Modern Shoe Buckles from Archaeological Research in Gniew and Piaseczno (Pomerania Province, Poland)

• Authors: Aleksandra Kulesz , Jakub Michalik

Title variants

Nowożytne klamry do butów z badań archeologicznych w Gniewie i Piasecznie (woj. pomorskie)

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

During archaeological research carried out from 2009 to 2016 in the Church of St. Nicholas in Gniew, a set of three metal buckles was found. Then, in 2017, excavations were conducted in crypts of the Church of the Nativity of the Blessed Virgin Mary in the village of Piaseczno, in the Gniew District. Two other pairs of buckles were uncovered at this site. All the buckles found differ considerably. Thanks to this, one can get an impression that apart from holding the shoe on the foot, they also served decorative purposes. One can distinguish two main types of buckles: those made of iron and those made of a copper alloy. The latter, considering ornaments, could be more valuable than their iron counterparts. Regardless of the alloy used, manufacturing techniques differed, some of which were those used in the case of buckles from Gniew and Piaseczno: wire forging, cutting out of thick metal sheet, and folding thin metal sheet. On account of their jewellery-like character, this small collection of buckles discussed could be bequeathed, while most grave shoes were only fastened with tailor’s pins or put on the feet of the dead without fastening. This practice particularly concerned shoes with textile uppers, which mostly meant women’s shoes. It may suggest that the items in question were rather owned by men. The buckles described could be thus elements of the everyday attire. Issues connected with a formal and typological interpretation of the buckles found indicate interpretive problems faced by archaeologists dealing with these aspects of costume studies. Modern shoes, due to the scarcity of artefacts in archaeological collections, remain mysterious and puzzling objects.

PL

W trakcie badań archeologicznych prowadzonych w latach 2009–2016 w kościele pw. św. Mikołaja w Gniewie pozyskano zespół trzech klamer metalowych. Następnie w 2017 r. przeprowadzono badania wykopaliskowe w kryptach kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny we wsi Piaseczno, należącej do gminy Gniew. Na stanowisku tym odkryto dwie kolejne pary klamer. Wszystkie znalezione klamry znacznie różnią się od siebie. Dzięki temu można odnieść wrażenie, że prócz trzymania buta na stopie, pełniły również funkcję dekoracyjną. Wyróżnić można dwa główne rodzaje klamer – wykonane z żelaza i ze stopu miedzi. Te drugie, sądząc po obecności zdobienia, mogły być bardziej wartościowe od ich odpowiedników ze stopu żelaza. Niezależnie od zastosowanego stopu korzystano z różnych technik ich produkcji, spośród których wymienić można te użyte w przypadku klamer z Gniewu i Piaseczna: kucie z drutu, wycinanie z kawałka grubej blachy i wywijane z cienkiej blachy. Zbiór omawianych sprzączek, pochodzących z dwóch sąsiadujących z sobą stanowisk (odległość pomiędzy miejscowościami wynosi 6 km), nie wykazał żadnych cech charakterystycznych dla poszczególnych egzemplarzy. Nie udało się ustalić żadnych wyróżników, które mogłaby sugerować miejsce wykonania omawianych artefaktów. Zaobserwowano jednak, że wszystkie sprzączki są dość skromne formalnie, a wszystkie też zostały wykonane z popularnych metali. Z uwagi na biżuteryjny charakter klamry mogły być przekazywane w spadku, a obuwie grobowe zapinane było tylko szpilkami krawieckimi lub nasuwane na stopę zmarłego bez zapięcia. Praktyka ta odnosi się w szczególności do obuwia, którego wierzchy wykonane zostały z tkanin, czyli przede wszystkim damskiego. Może to sugerować, że omawiane egzemplarze raczej należały do mężczyzn. Opisywane klamry mogły zatem stanowić element ubioru codziennego. Zagadnienia związane z interpretacją formalno-typologiczną znalezionych klamerek wskazują, z jakimi trudnościami interpretacyjnymi stykają się archeolodzy zajmujący się tymi aspektami kostiumologii. Obuwie z okresów nowożytnych z uwagi na niewielką ilość występowania w kolekcjach archeologicznych jest w dalszym ciągu materiałem tajemniczym i zagadkowym.

Keywords

EN

shoe buckle; shoe clasp; archaeology; shoes; modern era; Gniew; Piaseczno; funeral culture

PL

klamra do butów; sprzączka do butów; archeologia; buty; epoka nowożytna; Gniew; Piaseczno; kultura pogrzebowa; klamra do butów; sprzączka do butów; archeologia; buty; epoka nowożytna; Gniew; Piaseczno; kultura pogrzebowa

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica
• Year: 2020
• Issue: 35
• Pages: 151-165

