Kwestie wojskowe w polityce administracyjnej resortu spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1926

• Authors: Waldemar Kozyra

Title variants

Kwestie wojskowe w polityce administracyjnej resortu spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1926

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Resort spraw wewnętrznych był jedną z największych i najbardziej złożonych struktur administracyjnych II Rzeczypospolitej. Natomiast jego najważniejszym działem była administracja ogólna. Dlatego też, wykonywanie zadań administracji spraw wewnętrznych w zakresie spraw wojskowych zaprezentowane zostało poprzez działalność jej najważniejszego działu czyli administracji ogólnej, którą tworzyli wojewodowie i starostowie. Wykonywanie tych zadań odbywało się w kontekście obowiązującej w resorcie, w danym okresie historycznym, polityki administracyjnej. Do najważniejszych obszarów pracy resortu w kwestiach wojskowych należały, w pierwszej kolejności, zagadnienia poboru rekrutów do wojska, a w latach 1918–1920 zwalczanie propagandy antypoborowej prowadzonej przez ugrupowania wywrotowe (KPRP/KPP). Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. jego organy pracowały na rzecz zabezpieczenia podstaw bytowych tysiącom zdemobilizowanych żołnierzy. Wiele uwagi poświęcały problemom mobilizacji i jej osłonie oraz sprawom przysposobienia wojskowego. Działały też na polu tzw. biernej obrony przeciwlotniczej i przeciwgazowej, angażując w nią organizacje i stowarzyszenia społeczne. Wypłacały zasiłki dla rodzin poborowych oraz sierotom i wdowom po żołnierzach, którzy zginęli podczas I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej. Resort spraw wewnętrznych, realizując przynależne mu zadania w kwestiach wojskowych, ściśle współpracował ze strukturami resortu spraw wojskowych, w szczególności z Ministerstwem Spraw Wojskowych, Sztabem Generalnym, dowództwami okręgów generalnych/dowództwami okręgów korpusów, dowódcami jednostek wojskowych (dywizji, pułków), powiatowymi komendami uzupełnień.

EN

The Ministry of Internal Affairs was one of the largest and most complex administrative structures of the Second Polish Republic. However, its most important department was the general administration. Therefore, the performance of tasks of the administration of internal affairs in the field of military issues was presented through the activity of its most important department, i.e. the general administration, represented by voivodes and governors. These tasks were carried out in the context of administrative policy in force at the given historical period. The most important areas of the Ministry’s work in military issues were, in the first place, the problems of conscripts recruitment to the army (military draft) and, in the years 1918–1920, the fight against anti-draft propaganda conducted by the subversive groups (KPRP /KPP – the Communist Party of Poland). After the end of the Polish-Bolshevik war in 1920, its organs worked to secure the living basis for thousands of demobilized soldiers. They devoted much attention to the problems of mobilization and its shield, military preparation as well as, after 1926, the physical education and military preparation. They were also active in the field of so-called passive airborne and antigas defence, involving in it the organizations and social associations. They paid benefits for the families of conscripts as well as orphans and widows of the soldiers killed during the First World War and Polish-Bolshevik war. The Ministry of Internal Affairs, in the performance of its tasks in military issues, closely cooperated with the military affairs structures, in particular with the Ministry of Military Affairs, Polish General Staff, general district commands/corps district commands, military units commanders (divisions, regiments), poviat replenishment councils.

Keywords

PL

kwestie wojskowe; resort spraw wewnętrznych; administracja ogólna; minister spraw wewnętrznych; wojewoda; starosta; samorząd terytorialny; kwestie wojskowe; resort spraw wewnętrznych; administracja ogólna; minister spraw wewnętrznych; wojewoda; starosta; samorząd terytorialny

EN

military issues; the Ministry of Internal Affairs; general administration; Minister of Internal Affairs; voivode; governor; local self-government

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2018
• Issue: 102
• Pages: 103-114

Dates

published

2018-12-30

Contributors

author

Waldemar Kozyra

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, Zakład Historii Społecznej XX wieku

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Prezydium Rady Ministrów [PRM], Rektyfikaty.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych [MSW], Wydział Administracji Samorządowej.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych [MSW], Dopływy z b. Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i b. Centralnego Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej [Dop.].
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Ministerstwo Spraw Wewnętrznych [MSW], Gabinet Ministra Wydział Organizacyjno-Prawny [GMWO-P].
• Archiwum Państwowe w Kielcach [APKiel], Komisarza Ludowego Kieleckiego [KLK].
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Urzędu Wojewódzkiego Lubelskiego, Wydział Społeczno-Polityczny.
• Archiwum Państwowe w Katowicach [APKat], Urzędu Wojewódzkiego Śląskiego [UWŚ], Wydział Wojskowy [WW].
• Biblioteka Sejmowa, Sejm Ustawodawczy, posiedzenie 52, 17 VI 1919, wystąpienie ministra S. Wojciechowskiego w sprawie Milicji Ludowej.
• Derżawnyj Archiw Ternopilskoj Obłasti [DATO], Urząd Wojewódzki w Tarnopolu [UWTar], Wydział Administracyjny – Oddział Wojskowy [WA – OW].
• Derżawnyj Archiw Wołynskoj Obłasti, Urząd Wojewódzki Wołyński, Wydział Społeczno-Polityczny.
• Dziennik Praw Państwa Polskiego.
• Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1919, nr 22.
• Böhm T., Z dziejów naczelnych władz wojskowych II Rzeczypospolitej. Organizacja i kompetencje Ministerstwa Spraw Wojskowych w latach 1918–1939, Warszawa 1994.
• Ciepielewicz M., Organizacja i kompetencje naczelnych i terytorialnych władz Wojska Polskiego w latach 1921–1926, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 1993, t. XXXV, s. 39–44.
• Jarno W., Okręg Generalny Wojska Polskiego nr III Kielce w latach 1918–1921, Łódź 2003.
• Kopczewski M., Moszumański Z., Polska obrona przeciwlotnicza w latach 1920–1939, Pruszków 1996.
• Kozłowski E., Wrzosek M., Historia oręża polskiego 1795–1939, Warszawa 1984.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939, Lublin 2009.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych wobec społeczności żydowskiej w Polsce w latach 1918–1926, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. V, red. K. Pilarczyk, suplement nr 4 do „Studia Judaica”, Kraków 2010, s. 247–261.
• Ministrowie spraw wojskowych 1918–1944. Z badań nad polityką wojskową Polski, red. M. Jabłonowski, Pułtusk 2005.
• Sondel K., Prace legislacyjne w zakresie wychowania fizycznego i przysposobienia wojskowego oraz systemu zarządzania sprawami kultury fizycznej w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] Krakowskie studia z historii państwa i prawa, red. W. Uruszak, D. Malec, Kraków 2004, s. 233–256.
• Stachula A., Obrona powietrzna II Rzeczypospolitej, Słupsk 2001.
• Wojtyna J., Przysposobienie wojskowe w odrodzonej Polsce do roku 1926, Kraków 2001.
• Wyszczelski L., Wojsko Polskie w latach 1918–1921, Warszawa 2006.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.102.08