Listy ks. Wincentego Danka do abp. Józefa Bilczewskiego z lat 1900-1919 (część III)

• Authors: Józef Wołczański

Title variants

EN

Letters of Father Wincenty Danek to Abp. Józef Bilczewski from 1900-1919 (Part 3)

Abstracts

EN

This edition of historical sources contains letters written by a priest of the Roman Catholic Archdiocese of Lviv, Fr Wincenty Danek (1870-1945), to Metropolitan of Lviv Archbishop Józef Bilczewski (1860-1923). The documents are from the years 1900-1919, covering almost the whole pontificate of the Lviv hierarch. As the legacy of the metropolitan, they are held in the Archives of the Roman Catholic Archdiocese of Lviv in Kraków. Unfortunately, Abp. Bilczewski’s letters to Fr Danek have not been preserved, so the letters presented in this edition are all the more valuable; it also because they have never been used in scholarly research before. The letters talk about the efforts of Father Danek, a priest of the Polish diaspora in Budapest, to organise a systematic pastoral ministry for his compatriots and, most of all, to build a church. With the approval of the Hungarian church and state authorities, as well as Abp. Bilczewski, Danek launched an extensive campaign to raise funds and support in Hungarian and Galician circles. He established contacts with Hungarian aristocratic families having blood ties with Polish landowners, won the favours of people connected with the imperial court in Vienna, and gained the trust of some members of the Austro-Hungarian government and parliament, which was intended to secure the financial basis for the planned investment. The noble project of erecting a church was hampered by the outbreak of the World War I, so it did not come to fruition until 1926, when the Church of the Help of the Faithful was completed. The church was blessed, but its consecration took place four years later.

PL

Niniejsza edycja źródeł historycznych dotyczy listów duchownego archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego ks. Wincentego Danka (1870-1945) do metropolity lwowskiego abp. Józefa Bilczewskiego (1860-1923). Dokumenty te odnoszą się do lat 1900-1919, a więc niemal całego pontyfikatu lwowskiego hierarchy. Przechowywane są w spuściźnie po metropolicie w Archiwum Archidiecezji Lwowskiej ob. łac. w Krakowie. Nie zachowały się jednak listy abp. Bilczewskiego do ks. Danka. Tym bardziej cenne są te, które stanowią przedmiot niniejszej edycji choćby z tej racji, że nigdy dotąd nie były wykorzystywane w badaniach naukowych. Dodatkowym ich atutem jest zawarta w nich problematyka zabiegów polonijnego duszpasterza w Budapeszcie ks. Danka o zorganizowanie systematycznego duszpasterstwa dla rodaków, a nade wszystko starania o budowę kościoła. Inicjator tej akcji, za aprobatą tak kościelnych i państwowych czynników węgierskich, jak również abp. Bilczewskiego podjął szeroko zakrojoną akcję gromadzenia funduszy i poparcia w środowisku węgierskim, amerykańskim i galicyjskim. Nawiązał kontakty z rodami arystokracji węgierskiej spokrewnionej ze sferami polskiego ziemiaństwa, pozyskał względy osób powiązanych z dworem cesarskim w Wiedniu, zdobył zaufanie niektórych członków rządu i parlamentu Austro-Węgier, co miało zaowocować zabezpieczeniem bazy materialnej planowanej inwestycji. Realizacji tak szczytnej idei przeszkodził wybuch I wojny światowej, wskutek czego finalizacja budowy kościoła pw. Wspomożenia Wiernych doszła do skutku dopiero w 1926 r. Dokonano wówczas poświęcenia świątyni, a jej konsekracja miała miejsce cztery lata później.

Keywords

PL

abp Józef Bilczewski; ks. Wincenty Danek; archidiecezja lwowska obrządku łacińskiego; kościół pw. Wspomożenia Wiernych w Budapeszcie; duszpasterstwo polonijne na Węgrzech; budowa świątyni dla Polaków

EN

Abp. Józef Bilczewski; Fr Wincenty Danek; Roman Catholic Archdiocese of Lviv; Church of the Help of the Faithful in Budapest; Polish pastoral ministry in Hungary; building a church for Poles

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Studia Polonijne
• Year: 2023
• Volume: 44
• Pages: 331-369

