„Więźniowie” Sikorskiego – internowani w Cerizay, Rothesay i Tighnabruaich

• Authors: Janusz Zuziak

Title variants

„Więźniowie” Sikorskiego – internowani w Cerizay, Rothesay i Tighnabruaich

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Po klęsce wrześniowej 1939 r. władze polskie odbudowywały armię na terenie Francji, następnie na Wyspach Brytyjskich. Poważnym problemem organizacyjnym był nadmiar kadry oficerskiej w stosunku do szeregowych. Dla nadwyżek oficerskich organizowano różnego rodzaju obozy oficerskie i stacje zborne. Niestety miejsca te od jesieni 1939 r. były również wykorzystywane jako miejsca odizolowania, swego rodzaju zesłania, przeciwników politycznych gen. Władysława Sikorskiego, w szczególności przedstawicieli władz Polski przedwrześniowej, oskarżanych o przyczynienie się do klęski państwa. Szczególną kartę w historii tych niechlubnych miejsc odegrały: obóz oficerski we francuskiej miejscowości Cerizay, Stacja Zborna Oficerów w miejscowości Rothesay na wyspie Bute w Szkocji oraz mała szkocka miejscowość Tighnabruaich. Oficerowie kierowani do tych miejsc nie zostali wprawdzie odizolowani żadnymi drutami kolczastymi, mało tego – rozlokowani byli w hotelach i prywatnych pensjonatach, otrzymywali również (wprawdzie mocno pomniejszone) pobory. Wielu z nich jednak odstawienie na boczny tor odbierało jako odwet ze strony gen. Sikorskiego, niczym nieuzasadnioną karę, przeżywając ten fakt jako osobisty dramat.

EN

After September 1939 defeat, the Polish authorities were rebuilding the army in France and then in Great Britain. A surplus of officers in relation to the rank-and-file soldiers was a serious organizational problem. Various types of officers’ camps and muster stations were organized for officers’ overflow. Unfortunately, since autumn 1939 these places were also used as seclusion confinement, a kind of exile for Gen. Władysław Sikorski’s opponents, particularly representatives of Polish authorities from before the war, accused of contributing to the defeat of the country. A shameful page in the history of these inglorious places were the Cerizey Officer Centre in France, Officer Concentration Centre Rothesay on the Isle of Bute in Scotland and a little village of Tighnabruaich. The officers sent to these places were not isolated by any barbed wire. They were billeted in hotels and private guest houses and also received (although very reduced) salaries. However, many of them treated putting them aside on the side track as Gen. Sikorski’s revenge, as an unjustified punishment, consequently experiencing this fact as a personal drama.

Keywords

PL

kampania wrześniowa; Władysław Sikorski; odbudowa Wojska Polskiego; obozy oficerskie; obozy odosobnienia; zesłanie; Cerizay; Rothesay; Tighnabruaich; kampania wrześniowa; Władysław Sikorski; odbudowa Wojska Polskiego; obozy oficerskie; obozy odosobnienia; zesłanie; Cerizay; Rothesay; Tighnabruaich

EN

September defeat; Władysław Sikorski; reconstruction of the Polish Army; officers’ camps; isolation camps; exile; Cerizay; Rothesay; Tighnabruaich

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2019
• Issue: 104
• Pages: 167-192

Dates

published

2019-08-30

Contributors

author

Janusz Zuziak

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny, Instytut Nauk Społecznych i Bezpieczeństwa, Zakład Polityki Bezpieczeństwa, Dyplomacji i Historii Najnowszej

