Praca społeczna jako obowiązek służbowy żołnierzy w garnizonach Korpusu Ochrony Pogranicza

• Authors: Halina Łach

Title variants

Praca społeczna jako obowiązek służbowy żołnierzy w garnizonach Korpusu Ochrony Pogranicza

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Odrodzenie państwa polskiego z chwilą zakończenia wojny w 1918 r. zakończyło 120-letni okres zaborów. Do życia wracało państwo polskie. Wśród wielu ważnych problemów znalazło się scalenie terytorium, wytyczenie granic oraz zbudowanie systemu ich ochrony. Złożony i przeciągający się w czasie proces ustalania zasięgu terytorium Polski wywarł wpływ na przyszłe stosunki z państwami ościennymi i system ochrony granicy państwowej. W szczególności po zakończeniu wojny polsko-rosyjskiej i zawarciu traktatu pokojowego nie doszło do unormowania sytuacji społecznej i politycznej na terenach wschodnich. Nie stworzono również bezpiecznego systemu ochrony granicy. Ustalona i wytyczona granica wschodnia pozostawała w stanie ciągłego zagrożenia. Eskalacja bandytyzmu w latach 1921–1924 wpłynęła na podjęcie decyzji o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP). Żołnierze korpusu przez okres 15 lat pełnili ciężką służbę, której celem było zabezpieczenie nienaruszalności granicy państwowej i zapewnienie bezpieczeństwa obywatelom. W codziennej służbie realizowali zadania na rzecz umacniania państwowości polskiej i asymilacji mniejszości narodowych oraz podejmowali liczne prace społeczne na terenach przygranicznych. Zaangażowanie żołnierzy w pracę społeczną miało na celu pozyskanie zaufania ludności dla interesów państwa, zwłaszcza wyrobienie poczucia konieczności współpracy z organami KOP. Celem artykułu jest ukazanie pracy społecznej prowadzonej przez oddziały KOP wśród ludności pogranicza na rzecz utrzymania bezpieczeństwa granicy i porządku publicznego w pasie granicznym. Rozważania naukowe w artykule są prowadzone w kontekście postawionej tezy, która brzmi: Podejmowanie działań społecznych przez żołnierzy KOP na terenach pasa granicznego było obowiązkiem służbowym. Podstawowymi źródłami publikacji są materiały oddziałów Korpusu Ochrony Pogranicza z Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie. Uzupełniają je opracowania odnoszące się do ogółu działań wojskowych korpusu.

EN

The rebirth of the Polish state at the end of the war in 1918 crossed the 120-year period of partitions. The Polish state came back to life. Among the many important problems was to merge the territory, demarcate the boundaries and build a system of their protection. The complex and prolonged process of determining the extent of Polish territories had an impact on future relations with neighboring countries and the system of protection of the state border. In particular, after the end of the Polish-Russian war and the conclusion of a peace treaty, there was no normalization of the social and political situation in the eastern territories. The construction of a secure border protection system was also not achieved. The determined and delineated eastern border was not a calm border and remained in a state of constant danger. The escalation of banditry in 1921–1924 influenced the decision to establish a Border Protection Corps (KOP). The soldiers of the corps for the period of 15 years performed a heavy service, the purpose of which was to protect the inviolability of the state border and ensure security for citizens. In their daily service, they carried out tasks to strengthen Polish statehood and assimilate national minorities, and undertook numerous social works in the border areas. The involvement of soldiers in social work was aimed at gaining the trust of the population for the interests of the state, especially the sense of the need to cooperate with the bodies of the KOP. The purpose of the paper is to show the social work carried out by the KOP branches among the borderland population in order to maintain the security of the border and public order in the border zone. The scientific deliberations in the paper are concretised on the thesis that it is: Taking up social activities by soldiers of the KOP in the border area was a duty. The basic sources of paper are source materials of the Border Protection Corps from the Border Guard Archive in Szczecin. They are supplemented with studies referring to the entire military activities of the corps.