Dates

published

2023

Contributors

author

Józef Wołczański

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

• https://orcid.org/0000000162101411

References

• Bednarek A., Kantak Kamil, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 8, red. zbior., Lublin: TN KUL 2000, kol. 623-624 (biogram niepełny).
• Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918-1944, oprac. i red. Z. Zieliński, Lublin: TN KUL 1981.
• Biliński Leon, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Majchrowski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” 1994, s. 32.
• Buszko J., Jaworski Władysław Leopold, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, red. zbior., Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1964, s. 115-118.
• Buszko J., Korytowski Witold, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 14, red. zbior., Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1968, s. 155-157.
• Czołowski A., Ciuchciński Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 4, red. W. Konopczyński, Kraków: PAU 1938, s. 88-89.
• Danek W., Organizacje katolickie na Węgrzech, Warszawa 1920.
• Danek W., Robotnicy polscy w Budapeszcie, „Gazeta Podhalańska” 1913, nr 1, s. 9-10.
• Der Bonifatius-Verein. Seine Geschichte, seine Arbeit und sein Arbeitsfeld 1849-1899, Paderborn 1899.
• Dębowska M., Akcja społeczna w archidiecezji lwowskiej za rządów arcybiskupa Józefa Bilczewskiego (1901-1923), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1992, t. 61, s. 227-374.
• Dunin-Borkowski J.S., Austriaccy radcy tajni w Galicji, Lwów: Księgarnia Seyfartha i Czajkowskiego 1901, s. 59-60.
• Engelbert K., Kopp Georg, [w:] Lexikon für Theologie und Kirche, Bd. 6, herausg. von J. Höfer, K. Rahner, Freiburg im Br.: Herder-Verlag 1961, kol. 537-538.
• Galos A., Głąbiński Stanisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 8, red. zbior., Wrocław–Kraków–Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1959, s. 102-105.
• Golemska A., Szyszko-Bohusz Adolf, [w:] Encyklopedia Katolicka, t. 19, red. zbior., Lublin: TN KUL 2013, kol. 238-239.
• Gołębiowski J., Głąbiński Stanisław, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Majchrowski, Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza „BGW” 1994, s. 39.
• Grodziski S., Sejm Krajowy Galicyjski 1861-1914, Kraków: Księgarnia Akademicka 2018.
• Grudziński K., Tatka Marek Szczepan, [w:] Słownik polskich pisarzy franciszkańskich, red. H.E. Wyczawski, Warszawa: Archiwum Prowincji OO. Bernardynów 1981, s. 492.
• Jachowski J., Kantak Kamil, [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznań: PWN 1981, s. 313.
• Józefowicz M., Kościół polski w Budapeszcie „Małym Rapperswil”, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1996, t. 65, s. 427-441.
• Kalczyńska M., Napieralski Adam, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. 2, red. zbior., Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych 1994, s. 147-148.
• Kardynał Adam Stefan Sapieha. Książę niezłomny, red. J. Urban, Kraków: PAU 2014.
• Kryża L., Powstanie i rozwój parafii, [w:] Kościół i Dom Polski w Budapeszcie, red. L. Kryża, M. Soboltyńska, [b.m.r.], s. 3-33.
• Księga Sapieżyńska, red. J. Wolny, t. 1-2, Kraków: Polskie Towarzystwo Teologiczne 1982-1986.
• Kufel R.R., Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. 4, Zielona Góra: Wydawnictwo PDN 2019, s. 66-67.
• Kumor B., Likowski Edward, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 2, red. H.E. Wyczawski, Warszawa: ATK 1982, s. 525-527.
• Lechicki C., Lubecki Kazimierz Adam, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1972, s. 580-581.
• Mandziuk J., Postacie Kościoła katolickiego na Śląsku, Warszawa: Adam Oficyna Wydawniczo- Poligraficzna 2016.
• Mieloch Ignacy Marcin, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: WAM 1996, s. 421.
• Mohl Aleksander, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: WAM 1996, s. 434.
• Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce. Słownik biograficzny, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych 1992.
• Pajewski J., Lubomirski Zdzisław, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 18, red. E. Rostworowski, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1973, s. 68.
• Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, oprac. J. Pajewski, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2002.
• Pater J., Z dziejów wrocławskiego Kościoła, Wrocław: Muzeum Archidiecezjalne 1997.
• Polskie czasopisma religijno-społeczne w XIX wieku. Materiały do katalogu, pr. zbior., Warszawa–Lublin: RW KUL 1988.
• Popławski Z., Dzieje Politechniki Lwowskiej 1844-1945, Wrocław–Warszawa–Kraków: Ossolineum 1992.
• Rachwał S., Ks. biskup dr Władysław Bandurski. Wzór kapłana-Polaka, Lwów: Towarzystwo Przyjaciół Korpusu Kadetów 1913.
• Sapieżyna z Windisch-Graetzów M., My i nasze Siedliska, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2003.
• Sodalicja Mariańska, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: WAM 1996, s. 629-630.