• https://orcid.org/0000-0003-1568-5033

References

• Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie [AIJPL], Lista niektórych generałów i oficerów osadzonych w Ośrodku Oficerskim w Cerizay w latach 1939–1940 oraz skład Komendy Ośrodka, sygn. 27/6/ZD/1 nr 18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego do gen. dyw. Mariana Kukiela z 8 sierpnia 1940 roku, sygn. A.VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego do Naczelnego Wodza gen. dyw. Władysława Sikorskiego z 14 grudnia 1940 roku, sygn. A.XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego do Dowódcy I Korpusu gen. dyw. Mariana Kukiela z 10 listopada 1940 roku (L.dz.1048/tjn./40), sygn. A.VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek dowódcy Zgrupowania Oficerów w Rothesay gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego do Dowódcy Obozów i Oddziałów Wojska Polskiego w Szkocji gen. dyw. Mariana Kukiela z 28 sierpnia 1940 roku, sygn. A. 6/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego do ministra spraw wojskowych gen. dyw. Władysława Sikorskiego z 15 grudnia 1940 roku, sygn. A.VI.13/2.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek Komendanta Stacji Zbornej w Rothesay gen. bryg. B. Jacyny-Jatelnickiego z 17 sierpnia 1941 roku do dowódcy I Korpusu gen. dyw. M. Kukiela, sygn. A. VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek kpt. inż. Sergiusza Niedzielskiego z 20 lutego 1940 roku NW płk. dypl. Witolda Mikulicz-Radeckiego, sygn. A. XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek oficera do zleceń w Komendzie Stacji Zbornej w Rothesay kpt. Edwarda Zan-Kreysera z 20 maja 1940 roku do Komendanta Stacji Zbornej gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego, sygn. A. VI.13/2.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek p.o. Komendanta Podobozu Tighnabruaich płk. Władysława Spałka do Komendanta Samodzielnego Obozu w Rothesay gen. bryg. Bolesława Jacyny-Jatelnickiego z 20 lutego 1941 roku, sygn. A. XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek płk. dypl. Mieczysława Paczkowskiego z 20 lutego 1941 roku do delegata Naczelnego Wodza płk. dypl. Witolda Mikulicz-Radeckiego, sygn. A. XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek por. Henryka Halickiego z 21 lutego 1941 roku do NW, sygn. A. XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Meldunek rotm. Marcisza z 20 lutego 1941 roku NW płk. dypl. Witolda Mikulicz-Radeckiego, sygn. A.XII/27/18.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Notatka służbowa dla ministra obrony narodowej z 25 września 1943 roku, sygn. A.XII.4/206.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Pismo księdza kapelana Konstantego Pogłódka z 6 stycznia 1942 roku do Dowódcy I Korpusu gen. dyw. Mariana Kukiela, sygn. Kol. 24/IX.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Pismo ministra obrony narodowej gen. Mariana Kukiela z 30 września 1943 roku do Szefa Administracji Sił Zbrojnych, sygn. A.XII.4/206.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Regulamin Podobozu w Tighnabruaich, sygn. A.VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Rozkaz Dowódcy Obozów i Oddziałów Wojska Polskiego w Szkocji gen. dyw. Mariana Kukiela w sprawie utworzenia Zgrupowania Oficerów Nieprzydzielonych na wyspie Rothesay z 11 sierpnia 1940 r., sygn. A.VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Rozkaz Naczelnego Wodza z 18 marca 1941 roku w sprawie Stacji Zbornej Oficerów w Rothesay i Obozu Oficerskiego w Tighnabruaich, sygn. A.VI/13/1.
• Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie [AIPMS], Rozkaz oficerski nr 20 Naczelnego Wodza gen. dyw. Władysława Sikorskiego z 18 listopada 1940 roku, sygn. A.XII.1/II B.
• Zakład Historii Ruchu Ludowego [ZHRL], Archiwum profesora Stanisława Kota, teczka nr 120, Raport podporucznika rezerwy Wiktora Lamota, byłego wojewody pomorskiego do Ministra Spraw Wojskowych gen. Władysława Sikorskiego, napisany w Cerizay 30 IV 1940 r.
• Zakład Historii Ruchu Ludowego [ZHRL], Archiwum profesora Stanisława Kota, teczka nr 120, Odpis pisma gen. dyw. Stanisława Dąb-Biernackiego do Prezydenta Republiki Francuskiej, Cerizay 25 maja 1940 r.
• Zbiory Specjalne Biblioteki Naukowej Wojskowego Biura Badań Historycznych [ZSBN WBBH], A. Sikorski, Oficerskie obozy odosobnienia na Zachodzie, sygn. II/54/4.
• