Przemiany w stanie i strukturze wieku populacji makroregionu północnego w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku

• Authors: Anna Majdzińska

Title variants

EN

Changes in the Number and Age Structure of the Population of the Northern Macroregion in the First Two Decades of the 21st Century

Abstracts

EN

The main aim of the paper is to analyze the changes in the number and age structure of the northern macroregion population (formed by Pomorskie, Kujawsko‑Pomorskie, and Warmińsko‑Mazurskie voivodships) and their assessment in terms of the advancement of demographic old age in both decades of the 21st century. An additional goal was an analysis of the studied areas from the point of view of intensity of the factors of growth and decline in the population. The study employed relative indices, relative frequencies as well as fix base indices. The analyzes were based on the Central Statistical Office statistical data on the population structure by age, as well as the natural and migratory movement of the population in voivodships, poviats, and municipalities of the northern macroregion. In the northern macroregion, the advancement of demographic aging, as well as the intensity of natural and migratory population events, is highly diversified within regions. Relatively younger areas are mainly rural municipalities located near cities, while the oldest ones are mainly cities or municipalities located on the outskirts of voivodships or far away from cities. Relatively the most favorable demographic situation can be observed in the Pomorskie Voivodship, while the least favorable one in the Warmińsko‑Mazurskie Voivodship.

PL

Podstawowe cele artykułu to analiza przemian w stanie i strukturze wieku populacji obszarów makroregionu północnego (tworzonego przez województwa pomorskie, kujawsko‑pomorskie i warmińsko‑mazurskie) i ich ocena pod względem zaawansowania starości demograficznej w dwóch pierwszych dekadach XXI wieku. Cel dodatkowy stanowi ocena natężenia czynników wzrostu i ubytku populacji w badanych obszarach. W badaniu wykorzystano wskaźniki natężenia i struktury oraz indeksy dynamiki. Podstawę analiz stanowiły dane GUS z zakresu struktury populacji według wieku oraz ruchu naturalnego i migracyjnego ludności w województwach, powiatach i gminach makroregionu północnego. W makroregionie północnym zaawansowanie starości demograficznej, podobnie jak natężenie zdarzeń z zakresu ruchu naturalnego i migracyjnego ludności, jest wysoce zróżnicowane wewnątrzregionalnie. Relatywnie młodsze obszary to przede wszystkim gminy wiejskie zlokalizowane w pobliżu miast, najstarsze zaś to głównie miasta lub gminy położone na obrzeżach województw lub peryferyjnie względem miast. Stosunkowo najkorzystniejszą sytuacją demograficzną odznacza się województwo pomorskie, najmniej korzystną zaś warmińsko‑mazurskie. Gminy cechujące się najwyższym zaawansowaniem starości demograficznej to najczęściej obszary doświadczające corocznego ubytku populacji.

Keywords

PL

starzenie się populacji; zaawansowanie starości demograficznej; depopulacja; makroregion północny

EN

population ageing process; depopulation; northern macroregion

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica
• Year: 2022
• Volume: 3
• Issue: 360
• Pages: 59-87

