Życie religijne katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie sowieckiej w latach 1964-1991

• Authors: Mieczysław Ryba , Władysław Rożkow

Title variants

EN

Religious Life of Roman Catholics in Ukrainian SSR in the Period of 1964–1991

Abstracts

EN

The article aims to present the religious life of Roman Catholics living in Ukraine in 1964–1991 and the policy pursued by Soviet authorities in relations to the Roman Catholic Church. The paper addresses six points. Section one discusses the situation of the Latin Church in Ukraine in the light of the socio-political changes in the Soviet state that ensued after Nikita Khrushchev left. Section two presents the specifics of pastoral work in Soviet Ukraine. Section three presents the participation of the faithful in sacramental life; section four is devoted to one of the most important forms of Catholic life in the USSR, so-called liturgies without a priest; the fifth presents the activities of unhabited orders and lay associations. Both, in spite of numerous restrictions imposed by the authorities, tried to heavily influence the maintenance of religious identity and worship, as well as trying to pass on the spirit of the faith to younger generations. Finally, the paper explores the situation of Ukrainian Catholics during the presidency of Mikhail Gorbachev, as well as the impact of the perestroika on the revival of the Church in Ukraine.

PL

Niniejszy artykuł jest próbą ukazania życia religijnego katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie w latach 1964-1991, a także przedstawienia polityki władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego. Na strukturę publikacji składa się 6 punktów. W pierwszym została przedstawiona sytuacja Kościoła łacińskiego na Ukrainie na tle zmian społeczno-politycznych w państwie sowieckim, które nastąpiły po odejściu Nikity Chruszczowa. W drugim z kolei zostały ukazana specyfika pracy duszpasterskiej na sowieckiej Ukrainie. Punkt trzeci prezentuje udział wiernych w życiu sakramentalnym, czwarty poświęcony został jednej z najważniejszych form życia modlitewnego katolików w ZSRS, jaką były tzw. liturgie bez kapłana, w piątym przestawiono działalność zakonów bezhabitowych i stowarzyszeń świeckich. Zarówno jedne, jak drugie mimo rozlicznych restrykcji ze strony władz państwowych, usiłowały wywrzeć znaczący wpływ na zachowanie tożsamości i praktyk religijnych oraz przekazanie ogniwa wiary młodszym pokoleniom. W ostatnim punkcie przeanalizowano sytuację katolików na Ukrainie w okresie rządów Gorbaczowa oraz wpływ „pieriestrojki” na odrodzenie Kościoła w tymże państwie.

Keywords

PL

Kościół katolicki; ZSRS; Ukraina; prześladowania; życie religijne; duszpasterstwo; katechizacja; Żywy Różaniec; tercjarze; zakony bezhabitowe; epoka „zastoju”; „pieriestrojka”

EN

Catholic Church; USSR; Ukraine; persecutions; religious life; pastoral care; catechisation; Living Rosary; tertiaries; unhabited orders; era of stagnation; perestroika

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Polonijne
• Year: 2022
• Volume: 43
• Pages: 143-181

