Lokalna aktywność obywatelska – czynniki, pułapki, zróżnicowanie. O wzorach zaangażowania charakterystycznych dla wspólnot mieszkaniowych

• Authors: Magdalena Szczepańska

Title variants

Lokalna aktywność obywatelska – czynniki, pułapki, zróżnicowanie. O wzorach zaangażowania charakterystycznych dla wspólnot mieszkaniowych

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł skupia się na lokalnej aktywności obywatelskiej, postrzeganej jako istotny warunek rozwoju miasta. Przegląd literatury wskazuje czynniki aktywności obywatelskiej: poziom wykształcenia, dochody, więzi sąsiedzkie, przywiązanie do miejsca, kontakty społeczne, ogólna aktywność społeczna, etap życia, wielkość społeczności, lokalne problemy, relacje wewnątrz społeczności lokalnej, lokalny lider, cechy kulturowe regionu oraz lokalna kultura polityczna. Scharakteryzowano także różnorodne typy zaangażowania obywatelskiego. Rozważania na temat lokalnej aktywności obywatelskiej uzupełniono o aktywność generowaną w ramach wspólnot mieszkaniowych. Rosnąca popularność tych organizacji skłania do rozważań na temat ich wpływu na wzory zaangażowania obywatelskiego. Część badaczy dowodzi, że członkostwo we wspólnocie uczy współrządzenia, daje poczucie wpływu, wzmacnia zaangażowanie lokalne i obywatelskie. Z drugiej strony pojawiają się argumenty, zgodnie z którymi poczucie przynależności do wspólnoty mieszkaniowej skutkuje niższą odpowiedzialnością za miasto i sferę publiczną. Czy zaangażowanie w ramach wspólnoty mieszkaniowej można nazwać obywatelskim? Odpowiedź bazuje na wynikach przekrojowego studium przypadków jedenastu takich wspólnot. Zaprezentowano te aspekty funkcjonowania wspólnot mieszkaniowych, które odnoszą się do aktywności obywatelskiej: cele organizacji w opinii mieszkańców, zaangażowanie w proces współrządzenia, stosunek do dalszego otoczenia oraz relacje wspólnot z sąsiadami. Wzory zaangażowania charakterystyczne dla wspólnot mieszkaniowych nie mieszczą się w ramach przyjętej definicji aktywnej obywatelskości. Korespondują raczej z koncepcją sprywatyzowanej, biernej obywatelskości. Ich członkowie są skupieni na własnych, grupowych interesach. Wspólnoty mieszkaniowe mogą być postrzegane jako pułapka czy niebezpieczeństwo dla lokalnej aktywności obywatelskiej. Skłaniają bowiem do aktywności społecznej, która stanowi alternatywę dla uczestnictwa w sferze publicznej.

EN

The article focuses on local civic engagement, considered as an important element of urban development. Literature review indicates the drivers of civic community engagement: education, earnings, neighbourhood bonds, place attachment, social networks, general social activity, life phase, community size, local problems, relationships within community, local leaders, cultural characteristic of region and local political culture. Diverse types of civic engagement are characterised. The growing popularity of homeowner associations (HOA) in Poland raises a question about how they shape civic life in urban areas. Some researchers argue that HOA membership involves taking part in the decision making process. This gives the feeling of influence, increases the local engagement and strengthens civic attitude. Others claim that the sense of belonging to HOA results in low sense of responsibility for the rest of the area or the city. Can the residents’ engagement in HOA be regarded as an expression of civic involvement? The answer is based on the results of the cross-case study of eleven HOAs, conducted by the Author. It presents the aspects of HOA’s activity that refer to civic attitudes. It focuses on the way dwellers define HOA’s goals, their engagement in governance process, their attitudes toward the rest of the city and the relations between HOA and its surroundings. Patterns of civic engagement characteristic for HOA are far from active form of citizenship. They correspond rather with the concept of private and pasive citizenship. HOA members are focused mainly on their own, group interests. HOA gives an opportunity to engage in private governing process that is an alternative for civic engagement. That’s why it can be seen as a threat to civic engagement.