• Sopuch Stanisław, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: WAM 1996, s. 633.
• Starzyński S., Abrahamowicz Dawid, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński, Kraków: PAU 1935, s. 9-10.
• Starzyński S., Badeni Stanisław Marcin, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 1, red. zbior., Kraków: PAU 1935, s. 209-211.
• Szydłowski Antoni, [w:] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków: WAM 1996, s. 670.
• Święty Józef Sebastian Pelczar (1842-1924). Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i biskup przemyski, red. A. Kubiś, J. Wołczański, Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT w Krakowie 2005.
• Tarnawski M., Arcybiskup Józef Bilczewski, Krótki rys życia i prac, Lwów: „Towarzystwo Biblioteka Religijna” 1923.
• Tarnowska M., Wspomnienia, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza 2002.
• Turowski K., Micewski B., Thullie Maksymilian Marceli, [w:] Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce, t. 3, red. zbior., Lublin: TN KUL 1995, s. 136-137
• Wieliczko M., Ksiądz Wincenty Danek (1870-1945), „Studia Polonijne” 17(1996), s. 171-184.
• Wołczański J., Adam Stefan Sapieha w korespondencji z biskupami Galicji (Małopolski), [w:] Kardynał Adam Stefan Sapieha. Środowisko rodzinne, życie i dzieło, red. S. Stępień, Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy 1995, s. 93-141.
• Wołczański J., Biogram i bibliografia prac drukowanych błogosławionego Józefa Bilczewskiego za lata 1888-1929, [w:] Błogosławiony Józef Bilczewski arcybiskup metropolita lwowski obrządku łacińskiego. Sesja naukowa na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kraków 4-5 czerwca 2002, red. J. Wołczański, Kraków: Papieska Akademia Teologiczna 2003, s. 17-47.
• Wołczański J., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1939, Kraków: Wydawnictwo bł. Jakuba Strzemię Archidiecezji Lwowskiej obrządku łacińskiego. Oddział w Krakowie 2002.
• Wyczawski H.E., Kantak Kamil Juliusz, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 6, red. L. Grzebień, Warszawa: ATK 1983, s. 30-41.
• Wyczawski H.E., Pelczar Józef Sebastian, [w:] Słownik polskich teologów katolickich, t. 3, red. H. E. Wyczawski, Warszawa: ATK 1982, s. 335-346.
• Wysocki W.J., Żak A.C., Biskup Władysław Bandurski, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks” 1997.
• Zdrada J., Kozłowski Włodzimierz, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 15, red. zbior., Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1970, s. 39-40.
• Zielińska T., Poczet polskich rodów arystokratycznych, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1997.
• Żukowski P.M., Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 2: 1780-2012, red. D. Malec, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2014, s. 311-312.
• Archidiecezja kalocsko-kecskemétska - Roman Catholic ...pl.qaz.wiki › wiki › Roman_Catholic _Archdiocese_of [dostęp: 3.11.2020].
• Księżniczka Maria Karolina Burbon-Burbon (1856-1941 ...pl.qaz.wiki › wiki, Princess_Maria _Carolina_of_Bourbon [dostęp: 2.11.2020].
• Maria Szapáry - Historical records and family trees – MyHeritage [dostęp: 2.11.2020].
• Year 1919, Necrology [Catholic-Hierarchy], www.catholic-hierarchy.org/events/n1919.html [dostęp: 15.11.2020].
• Zalążki i rozkwit ruchu polonijnego, www.bem.hu › Historia, – Bem Egyesület [dostęp: 2.11.2020].
• Bishop Jozsef Medard Kohl [Catholic-Hierarchy], www.catholic-hierarchy.org/bishop/bkohl.html [dostęp: 12.11.2020].
• Kolos Ferenc Vaszary – Wikipedia, wolna encyklopedia pl.wikipedia.org › wiki › Kolos_Ferenc_ Vaszary [dostęp: 3.11.2020].
• Mihály Károlyi – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › Mihály_Károlyi [dostęp: 3.11.2020].
• János Zichy, hr. Zisci : Myśl Konserwatywna, myslkonserwatywna.pl › janos-zichy-hr-zisc [dostęp: 3.11.2020].
• Majláth Gusztáv Károly – Wikipédia hu.wikipedia.org › wiki › Majláth_... [dostęp: 3.11.2020].
• János Csernoch – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › János_Csernoc [dostęp: 3.11.2020].
• Augustín_Fischer-Colbrie pl.wikipedia.org › wiki ›– Wikipedia, wolna encyklopedia [dostęp: 2.11.2020].
• Johannes Baptist Katschthaler – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › Johannes_Baptist_Katschthaler [dostęp: 5.11.2020].
• Lajos Balás – Wikidata, www.wikidata.org › wiki [dostęp: 8.11.2020].
• Wolfgang Radnai – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › Wolfgang_Radnai [dostęp: 8.11.2020].
• Bishop Lajos Rajner [Catholic-Hierarchy], www.catholic-hierarchy.org/bishop/brajner.html [dostęp: 24.11.2020].
• Zyta Burbon-Parmeńska – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › Zyta_Bur bon-Parmeńska [dostęp: 16.11.2020].
• Wilhelm II Hohenzollern – Wikipedia, wolna encyklopedia, pl.wikipedia.org › wiki › Wilhelm_ II_Hohenzollern [dostęp: 16.11.2020].
• Anton Dreher – Wikipedia, en.wikipedia.org › wiki › Anton_Dr [dostęp: 16.11.2020].

Identifiers

DOI

10.18290/sp2344.16

Biblioteka Nauki

31339189