyma – Norwid’s “tenth Muse”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę rekonstrukcji wizerunku Jadwigi Łuszczewskiej w utworach literackich i korespondencji Cypriana Norwida. Postać młodej improwizatorki budziła kontrowersje nie tylko wśród krytyków, ale też uczestników życia artystycznego romantycznej Warszawy. Norwid tymczasem dostrzegł w niej osobowość oryginalną, nowoczesną, mogącą wnieść świeże wartości do polskiej poezji. W liryce określił ją mianem „dziesiątej Muzy”, zestawił z Safoną, którą Platon tak właśnie nazwał w uwielbieniu dla jej kunsztu poetyckiego. Co więcej, ukazał ją w sposób wyidealizowany, jako współczesną Sybillę, wieszczkę wskazującą narodowi drogę postępowania w tragicznym dla niego okresie dziejowym. Na początku lat sześćdziesiątych, gdy okazało się, że kunszt poetycki Deotymy się nie rozwija, że porusza się ona stale w kręgu tych samych, wyeksploatowanych wątków ideowych i środków estetycznych, nie mogąc wykroczyć poza horyzont, który na początku sobie nakreśliła, entuzjazm Norwida dla jej osiągnięć osłabł. Za uwzniośloną przez siebie figurą kobiety-pocieszycielki, samarytanki, wizjonerki, posągowej Muzy poeta dostrzegł realną osobowość artystki – po ludzku niedoskonałą, pod pewnymi względami trywialną, afektowaną, filisterską.

EN

This article is an attempt to recreate the image of Jadwiga Łuszczewska from literary and epistolary works of Cyprian Norwid. The young improviser aroused controversy not only among the critics, but also among the members of the art society in Warsaw in the era of romanticism. Norwid, however, considered her personality as original, modern and capable of refreshing the Polish poetry. In his poems he described her as „the tenth Muse” and compared to Sappho, who was called exactly the same name by Plato, in recognition for her poetic talent. Moreover, he depicted her in an idealized manner, like acontemporary Sibylla, who gives advise to the nation on how to proceed in a tragic historical period. Norwid’s enthusiasm waned at the begining of 1860s, when it became clear that the poetic skills of Deotyma were moving in circles, constantly exploitingthe same motives, ideas and aesthetic means, not being able to go beyond the initially drawn horizon. He realized that behind the female figure he himself ennobled-a comforter, Samaritan, visionary, a statuesque Muse-there is a personality of an artist, which is humanly imperfect and in some aspects trivial, affected or philistine.

Keywords

PL

romantyzm; liryka; improwizacja; natchnienie; muza; salon; ironia; romantyzm; liryka; improwizacja; natchnienie; muza; salon; ironia

EN

Romanticism; lyric; poetry; improvisation; Muse; inspiration; irony

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Norwidiana
• Year: 2020
• Volume: 38
• Pages: 5-20

Dates

published

2020-12-29

Contributors

author

Olaf Krysowski

• University of Warsaw, Poland

References

• Bachórz J., Deotyma 1834-1908, [w:] Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831-1863, red. M. Janion, M. Dernałowicz, M. Maciejewski, Kraków 1988, s. 927-957.
• [Białobłocki Bronisław], Życie fikcyjne i obrzędowe. (Przyczynek do studium nad Deotymą i kierunkiem naszejliteratury), cz. 1, „Przegląd Tygodniowy” 1883, nr 16, s. 192-195, cz. 4, „Przegląd Tygodniowy” 1883, nr 19, s. 231-232.
• Brzozowski J., Muza epopei: fragment dziejów toposu, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 4, s. 3-45.
• Brzozowski J., Muzy w poezji polskiej. Dzieje toposu do przełomu romantycznego, Wrocław 1986.
• Chmurski M., „Światła tkliwość i mistyczna logika”. Symbole Norwida – między obrazem a słowem”, [w:] Symbol w dziele Cypriana Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011, s. 260-272.
• Gloger Z., Encyklopedia staropolska, t. II, Warszawa 1901.
• Halkiewicz-Sojak G., Salvator Rosa – jeszcze jedna siedemnastowieczna inspiracja Norwida, „Studia Norwidiana” 22-23: 2004-2005, s. 49-61.
• Kasperski E., Tropami Norwida. Studia – interpretacje – paralele, Warszawa 2018.
• Kowalczykowa A., Warszawa romantyczna, Warszawa 1987.
• Koźmian A.E., Listy, t. II, Lwów 1894.
• Krasiński Z., Listy do Augusta Cieszkowskiego, Edwarda Jaroszyńskiego, Bronisława Trentowskiego, oprac. i wstępem poprzedził Z. Sudolski, t. I, Warszawa 1988.
• Kubiak Z., Literatura Greków i Rzymian, Kraków 2013.
• Prusinowski J., Kilka listów o Deotymie, „Czas” 1854, nr 134, s. 1-2.
• Ripa C., Ikonologia, przeł. I. Kania, Kraków 2004.
• Słowacki J., Do pastereczki siedzącej na druidów kamieniach w Pornic nad oceanem, [w:] tenże, Dzieła wszystkie, red. J. Kleinera, t. XII, cz. 1: Wiersze drobne z lat 1843-1849, oprac. J. Kleiner, J. Kuźniar, W. Floryan, Wrocław 1960, s. 188-189.
• Sudolski Z., Norwid. Opowieść biograficzna, Warszawa 2003.
• Świderkówna A., Bogowie zeszli z Olimpu. Bóstwo i mit w greckiej literaturze świata hellenistycznego, Warszawa 1999.
• Tomasz z Akwinu, św., Streszczenie teologii (Compendiumtheologiae), [w:] tenże, Dzieła wybrane, przeł. i oprac. J. Salij OP, Poznań 1984.
• Trojanowicz Z., Rzecz o młodości Norwida, Poznań 1968.
• [Tyszyński Aleksander], Improwizacje i poezje Deotymy. Warszawa 1854 r., „Biblioteka Warszawska” 2(1854), s. 172-189.
• Weintraub W., Poeta i prorok. Rzecz o profetyzmie Mickiewicza, Warszawa 1982.
• Woronicz J.P., Świątynia Sybilli. Poema historyczne w IV pieśniach, b.m.w. 1828.

Identifiers

DOI

10.18290/sn.2038-1