Keywords

PL

aktywność obywatelska; aktywność społeczna; współrządzenie; wspólnota mieszkaniowa; aktywność obywatelska; aktywność społeczna; współrządzenie; wspólnota mieszkaniowa

EN

civic engagement; social activity; governance; homeowners association

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2018
• Issue: 64
• Pages: 105-119

Dates

published

2018-03-30

Contributors

author

Magdalena Szczepańska

References

• Blakely E., Snyder M. (1997). Fortress America: Gated Communities in the USA. Brookings Institution Press, Washington DC, Cambridge.
• Błaszczyk M. (2007). O więzi sąsiedzkiej w środowisku wielkomiejskim, [w:] I. Borowik, K. Sztalt (red.), Współczesna socjologia miasta. Wielość oglądów i kierunków badawczych dyscypliny. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Boguszewski R. (2012). Aktywność społeczna w organizacjach obywatelskich. Komunikat z badań. Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa.
• Bollens J., Schmandt H. (1982). The Metropolis: Its People, Politics and Economic Life. Harper & Row, New York.
• Brodie E., Hughes T., Jichum V., Miller S., Ockenden N., Warburton D. (2011). Pathways through participation: What creates andd sustains active citizenship? National Council for Voluntary Organisations (NCVO) in partnership with the Institute for Volunteering Research, www.pathwaysthroughparticipation.uk.org/resources [dostęp 12.08.2017].
• Bujwicka A. (2011). Typy wielkomiejskiego sąsiedztwa. Wyobrażone a praktykowane stosunki sąsiedzkie mieszkańców Łodzi, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Sociologica, z. 36.
• Caldeira T. (2001). City of Walls. Crime, Segregation, and Citizenship in São Paulo. University of California Press.
• Czapiński J., Panek T. (red.) (2011)., Diagnoza Społeczna 2011. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
• Dagger R. (1997). Civic Virtues: Rights, Citizenship, and Republican Liberalism. Oxford University Press, New York.
• Davis M. (1990). City of Quartz: Excavating the Future in Los Angeles. Verso, London.
• Durose C., Grasley S., Richardson L. (2009). Changing local governance, changing citizens: Introduction, [w:] C. Durose, S. Greasley, L. Richardson (eds.), Changing local governance, changing citizens. Policy Press, Bristol.
• Dziubka K. (2008). Obywatelskość jako virtu podmiotu demokracji, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 3059.
• Foldvary F. (1994). Public Goods and Private Communities: The Market Provision of Social Services. Edward Elgar, London.
• Frączak P. (2004). Lokalne społeczeństwa obywatelskie – mapy aktywności. Raporty z badań. Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej, Warszawa.
• Frieske K., Pawłowska K. (2011). Obywatelska partycypacja – migotanie idei, [w:] A. Olech (red.), Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej. Fundacja Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Gliński P., Palska H. (1997). Cztery wymiary społecznej aktywności obywatelskiej, [w:] H. Domański, A. Rychard (red.), Elementy nowego ładu. Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Gliński P., Lewenstein B., Siciński A. (2001). Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne. Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Gorzelak G., Jałowiecki B., Herbst M., Roszkowski W. (1999). Transformacja systemowa z perspektywy Dzierzgonia. Scholar, Warszawa.
• Gorzelak G. (2001). Zewnętrzna interwencja jako czynniki rozwoju społeczności lokalnej – na przykładzie programu inicjatyw lokalnych, [w:] M. Warowicki, Z. Woźniak (red.), Aktywność obywatelska w rozwoju społeczności lokalnej. Od komunikacji do współpracy. Municipium, Warszawa.
• Gorzelak G. (2007). Gospodarcza i społeczna mobilizacja w gminach, 96’, 97’. Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Warszawa.
• Groves J. (2006). All Together Now? An Empirical Study of the Voting Behaviors of Homeowner Association Members in St. Louis County, “Review of Policy Research”, Vol. 23, Issue 6, s. 1199–1218.
• Herbst J. (2005). Oblicza społeczeństwa obywatelskiego. Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej, Warszawa.
• Hipsz N., Wądołowska K. (2011). Aktywność społeczna Polaków – poziom zaangażowania i motywacje. Komunikat z badań. Centrum Badania Opinii Społecznej, Warszawa.
• Kajdanek K., Pluta J. (2016). Aktywność lokalna w przestrzeni publicznej a potencjał grup interesu, „Przegląd Socjologiczny”, nr 1, s. 101–125.