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Majdzińska

• Uniwersytet Łódzki, Katedra Demografii, Łódź, Polska

• https://orcid.org/0000000313232786

References

• Abramowska‑Kmon A. (2011), O nowych miarach zaawansowania procesu starzenia się ludności, „Studia Demograficzne”, nr 159(1), s. 3–22.
• Bański J. (2008), Problemy demograficzne obszarów wiejskich, „Studia i Raporty IUNG – PIB”, nr 12, s. 93–102, https://doi.org/10.26114/sir.iung.2008.12.08
• Bański J., Wesołowska M., Łagoda K. (2020), Wsie zanikające – identyfikacja i analiza wybranych cech społeczno‑ekonomicznych, „Przegląd Geograficzny”, nr 92(2), s. 175–189, https://doi.org/10.7163/PrzG.2020.2.1
• Chałas M. (2021), Graniczne progi starości, [w:] B. Urbaniak, M. Chałas, P. Szukalski, R. Zimny, R. Błaszczak, M. Zadworna, Trwałość i zmienność procesów starzenia się i starości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 15–39.
• Cienkosz E. (2020), Demograficzny aspekt kurczenia się polskich miast, „Urban Development Issues”, nr 67, s. 45–56, https://doi.org/10.2478/udi-2020-0033
• Cieślak M. (2004), Pomiar procesu starzenia się, „Studia Demograficzne”, nr 2(146), s. 3–16.
• Długosz Z. (1998), Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym, „Wiadomości Statystyczne”, nr 3, s. 15–27.
• Dziemianowicz W., Szlachta J., Cybulska M., Tarnack J. (2018), Diagnoza strategiczna województwa warmińsko-mazurskiego, Geoprofit, Warszawa.
• Eberhardt P. (1989), Regiony wyludniające się w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 148, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław.
• Eberhardt P. (2011), Problematyka demograficzna tzw. ściany wschodniej Rzeczypospolitej Polskiej, „Roczniki Nauk Społecznych”, nr 3(39), s. 271–291.
• Frątczak E. (2002), Proces starzenia się ludności Polski, „Studia Demograficzne”, nr 2(142), s. 3–28.
• Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021–2027, https://strategia.warmia.mazury.pl/fundusze-europejskie-dla-warmii-i-mazur-21-27/ [dostęp: 20.07.2022].
• Gałązka A., Potrykowska A. (2017a), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego na tle kraju, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 45–86.
• Gałązka A., Potrykowska A. (2017b), Sytuacja demograficzna województwa warmińsko-mazurskiego na tle kraju [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 39–77.
• Gavrilova N.S., Gavrilov L.A. (2009), Rapidly aging populations: Russia/Eastern Europe, [w:] P. Uhlenberg (red.), International Handbook of Population Aging, Vol. 1, Springer, Heidelberg, s. 113–131.
• Gawryszewski A. (1989), Wiejskie obszary wyludniające się, 1961–1985, [w:] P. Korcelli, A. Gawryszewski (red.). Współczesne przemiany regionalnych systemów osadniczych w Polsce, „Prace Geograficzne”, nr 152, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Wrocław, s. 91–106.
• Gawryszewski P. (2005), Ludność Polski w XX wieku, Wydawnictwo Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
• Główny Urząd Geodezji i Kartografii (b.d.), Dane udostępniane bezpłatnie do pobrania z serwisu http://www.geoportal.gov.pl, http://www.gugik.gov.pl/pzgik/dane-bez-oplat/dane-z-panstwowego-rejestru-granic-i-powierzchni-jednostek-podzialow-terytorialnych-kraju-prg [dostęp: 30.05.2022].
• GUS, Bank Danych Lokalnych (b.d.), http://stat.gov.pl/ [dostęp: 20.06.2022].
• GUS (2014), Prognoza ludności na lata 2014–2050 (opracowana 2014 r.), https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/prognoza-ludnosci/prognoza-ludnosci-na-lata-2014-2050-opracowana-2014-r-,1,5.html [dostęp: 30.02.2022].
• GUS (2021), Sytuacja osób starszych w Polsce w 2020 r., GUS, US w Białymstoku, Warszawa–Białystok.
• Holzer J.Z. (2003), Demografia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Hrynkiewicz J. (2020), Depopulacja wyzwaniem polityki ludnościowej, [w]: J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, nr 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 19–37.
• Jakubowski A., Bronisz U. (2017), Demograficzne obszary problemowe w województwie lubelskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa lubelskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 118–133.
• Kalache A., Barreto S.M., Keller I. (2005), Global ageing: the demographic revolution in all cultures and societies, [w:] M.L. Johnson (red.), The Cambridge handbook of age and ageing, Cambridge University Press, Cambridge, s. 30–46.
• Kantor-Pietraga I. (2014), Systematyka procesu depopulacji miast na obszarze Polski od XIX do XXI wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Kolasińska E. (2017), Praca i rynek pracy w województwie pomorskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 159–177.
• Kot M., Kurkiewicz J. (2004), The new measures of the population ageing, „Studia Demograficzne”, nr 146(2), s. 17–29.
• Kowaleski J.T. (red.) (2011), Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności Polski. Przyczyny, etapy, następstwa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Kowaleski J.T., Majdzińska A. (2012), Miary i skale zaawansowania starości demograficznej, [w:] A. Rossa (red.), Wprowadzenie do gerontometrii, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 7–34.
• Kurek S. (1998), Zróżnicowanie przestrzenne procesu starzenia się ludności Europy w latach 1960–1996 w świetle wybranych mierników, „Czasopismo Geograficzne”, nr 69, z. 3–4, s. 261–274.
• Kurek S. (2008), Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
• Kurkiewicz J. (red.) (2012), Demograficzne uwarunkowania i wybrane społeczno-ekonomiczne konsekwencje starzenia się ludności w krajach europejskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
• Majdzińska A. (2016), Regionalizacja demograficzna. Wybrane metody i ich aplikacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Majdzińska A. (2017), Zróżnicowanie terytorialne starzenia się ludności Polski, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 5(331), s. 71–90, https://doi.org/10.18778/0208-6018.331.05