Keywords

PL

odrodzenie państwa polskiego; granica wschodnia; Korpus Ochrony Pogranicza; praca społeczna; ludność pogranicza; odrodzenie państwa polskiego; granica wschodnia; Korpus Ochrony Pogranicza; praca społeczna; ludność pogranicza

EN

rebirth of the Polish state; eastern border; Border Protection Corps (KOP); social work; borderland population

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2018
• Issue: 102
• Pages: 89-102

Dates

published

2018-12-30

Contributors

author

Halina Łach

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych, Zakład Stosunków Międzynarodowych

References

• Archiwum Straży Granicznej [ASG], Korpus Ochrony Pogranicza [KOP], Uzupełnienie Instrukcji służby Korpusu Ochrony Pogranicza. Rozkaz wprowadzający, 31 VIII 1937, 541.543.
• Instrukcja służby Korpusu Ochrony Pogranicza, wstęp i oprac. P. Skubisz, Warszawa 2010.
• Kresy w oczach oficerów KOP, wstęp i oprac. J. Widacki, Katowice 2005.
• O Niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939. Wybór dokumentów, wstęp M. Jabłonowski, współpraca J. Prochwicz, oprac., wybór i przygotowanie do druku M. Jabłonowski, W. Janowski, B. Polak, J. Prochwicz, Warszawa–Pułtusk 2001.
• Polskie formacje graniczne. Straż Graniczna 1918–1939. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł, t. I, wstęp, wybór, oprac. B. Polak, Koszalin 1999.
• Ankerstein F., Przysposobienie wojskowe na Kresach, [w:] Korpus Ochrony Pogranicza. W trzecią rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP 1926–1927”, s. 22–23.
• Biernat F., Rola Korpusu Ochrony Pogranicza w ochronie polskiej granicy wschodniej i w wojnie obronnej 1939 roku, [w:] Szkice z dziejów wojskowych Polski w latach 1918–1939, red. B. Miśkiewicz, Poznań 1979, s. 51–102.
• Dominiczak H., Dzieje Kresów i granicy państwa polskiego na wschodzie, Toruń 2011.
• Głowiński T., Zapomniany garnizon. Oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza w Iwieńcu w latach 1924–1939, Wrocław 2008/2009.
• Jabłonowski M., Polityczne i wojskowe przesłanki powołania dożycia Korpusu Ochrony Pogranicza w 1924 r., [w:] Korpus Ochrony Pogranicza. Materiały z Konferencji Naukowej w 80-rocznicę powstania Korpusu Ochrony Pogranicza, red. J. Prochwicz, Kętrzyn 2005, s. 21–34.
• Jakosicka R., Wspomnienia z obozu harcerskiego, [w:] W szóstą rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP” 1929–1930, s. 71–72.
• Klimecki M, Kształtowanie polskiej granicy wschodniej w latach 1918–1921, [w:] Polska granica wschodnia. Przeszłość i teraźniejszość. Materiały z konferencji naukowej Lublin 24 maja 2001, red. W. Wróblewski, Lublin 2001, s. 71–83.
• Krajewski Z., Geneza i dzieje wewnętrzne Litwy Środkowej (1920–1922), Lublin 1996.
• Łach W., „Bunt” Żeligowskiego. Kulisy przyłączenia Wileńszczyzny do Polski (1920–1922), Warszawa 2014.
• Prochwicz J., Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939, Warszawa 2003.
• Wasilewski A., Granica lorda Curzona. Polska granica wschodnia od Wersalu do Schengen (traktaty, umowy, przejścia graniczne, podróżni, wizy), Toruń 2003.
• Włodarkiewicz W., Bezpieczeństwo granicy wschodniej Rzeczypospolitej w ocenie polskich naczelnych władz wojskowych w latach 1921–1932, [w:] Stosunki polityczne, wojskowe i gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej i Związku Radzieckiego w okresie międzywojennym, red. J. Gmitruk, W. Włodarkiewicz, Warszawa–Siedlce 2012, s. 89–108.
• W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP” 1924–1925.
• W siódmą rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP” 1930–1931.
• W szóstą rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP” 1929–1930.
• W trzecią rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej, „Jednodniówka KOP” 1926–1927.
• Wyszczelski L., Polityczno-militarne przyczyny wybuchu wojny polsko-rosyjskiej lat 1919–1920 i jej reperkusje po traktacie ryskim, [w:] Stosunki polityczne, wojskowe i gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej i Związku Radzieckiego w okresie międzywojennym, red. J. Gmitruk, W. Włodarkiewicz, Warszawa–Siedlce 2012, s. 17–32.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.102.07