Walczyć czy odstąpić? Postawy i dylematy oficerów Obszarów Warownych „Grodno” i „Wilno” we wrześniu 1939 roku

• Authors: Agnieszka Jędrzejewska

Title variants

Walczyć czy odstąpić? Postawy i dylematy oficerów Obszarów Warownych „Grodno” i „Wilno” we wrześniu 1939 roku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W sierpniu 1939 r. wszystkie jednostki Wojska Polskiego stacjonujące w Grodnie i w Wilnie zostały zmobilizowane do walki z Niemcami i odesłane na granicę zachodnią. W ten sposób oba miasta zostały pozbawione regularnych oddziałów wojska i stały się bezbronne w obliczu najazdu sowieckiego. W tej sytuacji walka i obrona obu miast skazana była na niepowodzenie, a ewakuacja na Litwę była jedynym możliwym wyjściem dla pozostałych w Grodnie i Wilnie jednostek wojska. Wielu oficerów Obszarów Warownych „Grodno” i Wilno” musiało dokonać trudnego wyboru, co niejednokrotnie wpłynęło na ich postawę w tym trudnym czasie.

EN

In August 1939 all main Polish military units from Grodno and Wilno garrisons were mobilized to fight against German army and were send to the west frontline. This way, both cities were left without regular army’s units, remained defenceless against Soviet aggression. It was impossible to stand up the fight in this situation. The only way for the reserve units, which have stayed, was evacuation from Poland to Lithuania. Many officers of Fortified Areas Grodno and Wilno had to make a difficult decision: to stay and fight or to leave Poland and go to Lithuania. This dilemma, one among many others, had influence on their attitudes and decisions during this tragic time.

Keywords

PL

wrzesień 1939; Obszar Warowny; Grodno; Wilno; Wojsko Polskie; ewakuacja; wrzesień 1939; Obszar Warowny; Grodno; Wilno; Wojsko Polskie; ewakuacja

EN

September 1939; Fortified Area; Grodno; Wilno; Polish Army; evacuation

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2019
• Issue: 103
• Pages: 119-132

Dates

published

2019-04-30

Contributors

author

Agnieszka Jędrzejewska

• Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi

• https://orcid.org/0000-0002-7748-2066

References

• Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie [CAW-WBH], Opinia płk. Józefa Werobeja, dowódcy PD 13 DP o płk. dypl. Benedykcie Chłusewiczu za rok 1935; Opinia płk. dypl. Aleksandra Myszkowskiego o płk. dypl. Benedykcie Chłusewiczu za rok 1935, Płk dypl. Benedykt Chłusewicz, AP I.481.C.1238.
• Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie [CAW-WBH], Opinia gen. bryg. Wiktora Thommé z 18 kwietnia 1938 r., Płk. dypl. Bohdan Hulewicz, AP, 1769/89/1798.
• Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie [CAW-WBH], Opinia Inspektora Armii gen. dyw. Leona Berbeckiego o gen. bryg. Wacławie Przeździeckim za rok 1935, Biuro Personalne MSWojsk, sygn. I.300.18.213.
• Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie [IPMS], Sprawozdanie mjr. Karola Miałkowskiego z prac organizacyjnych „Grupy Grodno” stworzonej z rozkazu Naczelnego Wodza 1 IX 1939 r., sygn.B.I.70.D.
• Instytut Polski i Muzeum im. Gen. Sikorskiego w Londynie [IPMS], Kwestionariusz mjr. Benedykta Władysława Serafina, sygn. B.I.70/4.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku [IJPNY], Opinia gen. J. Rómmla o płk. Jarosławie Okulicz-Kozarynie, 18 X 1938 r., Archiwum Józefa Piłsudskiego, sygn. 701/1/120, www.pilsudski.org/archiwa/ (dostęp: 4 VI 2018).
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku [IJPNY], Opinia inspektora armii gen. M. Norwid-Neugebauera o ppłk. T. Podwysockim, 18 III 1936, Archiwum Józefa Piłsudskiego, sygn. 701/1/120, www. pilsudski.org./archiwa/ (dostęp: 4 VI 2018).
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku [IJPNY], Zbiory Przemysława Wilczyńskiego, bratanka gen. bryg. J. Olszyny-Wilczyńskiego.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku [IJPNY], Wiadomości zebrane z ostatnich dni życia ś.p. gen. bryg. Józefa Olszyny-Wilczyńskiego, D-cy OK Nr III, Relacja mjr. Karola Miałkowskiego, Kalwaria Suwalska, 22 IV 1940, rkps, s. 7–8.
• Hulewicz B., Wielkie wczoraj w małym kręgu, Warszawa 1973.
• Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. I (Kampania wrześniowa 1939), cz. 3 (Przebieg działań od 9 do 14 września), Londyn 1959.
• Relacja dowódcy 20 baterii artylerii przeciwlotniczej podporucznika Witolda Barancewicza, [w:] Wrzesień 1939 na Kresach w relacjach, wybór i oprac. C.K. Grzelak, Warszawa 1999, s. 125–128.
• Relacja podpułkownika piechoty Kazimierza Kardaszewicza, dowódcy pułku KOP „Wilno” (jednocześnie dowódcy granicznego odcinka litewskiego), [w:] Wrzesień 1939 na Kresach w relacjach, wybór i oprac. C.K. Grzelak, Warszawa 1999, s. 82–94.
• Relacja pułkownika Kazimierza Rybickiego z wydarzeń w Wilnie i na pograniczu polsko-litewskim, [w:] Wrzesień 1939 na Kresach w relacjach, wybór i oprac. C.K. Grzelak, Warszawa 1999, s. 152–170.
• Relacja szefa sztabu Dowództwa Obszaru Warownego Wilno, majora dyplomowanego Aleksandra Mariana Romiszowskiego z wydarzeń w Wilnie, Paryż 12 października 1939 r., [w:] Wrzesień 1939 na Kresach relacjach, wybór i oprac. C.K. Grzelak, Warszawa 1999, s. 145–152.
• Rybka R., Stepan K., Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006.
• Siemiński J., Walczące Grodno. Wspomnienia harcerza, Białystok 1990.
• Sprawozdanie gen. bryg. Wacława Przeździeckiego, dowódcy Obrony Rejonu Wołkowysk, następnie Grupy Operacyjnej, [w:] R. Szawłowski, Wojna polsko-sowiecka 1939, t. II (Dokumenty), Warszawa 1997, s. 41–49.
• Grzelak C., Kresy w czerwieni. Agresja Związku Radzieckiego na Polskę w 1939 roku, Warszawa 2001.
• Grzelak C., Wilno–Grodno–Kodziowce 1939, Warszawa 2002.
• Kościński P., Obrońca Grodna. Zapomniany bohater, Warszawa 2017.
• Kucharski S., Obszar Warowny „Wilno”, Warszawa 2015.
• Wodzyński A., 1 Dywizja Piechoty Legionów, Warszawa 2016.
• Wróblewski J., Armia „Prusy”1939, Warszawa 1986.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.103.09