Dates

published

2022

Contributors

author

Mieczysław Ryba

• John Paul II Catholic University of Lublin, Poland

• https://orcid.org/0000000265325987

author

Władysław Rożkow

• John Paul II Catholic University of Lublin, Poland

References

• Dzwonkowski R., Odrodzenie życia religijnego w diecezji łucko-żytomierskiej i kamienieckiej 1941-1991, [w:] „Restaurare omnia in Christo”. 25-lecie reaktywowania administracji Kościoła Rzymskokatolickiego na Ukrainie, red. J. Ślepowroński, W.W. Żurek, Kijów–Żytomierz: Archidiecezja Kijowsko-Żytomierska–Radzyńskie Stowarzyszenie Inicjatyw Lokalnych 2017, s. 86-117.
• Dzwonkowski R., Pałyga J., Za wschodnią granicą 1917-1993. O Polakach i Kościele w dawnym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim rozmawia Jan Pałyga, Warszawa: Wspólnota Polska–Apostolicum 1993.
• Dzwonkowski R., Religia i Kościół katolicki w ZSRS oraz w krajach i na ziemiach okupowanych 1917-1991. Kronika, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2010.
• Dzwonkowski R., Z historii Kościoła katolickiego w ZSRS 1917-1991: pogadanki w Radiu Watykańskim, Ząbki: Apostolicum 2005.
• Gonczaruk J., Otec Władysław Wanags jak duszpastyr na pidstawi zibranych swidoctw, mps. pracy magisterskiej, Gorodok 2004.
• Hlebowicz A., Kościół odrodzony. Katolicyzm w państwie sowieckim 1944-1992, Gdańsk: Stella Maris 1993.
• Jarmusik E., Stosunki Kościoła katolickiego na Białorusi z Kościołem w Polsce w latach 1946-1990, „Studia Podlaskie” 16(2006), s. 127-141.
• Jurczenko T., Duchowość misyjna kapłanów pracujących w ZSRR po II wojnie światowej, Biały Dunajec–Ostróg: Ośrodek „Wołanie z Wołynia” 2009.
• Kłopotek R., Geneza i działalność bractw kościelnych w Europie i w Polsce do końca XVIII wieku, „Studia Gdańskie” 2015, nr 37, s. 219-233.
• Lech Z., Szpieg Watykanu!, „Duszpasterz Polski Zagranicą” 189(1993), s. 571-572.
• Mroczek A., Z aniołami Bożej Opatrzności - poprzez Komunistyczny ateizm, [w:] Z aniołami ku chwale Boga. W 125-letniej historii Zgromadzenia Sióstr od Aniołów, red. A. Mroczek, Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2014, s. 113-118.
• Niemiec J., Utworzenie i początki działalności Wyższego Seminarium Duchownego diecezji kamieniecko-podolskiej obrządku łacińskiego w Gródku Podolskim 1991-1992, „Studia Catholica Podoliae” 1(2002), s. 61-91.
• Olechowski P., Polacy we Lwowie 1944-1959, Rzeszów [mps] 2019.
• Osadczy W., Wierzyli wbrew nadziei. Z dziejów przetrwania Kościoła łacińskiego na Ukrainie radzieckiej w okresie powojennym, „Ethos” 14(2001), nr 53-54, s. 151-164.
• Pasiecznik O., Rimo-katoliczieskaja cerkow w Chmielnickoj (Kamieniec-Podolskoj) obłasti w 1920-1941 godach, Chmielnickij: [s.n.] 2009.
• Rożkow W., Ksiądz Władysław Wanags (1931-2001) – obrońca Kościoła na Podolu, Biały Dunajec–Ostróg: Ośrodek „Wołanie z Wołynia” 2018.
• Rożkow W., Polityka władz sowieckich wobec Kościoła rzymskokatolickiego w okresie kampanii antyreligijnej 1958-1964, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2021, nr 37, s. 209-226.
• Rożkow W., Ukryte życie religijne katolików świeckich na Podolu (1945-1956), [w:] Nadzieje i rozczarowania. Środowiska katolików świeckich w Polsce (1945-1956), red. M. Siedziako, T. Sikorski, Warszawa: IPN 2022, s. 357-377.
• Salaterski S., Sieć i działalność bractw kościelnych w prepozyturze tarnowskiej do roku 1772, „Nasza Przeszłość: studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce” 1989, nr 71, s. 147-185.
• Streikus A., Antykościelna polityka władzy sowieckiej na Litwie (1944-1990), tłum. K. Korzeniewska, Kraków: Rafael 2010.
• Szymański J., „Liturgia bez kapłana” jako znak wierności Bogu i Kościołowi w sowieckim systemie represji (obwód winnicki 1945-1965), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2003, nr 79, s. 445-451.
• Szymański J., Cmentarze katolickie jako symbole tożsamości religijnej w sowieckim systemie represji (obwód winnicki na Podolu 1945-1965), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 80(2003), s. 273-279.
• Szymański J., Historia laicyzacji. Skala oddziaływania antyreligijnego na sytuację Kościoła katolickiego na Wschodzie, „Sympozjum” 2005, nr 14, s. 9-58.
• Szymański J., Kościół katolicki na Podolu. Obwód winnicki 1941-1964, Lublin: Norbertinum 2003.
• Szymański J., Rola bractw różańcowych w zachowaniu wiary na Podolu (obwód winnicki, 1941-1964), [w:] Ku prawdzie w miłości. Księga pamiątkowa poświęcona Księdzu Biskupowi Profesorowi Janowi Śrutwie, red. S. Koczwara, Lublin: Wydawnictwo KUL 2002, s. 213-222.
• Wyszkowski P., Moc wiary. Próba przedstawienia prześladowań Kościoła rzymskokatolickiego na Ukrainie na przykładzie parafii Św. Anny w Barze w latach 1917-1991, Poznań: Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej 1998.
• Zajankowska A., Przywrócenie niepodległości Litwy i odrodzenie Kościoła katolickiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 99(2013), s. 285-293.
• Zawodowska J., 12 faktów z życia Jana Olszańskiego, https://credo.pro/pl/2018/02/200927 [dostęp: 22.12.2021].
• Żydkowa J., Sowietskaja grażdanskaja obriadnost’ kak alternatiwa obriadnosti rieligioznoj, „Gosudarstwo, Rieligija, Cerkow” 30(2012), s. 412-414.

Identifiers

DOI

10.18290/sp2243.6

Biblioteka Nauki

31339059