Polskie teatry amatorskie w Wilnie w drugiej połowie XX wieku – powstanie i działalność

• Authors: Katarzyna Stukus-Haník

Title variants

EN

Polish Amateur Theatres in Vilnius in the Second Half of the 20th Century – Their Creation and Activity

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początki polskiego ruchu teatralnego w Wilnie związane są z zakonem jezuitów. Zapoczątkowany przez zakon ruch, rozwijał się na dworach. Za ojca polskiego teatru uważany był Wojciech Bogusławski, który stworzył w Wilnie pierwszy prawdziwy teatr. W takiej formie istniał on niespełna 100 lat, by następnie odrodzić się w 1905 r. za sprawą hrabiego Władysława Tyszkiewicza. Kolejne lata to wybudowanie teatru stałego oraz dalszy rozwój wileńskiej sceny, którego nie przerwały wydarzenia II wojny światowej i pierwsze lata powojenne, a jedynie go nieco osłabiły. Głównym tematem niniejszego opracowania jest powstanie i działalność dwóch polskich teatrów amatorskich w Wilnie. Pierwszym z nich było Polskie Studio Teatralne (wcześniej Polski Zespół Dramatyczny), założone na początku lat 60. XX wieku przez lekarkę Janinę Strużanowską. Natomiast drugim powstały w tym samym czasie Polski Zespół Teatralny przy Pałacu Kultury Kolejarzy w Wilnie, później znany jako Polski Teatr w Wilnie. Zespół założyła zawodowa aktorka Irena Rymowicz. Funkcjonowanie tych zespołów teatralnych miało szczególne znaczenie w czasach, kiedy Litwa znajdowała się pod rządami radzieckimi. Władza ta w znacznym stopniu ograniczała litewskim Polakom kontakty z Ojczyzną. W związku z tym Polacy spragnieni polskiego słowa chętnie przychodzili na wystawiane przez grupy przedstawienia. Ich popularność nie zmalała po przemianach ustrojowych w 1991 r., a wręcz przybrała na sile. Pojawiły się bowiem nowe możliwości rozwoju, które starano się wykorzystać. Z myślą o podtrzymywaniu rozwijającego się polskiego ruchu teatralnego, zaczęły się tworzyć teatrzyki szkolne. W latach 90. XX wieku działały one niemal w każdej polskiej szkole na terenie Wilna, ciesząc się zainteresowaniem uczniów. Za datę końcową przedstawianej tematyki przyjęto umownie rok 2004, kiedy to Polska i Litwa wraz z innymi państwami weszły do Unii Europejskiej. W tym samym czasie zmieniły się pewne prawa i standardy, wymagające dodatkowej analizy.

EN

The beginnings of Polish theatre activity in Vilnius were connected with the Jesuit Order. Initiated by the order, the theatre activity developed in the estates of the nobility. Wojciech Bogusławski was credited with being the father of the Polish theatre as he established the first real theatre in Vilnus. It had existed in such a form for less than 100 years to be revived in 1905 by Władysław Tyszkiewicz. The following years saw the building a permanent theatre as well as the further developement of the Vilnus stage which was continued despite the World War II and the first years of post-war times which only weakened it a bit. The main topic of the article is the establishment and activity of two Polish amateur theatres in Vilnus. The first of them was the Polish Theatre Studio (the former Polish Dramatic Ensemble) set up at the beginnning of the 1960s by a physician, Janina Strużanowska. While the second one established at the same time was the Polish Theatrical Ensemble on the premises of the Railway Culture Palace, later known as the Polish Theatre in Vilnius. It was set up by a professional actress, Irena Rymowicz. The existance and work of the theatre ensembles was especially important in the times when Lithuania was under the Soviet rule. The authorities greatly limited contacts between Lithuanian Poles and the mother country. As a result the Poles longing for Polish language eagerly came to see the performances presented by the ensembles. Their popularity did not decrease after the political changes in 1991; on the contrary, it even grew. New opportunities for development. With a view to supporting the developing Polish theatre movement, school theatres started to appear. In the 1990s, they were in almost every Polish school in Vilnius being of great interest for the students. The final date of the presented subject matter was assumed to be 2004 when Poland and Lithuania together with other countries joined the European Union. Some laws and standards changed, and this requires further research.

Keywords

PL

Polska mniejszość na Litwie; teatry amatorskie; zmiany ustrojowe; współpraca polsko-litewska; Polska mniejszość na Litwie; teatry amatorskie; zmiany ustrojowe; współpraca polsko-litewska

EN

Polish minority in Lithuania; amateur theatres; system changes; Polish–Lithuanian cooperation

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Polonijne
• Year: 2020
• Volume: 41
• Pages: 267-286

Dates

published

2020-11-27

Contributors

author

Katarzyna Stukus-Haník

References

• Alexandrowa M., Dzieje teatru wileńskiego, Wilno 1938.
• Bajor A.A., Polskie Studio Teatralne w Wilnie 1960-2010, Wilno 2010.
• Bajor A.A., Wilno Polski Teatr XXX lat (1965-1995), Wilno [brak r. wyd.].
• Encyklopedia wiedzy o Jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: Wydawnictwo WAM 2004.
• Rulikowski M., Teatr polski na Litwie 1784-1906, Wilno: Ogólnopolski Klub Miłośników Litwy 1907.
• Surwiło J., Scena polska nad Wilią. 30 lat Polskiego Teatru w Wilnie (przy b. Pałacu Kultury Kolejarzy) 1965-1995, Wilno 1995.
• Surwiło J., Polski ruch teatralny w Wilnie po II wojnie światowej, w: Wilno teatralne, red. M. Kozłowska, Warszawa 1998.
• Surwiło J., Jesteśmy z Wilna spod znaku Reduty. Kronika Polskiego Zespołu Dramatycznego – od Klubu Pracowników Łączności do Polskiego Studia Teatralnego, Warszawa: OW BDS 2000.
• Surwiło J., Zostali tu z nami na dobre i na złe. Losy przedstawicieli przedwojennej inteligencji Wilna i Wileńszczyzny, Wilno 2000.
• Jackiewicz M., Polacy na Litwie 1918-2000 (Słownik biograficzny), Warszawa: Wydawnictwo Andrzej Frukacz 2003.

Identifiers

DOI

10.18290/sp2041-14