Plakacistki PRL-u – artystki (niemal) zapomniane

• Authors: Katarzyna Kulpińska

Title variants

EN

Female Posters Designers of the People’ Republic of Poland – Artists (Almost) Forgotten

Abstracts

EN

The paper is dedicated to Polish women artists involved in poster design during the People’s Republic of Poland, an area of graphic design still considered a male domain at the end of the 20th century. The text provides a brief overview of women’s activity in this discipline – from the situation of the first Polish female poster artists creating posters as design duos or advertising companies in the 1930s, through the artistic education and achievements of female poster designers during the communist era, to the turn of the 20th and 21st century, when a fundamental change in the status and perception of the work of Polish female designers occurred. The paper attempts to answer the question why the output of Polish female poster artists is very poorly represented in numerous studies devoted to the Polish poster of the 20th century and why in the case of married couples of artists involved (individually) in poster creation, recognition and prestige usually went to the man. Overlooking the role of women in this field is also evident in the contemporary discourse on the Polish poster art, notably in studies focused on the Polish Poster School which, almost exclusively, recognize the male representation in this phenomenon.

PL

Tekst poświęcono polskim artystkom uprawiającym w okresie PRL-u plakat – dziedzinę grafiki użytkowej uważaną jeszcze pod koniec XX wieku za męską domenę. Zawiera krótki zarys aktywności kobiet w tej dyscyplinie – od sytuacji pierwszych polskich artystek tworzących plakaty w ramach duetów projektowych lub spółek reklamowych w latach 30. XX wieku poprzez kształcenie artystyczne i dokonania projektantek w dziedzinie plakatu w okresie PRL-u aż do przełomu XX i XXI wieku, kiedy nastąpiła zasadnicza zmiana w statusie i postrzeganiu pracy polskich projektantek. W tekście podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, dlaczego dorobek polskich plakacistek jest bardzo słabo reprezentowany w licznych opracowaniach poświęconych polskiemu plakatowi XX wieku i dlaczego w przypadku małżeńskich par artystów zajmujących się (indywidualnie) tworzeniem plakatów rozpoznawalność i prestiż stawały się zazwyczaj udziałem mężczyzny. Pomijanie roli kobiet na tym polu widoczne jest także we współczesnym dyskursie dotyczącym polskiego plakatu, szczególnie w badaniach skoncentrowanych na Polskiej Szkole Plakatu (dostrzeganie niemal wyłącznie męskiej reprezentacji tego zjawiska).

Keywords

PL

herstoria; plakat PRL-u; polskie plakacistki w PRL-u; Polska Szkoła Plakatu; kształcenie artystyczne; nieobecność plakacistek PRL-u we współczesnym dyskursie; Anna Huskowska; Maria Ihnatowicz; Liliana Baczewska; Hanna Bodnar

EN

herstory; poster of the People’s Republic of Poland; Polish female poster designers in the People’s Republic of Poland; Polish Poster School; art education; absence of Polish female poster designers from the People’s Republic of Poland in contemporary poster discourse; Anna Huskowska; Maria Ihnatowicz; Liliana Baczewska; Hanna Bodnar

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2022
• Issue: 80
• Pages: 59-76

Dates

published

2022

Contributors

author

Katarzyna Kulpińska

• Katedra Historii Sztuki Nowoczesnej i Pozaeuropejskiej, Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń

