Translacja i dominacja. Struktura przepływu tłumaczeń w światowych i polskich naukach społecznych

• Authors: Tomasz Warczok

Title variants

Translacja i dominacja. Struktura przepływu tłumaczeń w światowych i polskich naukach społecznych

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia hierarchię światowych nauk społecznych, zarysowaną przez pryzmat struktury przepływu tłumaczeń książek. Stojąc na stanowisku, że wymiany translatorskie są uwikłane w globalne relacje władzy, autor, posługując się danymi z bazy UNESCO (Index Translationum) analizuje strukturę i ewolucję tak rozumianego systemu. Wprowadzone zostaje kluczowe rozróżnienia na „eksport” i „import” translacji (tłumaczenie „na” dany język i „z” danego języka) oraz możliwość dokonywania obliczeń „bilansu wymian translatorskich” (analogicznie do salda importu i eksportu w ekonomii wymian międzynarodowych). Wszystko to służy określaniu pozycji poszczególnych języków i krajów na znanej z teorii systemu światowego płaszczyźnie centrum– peryferie. Przedstawione w artykule obliczenia wskazują na powiększający się, silny rozdźwięk między centrum i peryferiami, prowadzący do sytuacji, w której idee zachodnie stają się coraz popularniejsze w świecie, zaś idee wytwarzane na peryferiach i półperyferiach są konsekwentnie marginalizowane. Pozycja polskich nauk społecznych w tak zarysowanym układzie, pomimo otwarcia na zachodnie idee po 1989 r., pozostaje stabilna i lokuje się półperyferiach systemu.

EN

The article shows the global hierarchy of social sciences, analyzed in the frames of books’ translation flows. The author, using the UNESCO database (Index Translationum), examines the structure and evolution of the system and points out that translation exchanges are deeply involved in global power relations. Two main elements are introduced: the distinction between import and export of the translations (“from” and “into” a given language) and “the balance of the translation exchanges” which can be calculated analogously to the balance of trade. These analytical tools are used to determine countries’ position in the intellectual world-system with special emphasis on the centre-peripheral relations. Calculations presented in the article indicate the increasing gap between the centre and the periphery what led to the situation in which Western ideas become more and more popular while the ideas produced in the periphery and semi-periphery are marginalized. The position of the Polish social science remains stable (in spite of openness to the Western ideas after 1989), they are located in the semi-periphery.

Keywords

PL

tłumaczenie; dominacja; centrum; peryferie; półperyferie; import-eksport; nauki społeczne; tłumaczenie; dominacja; centrum; peryferie; półperyferie; import-eksport; nauki społeczne

EN

translation; domination; centre; periphery; semi-periphery; import-export; social sciences

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2016
• Issue: 57
• Pages: 151-165

Dates

published

2016-06-30

Contributors

author

Tomasz Warczok

References

• Anderson B. R. O. (1997), Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. S. Amsterdamski, Społeczny Instytut Wydawniczy, Fundacja im. Stefana Batorego, Kraków, Warszawa.
• Arrighi G. (1994), The long twentieth century: money, power, and the origins of our times, Verso, London, New York.
• Backhouse R., Fontaine P. (red.) (2010), The history of the social sciences since 1945, Cambridge University Press, Cambridge, New York.
• Bourdieu P. (1975), The specificity of the scientific field and the social conditions of the progress of reason, “Social Science Information”, 14(6), s. 19–47.
• Bourdieu P. (1993), The Field of Cultural Production, Columbia University Press, New York.
• Bourdieu P. (2001), Reguły sztuki: geneza i struktura pola literackiego, tłum. A. Zawadzki, Universitas, Kraków.
• Casanova P. (2004), The world republic of letters, Harvard University Press, Harvard.
• Casanova P. (2015), La langue mondiale: traduction et domination, Seuil, Paris.
• Gingras Y. (2013), Sociologie des sciences, Presses Universitaires de France, Paris.
• Heilbron J. (2006), Naissance de la sociologie, Agone, Marseille.
• Heilbron J. (2009), Repenser la question des traditions nationales en sciences sociales, [w:] G. Sapiro (red.), L’espace intellectuel en Europe: de la formation des états–nations à la mondialisation, XIXe–XXIe siècle, Découverte, Paris.
• Heilbron J. (2010), Structure and dynamics of the world system of translation, [S.l.]: [s.n.].
• Heilbron J. (2014), The social sciences as an emerging global field, “Current Sociology”, 62(5), s. 685–703.
• Heilbron J., Magnusson L., Wittrock B. (red.) (1998), The rise of the social sciences and the formation of modernity: conceptual change in context, 1750–1850, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, Boston.
• Pollak M. (1984), Vienne 1900: une identité blessée, Gallimard, Paris.
• Sapiro G. (2009), L’Europe, centre du marché mondial de la traduction, [w:] G. Sapiro (red.), L’espace intellectuel en Europe: de la formation des états–nations à la mondialisation, XIXe– XXIe siècle, Découverte, Paris.
• Sapiro G. (2012), Traduire la littérature et les sciences humaines: conditions et obstacles, Ministère de la culture, Secrétariat général, Département des études, de la prospective et des statistiques, DEPS, Paris.
• Swaan A. de (2001), Words of the world: the global language system, Malden, MA: Polity, Cambridge, UK.
• Wallerstein I. M. (2007), Analiza systemów-światów: wprowadzenie, tłum. K. Gawlicz, M. Starnawski, Dialog, Warszawa.
• Warczok T., Zarycki T. (2016), Gra peryferyjna. Uniwersum polskich nauk społecznych, Scholar, Warszawa (w druku).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.57.10