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Aleksandra Kulesz

author

Jakub Michalik

References

• Bednarz S. (2016), Sprzączki z wykopalisk przy ulicy Chmielnej 73–74 w Gdańsku, “Dantiscum”, 1, p. 267–334.
• Blusiewicz K. (2009), Warsaw Footwear in the 14th–18th Century. From the Archaeological Collection in the Historical Museum of the City of Warsaw, Muzeum Warszawy, Warszawa (Archeologia Dawnej Warszawy, 1).
• Bojarski J. (2013), Badania archeologiczne prowadzone w Toruniu na stanowisku 577, na obszarze historycznego Przedmieścia Chełmińskiego, [in:] E. Fudzińska (ed.), XVIII Sesja Pomorzoznawcza, vol. II, Od późnego średniowiecza do czasów nowożytnych, Muzeum Zamkowe, Malbork, p. 221–234.
• Boucher F. (2004), Historia mody. Dzieje ubiorów od czasów prehistorycznych do końca XX wieku, Arkady, Warszawa.
• Ceynowa B. (2005), Patynki z badań na Wyspie Spichrzów w Gdańsku, [in:] H. Paner, M. Fudziński (ed.), XIV Sesja Pomorzoznawcza, vol. II, Od wczesnego średniowiecza do czasów nowożytnych, Muzeum Archeologiczne, Gdańsk, p. 319–326.
• Drążkowska A. (2006), Klamry od butów wydobyte z krypty grobowej w kościele p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, “Materiały do Dziejów Kultury i Sztuki Bydgoszczy i Regionu”, 11, p. 69–72.
• Drążkowska A. (2007), Srebrna klamra od buta z połowy XVIII wieku wydobyta z krypty grobowej w kościele p.w. św. Józefa w Pułtusku, [in:] A. Henrykowska, R. Lolo (ed.), Pułtuskie osobliwości. Materiały wydane w roku obchodów 750-lecia nadania praw miejskich, Sarmatia Artistica, Warszawa, p. 13–19.
• Drążkowska A. (2011), Historia obuwia na ziemiach polskich od IX do końca XVIII wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. III, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
• Egan G., Pritchard F. (2013), Dress Accessories 1150–1450, Boydell Press, London.
• Goubitz O., Driel-Murray van C., Groenman-van Waateringe W. (2001), Stepping Through the Time. Archaeological Footwear From Prehistoric Times Until 1800, Stichting Promotie Archeologie, Zwolle.
• Grupa M. (2005), Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Grupa M. (2012), Pochówki w krypcie grobowej kościoła p.w. Imienia NMP w Szczuczynie jako źródło do lokalnych badań kostiumologicznych, [in:] T. Dudziński (ed.), Pozaarchiwalne materiały źródłowe do dziejów powiatu szczuczyńskiego w XIX wieku, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 109–125.
• Grupa M. (2019), Not Only Socks Were Darned: Secondary Textile Usage as a Source of Material Culture Studies, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 32, p. 165–187, https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.011
• Grupa M., Wojciechowska A., Dudziński T. (2013), W czym do trumny – żupany, kontusze, dezabilki i inne ubiory pochowanych w szczuczyńskich kryptach, [in:] T. Dudziński, M. Grupa (ed.), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. I, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, Grajewo, p. 99–108.
• Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Secrets of the Crypt in St. Ann’s Chapel. Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew.
• Janowski A. (2016), Zabytki metalowe, [in:] M. Majewski (ed.), Archeologia Stargardu. Badania na obszarze dawnego kościoła augustiańskiego, vol. II.2, Muzeum Archeologiczno-Historyczne, Stargard, p. 293–355.
• Każdy krok zostawia ślad. Obuwie historyczne ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Katalog wystawy (2017), B. Ceynowa, E. Trawicka (ed.), Muzeum Archeologiczne, Gdańsk.
• Konczewska M., Konczewski P. (2004), Zabytki metalowe z fosy miejskiej we Wrocławiu, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (ed.), Wrocław na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych. Materialne przejawy życia codziennego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 6), p. 89–205.
• Kulesz A. (2018), Męskie obuwie niskie z badań w kościele pw. narodzenia NMP w Piasecznie, gm. Gniew, “Rydwan”, 13, p. 79–88.
• Kulesz A. (2019), Women’s Shoes From the Crypt of the Church of the Name of the Holy Virgin Mary in Szczuczyn, Podlaskie Voivodship, “Analecta Archaeologica Ressoviensia”, 14, p. 155–168.
• Lachi Ch. (2011), Sztuka Baroku, Arkady, Warszawa (Wielka Historia Sztuki, 5).
• Majorek M. (2017), Raport prac konserwatorskich i restauratorskich. Forma odlewnicza (Nr inw. IW 665/2016) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
• Michalik J. (2017), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Gniew, gm. Loco (nr inw. 4/11) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
• Michalik J. (2020), Pomiar hydrostatyczny i konserwacja metalowej klamry do buta z Piaseczna, “Rydwan”, 15, p. 102–111.
• Michalik J. (2020a), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Piaseczno, gm. Gniew (nr inw. 25/2017) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
• Michalik J. (2020b), Dokumentacja konserwatorska. Konserwacja klamry buta ze stanowiska Gniew, gm. Loco (nr inw. 19/09) (a manuscript in the archive of the Laboratory of Monument Documentation and Conservation of the Nicolaus Copernicus University in Toruń).
• Możdżyńska-Nawotka M. (2002), O modach i strojach, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław.
• Pescio C. (2017), Malarstwo holenderskie. Złoty wiek, trans. A. Kłos, Arkady, Warszawa.
• Pratt L., Woolley L. (2008), Shoes, V & A Pub., London.
• Swann J. (1982), Shoes, B.T. Batsford, London.
• Wachowski K. (1995), Sprzączki profilowane z terenu Śląska, “Studia Archeologiczne”, 26, p. 247–251.
• Wachowski K. (2010), Kultura materialna publicznej przestrzeni miasta w świetle zabytków ruchomych. Sprzączki, [in:] J. Piekalski, K. Wachowski (ed.), Ulice średniowiecznego Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 11), p. 242–244.
• Whitehead R. (1996), Buckles 1250–1800, Greenlight Publishing, Witham.
• Willemsen A., Ernst M. (2012), Middeleeuwse mode in metaal. Sierbeslag op rieman en tassen uit de Nederlanden 1300–1600, Groningen.
• Wróblewska E. (2008), Buckles From Shoes and Clothing. Klamry do butów i odzieży, [in:] W. Ossowski (ed.), The General Carleton Shipwreck, 1785. Wrak statku General Carleton, 1785, Polish Maritime Museum, Gdańsk, p. 199–212.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6034.35.10