• Majdzińska A. (2018), Obszary depopulacyjne w Polsce w latach 2002–2014, „Studia Demograficzne”, nr 173(1), s. 23–54, https://doi.org/10.33119/SD.2018.1.2
• Majdzińska A. (2022), Obszary depopulacyjne w makroregionie centralnym i ich analiza pod kątem zaawansowania starości demograficznej w drugiej dekadzie XXI w., „Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna”, nr 59, s. 201–221.
• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019a), Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030 (KSRR 2030), https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019b), KSRR 2030 (załącznik 1). Zaktualizowana imienna lista 139 miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
• Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2019c), KSRR 2030 (załącznik 2). Zaktualizowana lista gmin zagrożonych trwałą marginalizacją, programowanie 2021–2027, https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/krajowa-strategia-rozwoju-regionalnego [dostęp: 7.06.2022].
• Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (2019), Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności Społecznej, Departament Ekonomii Społecznej i Solidarnej, Warszawa, https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/download/files/EKONOMIA_SPOLECZNA/KPRES.pdf [dostęp: 17.06.2022].
• Nyce S.A., Schieber S. (2011), Ekonomiczne konsekwencje starzenia się społeczeństw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Okólski M., Fihel A. (2012), Demografia. Współczesne zjawiska i teorie, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Organiściak-Krzykowska A. (2017), Dyskusja, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 115.
• Ostrowska J. (2017), Kondycja rodziny a potencjał rozwojowy województwa pomorskiego, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 178–194.
• Pappelbon J. (2017), Przebieg procesów ruchu naturalnego ludności w województwie warmińsko-mazurskim, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 78–98.
• Polska Strefa Inwestycji (b.d.), https://www.biznes.gov.pl/pl/polska-strefa-inwestycji [dostęp: 20.07.2022].
• Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna (b.d.), https://www.strefa.gda.pl/ [dostęp: 20.07.2022].
• Program Polska Wschodnia 2014–2020 (b.d.), https://www.polskawschodnia.gov.pl/strony/o-programie/ [dostęp: 20.06.2022].
• Regionalny Program Operacyjny Województwa Warmińsko-Mazurskiego na lata 2014–2020 (b.d.), https://rpo.warmia.mazury.pl/ [dostęp: 6.07.2022].
• Rosset E. (1959), Proces starzenia się ludności. Studium demograficzne, Polskie Wydawnictwa Gospodarcze, Warszawa.
• Rozwój regionalny Polski – raport analityczny 2021. KRSS 2030 (2022), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/dbe4e00d-9a2b-43a4-ad06-d2d7eabcfb47 [dostęp: 6.06.2022].
• Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna (b.d.), https://www.sse.slupsk.pl/index.php/pl/ [dostęp: 20.07.2022].
• Strategia rozwoju województwa kujawsko-pomorskiego do 2030 roku – Strategia Przyspieszenia 2030+. Załącznik do uchwały nr XXVIII/399/20 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 grudnia 2020 r., https://kujawsko-pomorskie.pl/pliki/2020/planowanie/20201229_strategia/Strategia_Przyspieszenia_2030plus.pdf [dostęp: 15.07.2022].
• Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego 2030. Załącznik do uchwały nr 376/XXXI/21 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 12 kwietnia 2021 roku, https://strategia2030.pomorskie.eu/wp-content/uploads/2021/06/Zalacznik-do-uchwaly_SWP_376_XXXI_21_SRWP2030_120421.pdf [dostęp: 15.07.2022].
• Szczepkowski Z. (2017), Dyskusja, [w:] J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna Warmii i Mazur jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 115.
• Szukalski P. (2017), Starzenie się ludności miast wojewódzkich – przeszłość, teraźniejszość, przyszłość, „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, nr 12, s. 1–5.
• Szukalski P. (2019), Depopulacja – wybrane konsekwencje dla lokalnej polityki społecznej, „Polityka Społeczna”, nr 10, s. 10–15.
• Szukalski P. (2020a), Depopulacja w Polsce – kilka refleksji, [w:] J. Hrynkiewicz, G. Ślusarz (red.), Depopulacja. Uwarunkowania i konsekwencje, „Biblioteka Wiadomości Statystycznych”, nr 68, Główny Urząd Statystyczny, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 167–170.
• Szukalski P. (2020b), Przestrzenne zróżnicowanie starości demograficznej we współczesnej Polsce, „Demografia i Gerontologia Społeczna – Biuletyn Informacyjny”, nr 7, s. 1–7.
• Szukalski P. (2021), Podwójne starzenie się ludności – od kiedy zaczyna się późna starość?, [w:] B. Urbaniak, M. Chałas, P. Szukalski, R. Zimny, R. Błaszczak, M. Zadworna, Trwałość i zmienność procesów starzenia się i starości, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 41–62.
• Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T. (2017), Delimitacja obszarów strategicznej interwencji państwa: obszarów wzrostu i obszarów problemowych, „Prace Geograficzne”, nr 260, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Śleszyński P., Bański J., Degórski M., Komornicki T., Mazur M., Stepniak M. (2019), Aktualizacja delimitacji obszarów problemowych na 2018 rok, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa, https://www.gov.pl/attachment/d5105cc5-e8d0-49e5-a074-729d0935123 [dostęp: 7.06.2022].
• Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna (WMSSE) (b.d.), https://www.wmsse.com.pl/ [dostęp: 15.07.2022].
• Warmińsko-Mazurskie 2030. Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego (b.d.), https://strategia.warmia.mazury.pl/strategia-2030/ [dostęp: 20.07.2022].
• Wiśniewski Z. (2017), Sytuacja na rynku pracy w województwie kujawsko-pomorskim, [w]: J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Sytuacja demograficzna województwa kujawsko-pomorskiego jako wyzwanie dla polityki społecznej i gospodarczej, Rządowa Rada Ludnościowa, Warszawa, s. 153–168.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6018.360.04

Biblioteka Nauki

2154155