Reżyserki współczesnego polskiego kina fabularnego. Szkic z socjologii artystek

• Authors: Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

Title variants

EN

Women Directors of Contemporary Polish Feature Film. A Sketch from the Sociology of Female Artists

Abstracts

EN

The aim of the article is to set the work of Polish contemporary living female feature film directors in the context of the characteristic features of women’s work, common or not. Based on the own analysis of the found materials, the components of women’s film careers were extracted in order to create an outline of various attitudes and types of creativity, taking into account the discourse justifying the need to create cinematography, the situation of women artists in the artistic and film-making field through their generational affiliation, the creative attitude realised in action, the way in which they make their creativity available (circulation), the degree of innovation in creative activity, the degree of involvement in being an artist, their social position: successes, awards, prestige, moral influence in the artistic environment. Contemporary female filmmakers are characterised by their social involvement (social activist, social voiceover, intellectualist-reformist filmmaker, independent artist). This article is a sketch from the sociology of women artists, not including the whole output of women directors in Poland.

PL

Celem artykułu jest osadzenie twórczości współczesnych polskich reżyserek filmów fabularnych w kontekście charakterystycznych wspólnych (lub nie) rysów twórczości kobiet. Na podstawie analizy materiałów zastanych wyodrębniono komponenty karier kobiet filmu, by stworzyć zarys różnych postaw i rodzajów twórczości z uwzględnieniem dyskursu uzasadniającego potrzebę tworzenia kina, sytuację reżyserek w polu artystycznym, filmowym poprzez przynależność generacyjną, postawę twórczą realizowaną w działaniu, sposób udostępniania swojej twórczości (obieg), stopień nowatorstwa w działalności twórczej, stopień zaangażowania w bycie artystką, pozycję społeczną: sukcesy, nagrody, prestiż, oddziaływanie moralne w środowisku artystycznym. Współczesne twórczynie charakteryzuje społeczne zaangażowanie (społecznica, głosicielka społeczna, intelektualistka-reformatorka, kinopisarka, artystka odrębna). Artykuł jest szkicem z socjologii artystek, nieujmującym całego dorobku kobiet reżyserek w Polsce.

Keywords

PL

socjologia artystki; reżyserki; film; kino; sztuka; artystki polskie

EN

sociology of artist-women; film; cinema; Polish female artists

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2022
• Issue: 80
• Pages: 39-58

Dates

published

2022

Contributors

author

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Katedra Socjologii Sztuki, Instytut Socjologii, Łódź