References

• Boćkowska A. (2016), Autorka słynnego logo Pewexu: to była chałtura https://weekend.gazeta.pl/weekend/7,177339,20981060,autorka-slynnego-logo-pewexu-to-byla-chaltura-mielismyz-mezem.html (dostęp: 1.09.2021).
• Bojko S. (1972), Polski plakat współczesny, Agencja Autorska, Warszawa.
• Borowiak B., Miller A. (2014), Potencjał herstorii w przezwyciężaniu stereotypów, [w:] R. Kusek, J. Sanetra-Szeliga (red.), Spoglądając na stereotyp, Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków, s. 101–118.
• Dydo K. (red.) (1993), Sto lat polskiej sztuki plakatu, Biuro Wystaw Artystycznych, Kraków.
• Dydo K. (red.) (1996), Polski Plakat Filmowy. 100-lecie kina w Polsce 1896–1996, Galeria Plakatu, Kraków.
• Fidelis M. (2010), Women, communism and industrialization in postwar Poland, Cambridge University Press, New York.
• Folga-Januszewska D. (2009), Ach! Plakat filmowy w Polsce, Wydawnictwo Bosz, Olszanica.
• Folga-Januszewska D. (2018), Oto sztuka polskiego plakatu, Wydawnictwo Bosz, Olszanica.
• Górski J. (2020), Ballada o dziewczynie. Z Ewą Frysztak rozmawia Janusz Górski, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
• Grabowski T. (red.) (1998), Śląska szkoła plakatu, Urząd Miasta Katowice, Katowice.
• Kałwa D. (2015), Emancypacja kobiet po polsku, „Znak” https://www.miesiecznik.znak.com.pl/7222015dobrochna-kalwaemancypacja-kobiet-po-polsku/ (dostęp: 1.09.2021).
• Knorowski M. (2009), Polska szkoła plakatu – rzecz o wolności myślenia i szczególnym rodzaju synergii, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”: Krzyk ulicy – krzyk pokoleń. Mistrzowie i adepci polskiego plakatu, t. XXXVII, red. K. Kulpińska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Kolesár Z., Mrowczyk J. (2018), Historia projektowania graficznego, przeł. J. Goszczyńska, Wydawnictwo Karakter, Kraków.
• Krajewski R. (1973), Maria Ihnatowicz, „Film”, nr 6, s. 24.
• Krystyna Janiszewska (2005), „Gazeta Wyborcza”, 24 sierpnia 2005 r. https://wyborcza.pl/7,76842,2883016.html (dostęp: 20.09.2021).
• Kuźma I.B., Pietrzak E.B. (2020), Herstoryczne porządki. Konflikt czy pluralizacja pamięci?, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, z. 2, s. 227–251 https://doi.org/10.36874/RIESW.2020.2.11
• Lenica J. (1950), Olga Siemaszko, „Graphis”, nr 32, s. 348–359 https://magazines.iaddb.org/issue/GR/1950-09-01/edition/32/page/64?query= (dostęp: 7.02.2022).
• Mrowczyk J. (red.) (2015), VeryGraphic. Polish Designers of the 20th Century, przeł. R. Bialy, Adam Mickiewicz Institute, Warszawa.
• Nochlin L. (1971), Why Have There Been No Great Women Artists?, „ARTnews”, January, nr 9 (polskie tłumaczenie: Dlaczego nie było wielkich artystek?, przeł. B. Limanowska, „OŚKa” 1999, nr 3, s. 52–56).
• Palaczyńska B. (1978), Małe i duże marzenia laureatki Grand Prix plakatu, „Echo Krakowa”, nr 124, s. 7.
• Paszkiewicz-Sokołowska J. (1976), Bożena Jankowska: plakat mówi głośniej i dalej, „Zwierciadło”, nr 26, s. 4–5.
• Piotrowski M. (1973), Olga Siemaszko, „Graphis”, nr 162, s. 282–289.
• Schubert Z. (2008), Mistrzowie plakatu i ich uczniowie, Przedsiębiorstwo Wydawnicze Rzeczpospolita, Warszawa.
• Słownik Artystów Plastyków Okręgu Warszawskiego ZPAP: 1945–1970 (1972), Okręg Warszawski ZPAP, Warszawa.
• Titkow A. (2001), Kobiety. Feminizm. Demokracja, [w:] E. Hałas (red.), Rozumienie zmian społecznych, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Toniak E. (2008), Olbrzymki. Kobiety i socrealizm, Korporacja Ha!art, Kraków.
• Warda M. (red.) (2019), 123 polskie plakaty, które warto znać, katalog wystawy, Muzeum Plakatu w Wilanowie, Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej, Warszawa.
• Zieliński F. (1993), Społeczne i polityczne ramy plakatu PRL, [w:] K. Dydo (red.), Sto lat polskiej sztuki plakatu, Biuro Wystaw Artystycznych, Kraków.
• Zieliński F. (1994), The Rise and Fall of Governmental Patronage of Art: a sociologist’s case study of the Polish poster between 1945 and 1990, „International Sociology” t. 9, nr 1, s. 29–41 https://doi.org/10.1177/026858094009001003
• Zieliński F. (2003), Czy polski plakat był medium komunizmu?, [w:] J. Aulich, M. Sylvestrová (red.), Znameni Doby/Signs of the Times. Culture, Politics and Society in Central and Eastern Europe 1945–2000, Manchester Metropolitan University & Moravian Gallery, Brno 2003.
• Zieliński F. (2009), Plakat polski po II wojnie – dwa pierwsze pokolenia, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”: Krzyk ulicy – krzyk pokoleń. Mistrzowie i adepci polskiego plakatu, t. XXXVII, red. K. Kulpińska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Żukowska D. (2021), Kobiety dizajnu, rozmowę przepr. M. Kierzek https://www.kobietydizajnu.pl/wywiad (dostęp: 20.09.2021).
• Łódzka szkoła plakatu w opozycji do propagandy reklamy i kultury na plakatach z okresu PRL https://bcul.lib.uni.lodz.pl//dlibra/metadatasearch?action=AdvancedSearchAction&type=-3&val1 (dostęp: 1.08.2021).
• Matul K., Polska szkoła plakatu – od sztuki masowej do dzieła sztuki, „Teologia Polityczna” (numer tematyczny poświęcony Polskiej Szkole Plakatu) 2019, 11 czerwca, https://teologiapolityczna.pl/polska-szkola-plakatu (dostęp: 30.08.2021).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.80.05

Biblioteka Nauki

2027802