• Kaźmierczak T. (2011). Partycypacja publiczna: pojęcie, ramy teoretyczne, [w:] A. Olech (red.), Partycypacja publiczna. O uczestnictwie obywateli w życiu wspólnoty lokalnej. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Klamut R. (2013). Aktywność obywatelska jako rodzaj aktywności społecznej – perspektywa psychologiczna, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (208).
• Kohn M. (2004). Brave New Neighborhoods: The Privatization of Public Space. Routledge, New York.
• Kurczewski J. (2003). Lokalne społeczeństwa obywatelskie, [w:] J. Kurczewski (red.), Lokalne społeczności obywatelskie. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Lewenstein B. (1999). Wspólnota społeczna a uczestnictwo lokalne. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Lewenstein B. (2004). Zasoby lokalne: Zarys koncepcji, [w:] P. Gliński, B. Lewenstein, A. Siciński (red.), Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: III sektor i wspólnoty lokalne w jednoczącej się Europie. Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Lewenstein B., Schindler J., Skrzypiec R. (2010). Wstęp, [w:] B. Lewenstein, J. Schindler, R. Skrzypiec (red.), Partycypacja społeczna i aktywizacja w rozwiązywaniu problemów społeczności lokalnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Lewicka M. (2004). Kup Pan książkę... Mechanizmy aktywności obywatelskiej Polaków, „Studia Psychologiczne”, nr 4, s. 65–82.
• Lewicka M. (2005). Ways to make people active. The role of place attachment, cultural capital and neighborhood ties, “Journal of Environmental Psychology”, Vol. 25, s. 381–395.
• Michalska-Żyła A. (2015). Zadowolenie z życia a zaufanie społeczne mieszkańców miast postprzemysłowych, „Acta Universitais Lodziensis”, Folia Sociologica, z. 52.
• Mularska-Kucharek M., Świątek A. (2011). Aktywność społeczna mieszkańców Łodzi. Analiza wybranych wymiarów, „Studia Regionalne i Lokalne”, nr 4 (46), s. 68–83.
• Nawratek K. (2008). Miasto jako idea polityczna. Korporacja ha!art, Kraków.
• Olech A., Kotnarowski M. (2012). Gotowość mieszkańców do partycypacji, [w:] A. Olech (red.), Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, t. I. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
• Olech A. (2014). Między zainteresowaniem a zaangażowaniem – aktywność obywatelska i organizacje pozarządowe w Polsce, „Analizy i Opinie”, nr specjalny 7: Decydujmy razem. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa.
• Pacione M. (2006). Proprietary Residential Communities in the United States, “Geographical Review”, vol. 96, no. 4.
• Pacześniak A. (2007). Bariery obywatelskości w polskim społeczeństwie po 1989 roku, [w:] W. Bokajło, A. Wiktorska-Święcka (red.), Europa obywateli. Polskie społeczeństwo obywatelskie in actu. ATUT, Wrocław.
• Peisert A., Matczak P. (2012). Aktywność lokalnej wspólnoty politycznej a modele partycypacji, [w:] A. Olech (red.), Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, t. I. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 103–120.
• Putnam R. (1996). Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech. Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Putnam R. (2000). Bowling Alone: Collapse and Revival of American Community. Simon & Schuster, New York.
• Rohrbach K. (2012). Closing the Gates on Democracy? Private Urban Governance and its Socio-political consequences in Suburban Buenos Aires. London School of Economics and Political Science, London.
• Shils E. (1994). Co to jest społeczeństwo obywatelskie, [w:] K. Michalski (red.), Europa i społeczeństwo obywatelskie. Wydawnictwo ZNAK, Kraków.
• Skrzypiec R., Frączak P. (2008). Koncepcja badania lokalnej aktywności obywatelskiej w gminie Lesznowola, http://www.klon.org.pl/files/dialogspoleczny.engo.pl/public/Piotr/koncepcjabadania.pdf [dostęp 12.07.2017].
• Sobiesiak-Penszko P., Kotnarowski M. (2012). Partycypacja publiczna w Polsce. Uwarunkowania indywidualne i kontekstowe, [w:] A. Olech (red.), Dyktat czy uczestnictwo? Diagnoza partycypacji publicznej w Polsce, t. I. Instytut Spraw Publicznych, Warszawa, s. 53–77.
• Starosta P. (1995). Poza metropolią. Wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 197–198.
• Świątkiewicz W. (2004). Więzi sąsiedzkie i życie publiczne, [w:] M. S. Szczepański (red.), Obywatel w lokalnej społeczności. Studia i szkice socjologiczne. Wyższa Szkoła Zarządzania i Nauk Społecznych, Tychy, Uniwersytet Opolski, Opole.
• Wang F., Cooper T. (2008). Chinese Homeowner Associations: A School of Democracy?, “PA Times – American Society of Public Administration”, no. 2.
• Webster C. (2002). Property rights and the public realm: Gates, green belts and Gemeinschaft, “Environment and Planning B”, vol. 29, s. 397–412.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.64.07