• https://orcid.org/0000000267118228

References

• Butler A. (2002), Women’s Cinema: The Contested Screen, Wallflower Press, Nowy Jork.
• Byerly C.M., Ross K. (2006), Women and Media: A Critical Introduction, Blackwell Publishing, Malden–Oxford–Carlton.
• Durys E. (2016), Kobieta w męskim świecie. Strategie działania Małgorzaty Szumowskiej, [w:] I. Desperak, I. Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 265–278.
• Goeber G. (2021), With Eyes Wide Open: Gender Equality in the Polish Film Industry, [w:] S. Liddy (red.), Women in International Film Industry. Policy, practice and power, Palgrave Macmillan, Limerick, s. 61–76 https://doi.org/10.1007/978-3-030-39070-9_4
• Golka M. (1995), Socjologia artysty, Ars Nova, Poznań.
• Golka M. (2013), The Sociology of the Artist in the Postmodern Era. Pride and Uncertainty, LIT Verlag, Wiedeń–Berlin.
• Gołaszewska M. (1986), Kim jest artysta, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• Gontarek L. (2021), Po raz pierwszy w historii łódzkiej Filmówki na reżyserię dostały się same kobiety https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,27574152,po-raz-pierwszy-w-historii-lodzkiej-filmowkina-rezyserie-przyjeto.html#s=BoxWyboLink (dostęp: 15.09.2021).
• Ilczuk D., Gruszka-Dobrzyńska E., Socha Z., Hazanowicz W. (2020), Policzone i policzeni! Artyści i artystki w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu SWPS – Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
• Jakubowska A. (red.) (2011), Artystki polskie, Wydawnictwa Szkolne PWN – Park Edukacja, Warszawa–Bielsko-Biała.
• Johnson C. (1991), Kino kobiece jako kino buntu, przeł. Alicja Helman, „Film na Świecie”, nr 5(384), s. 13–21.
• Jucewicz A. (2012), „Szuma, ty jesteś facet!” https://www.wysokieobcasy.pl/wysokieobcasy/7,53662,11032540,szuma-ty-jestes-facet.html (dostęp: 30.06.2015).
• Ksieniewicz-Mil M. (2021), Producentki, reżyserki, aktorki – czas na równe prawa https://siedemosmych.pl/producentki-rezyserki-aktorki-czas-na-rowne-prawa/ (dostęp: 2.10.2021).
• Lankiewicz E. (2021), „Niezłe, jak na kobietę”. Agnieszka Holland szczerze o różnicach płci w kinie, „Wprost” https://www.wprost.pl/prime-time/10504780/agnieszka-holland-o-kobietach-w-kinie-rzadzie-politykach-i-feminizmie.html (dostęp: 5.11.2021).
• Lubelski T. (2009), Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Videograf II, Katowice.
• Lubelski T. (red.) (2014), Encyklopedia kina polskiego, Biały Kruk, Kraków.
• Mazierska E. (2004), Dorota Kędzierzawska – diabły, wrony, kobiety: kobiece kontrkino, [w:] G. Stachówna, J. Wojnicka (red.), Autorzy kina polskiego, Rabid, Kraków, s. 216–217.
• Mazierska E., Ostrowska E. (2006), Women in Polish Cinema, Berghahn Press, Nowy Jork–Oxford.
• Misiak A. (2015), Women & Film under Communism: A Report from the Archive http://womenundercommunism.com/other-women-filmmakers/ (dostęp: 15.09.2021).
• Mrozek W. (2021), Moja mocna pozycja, to, że Wajda liczy się z moimi opiniami, nie podobało się wielu kolegom, „Gazeta Wyborcza” https://wyborcza.pl/7,75410,27592389,agnieszkaholland-do-rezyserek-nie-lekajcie-sie.html (dostęp: 1.11.2021).
• Osęka A. (1978), Mitologie artysty, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
• Radkiewicz M., Talarczyk M. (red.) (2018), (Nie)widzialne kobiety kina, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Sadowska M. (2020a), Początek nocy – album o miłości w zwykłej codzienności, rozmowę przepr. W. Szymańska https://rytmy.pl/poczatek-nocy-album-o-milosci-w-zwyklej-codziennosciwywiad-z-maria-sadowska/ (dostęp: 18.10.2021).
• Sadowska M. (2020b), Rząd się ośmiesza – Maria Sadowska, rozmowę przepr. D. Dudko https://kultura.onet.pl/muzyka/wywiady-i-artykuly/aborcja-w-polsce-i-wyrok-tk-maria-sadowskarzad-sie-osmiesza/qhmwymp (dostęp: 15.09.2021).
• Szewczyk U. (2021), Gildia Reżyserów Polskich w Fabryce Norblina https://retailjournal.pl/2021/04/19/gildia-rezyserow-polskich-z-siedziba-w-fabryce-norblina/#:~:text=Gildia%20Re%C5%BCyser%C3%B3w%20Polskich%20to%20zwi%C4%85zek%20zawodowy%2C%20zrzeszaj%C4%85cy%20ponad,in.%20Wojciecha%20Smarzowskiego%2C%20Krzysztofa%20Krauze%20i%20Agnieszki%20Holland (dostęp: 18.10.2021).
• Talarczyk-Gubała M. (2013a), Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii, Galeria Miejska Arsenał, Poznań.
• Talarczyk-Gubała M. (2013b), Wszystko o Ewie. Filmy Barbary Sass a kino kobiet w drugiej połowie XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
• Talarczyk-Gubała M. (2015), Wanda Jakubowska. Od nowa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Talarczyk-Gubała M. (2018), Raport o pozycji kobiet w polskiej kinematografii. Fakty i liczby https://krytykapolityczna.pl/file/2016/02/Raport-Monika_Talarczyk_2018.pdf (dostęp: 1.01.2020).
• Taszycka A. (2018), Helena Amiradżibi-Stawińska – Z Gruzji do Polski, [w:] M. Radkiewicz, M. Talarczyk (red.), (Nie)widzialne kobiety kina, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 83–94.
• Terpińska A. (2018), Aleksandra Terpińska – reżyserka filmu „Najpiękniejsze fajerwerki ever” https://www.youtube.com/watch?v=3Xcq-Jg34qs (dostęp: 8.11.2021).
• Toeplitz J. (1980), Women in the Media, UNESCO, Paris.
• Tomasik K. (2004), Polskie reżyserki filmowe 1919–2002, „Kultura i Historia”, nr 6 http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/179 (dostęp: 30.01.2015).
• Toniak E. (2011) Artystki w PRL-u, [w:] A. Jakubowska (red.), Artystki polskie, Wydawnictwa Szkolne PWN – Park Edukacja, Warszawa–Bielsko-Biała, s. 94–111.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2015), Filmy kobiet. Zmiany, zwroty i szklany sufit w kinematografii polskiej przed i po 1989 roku, „Sztuka i Dokumentacja”, nr 13, s. 47–59 i wskazana tam bibliografia.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2016), Niepokorne reżyserki kina polskiego, [w:] I. Desperak, I. Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 253–263 i wskazana tam bibliografia.
• Wejbert-Wąsiewicz E. (2018), W stronę socjologii artystki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” nr 66, s. 11–31 https://doi.org/10.18778/0208-600X.66.02
• Wejbert-Wąsiewicz E., Zimnica-Kuzioła E. (2019), Female directors of contemporary Polish theater and cinema (selected examples), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 71, s. 121–137 https://doi.org/10.18778/0208-600X.71.09
• Wejbert-Wąsiewicz E., Porczyński D., Rozalska A. (2021), On Contemporary Issues in the Sociology of Art: Introduction, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 17(3), s. 6–26 https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.01
• Wróblewski J. (2013), Reżyserzy, Wielka Litera, Warszawa.
• Znaniecki F. (1984), Społeczne role uczonych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• https://culture.pl/pl/tworcy (dostęp: 31.10.2021).
• https://filmpolski.pl/fp/ (dostęp: 31.10.2021).
• https://kobietyfilmu.pl/tag/stowarzyszenie-kobiety-filmu/ (dostęp: 1.08.2021).
• https://pisf.pl/ (dostęp: 1.08.2021).
• https://www.magdalenapiekorz.com/ (dostęp: 5.11.2021).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.80.04

Biblioteka Nauki

2027811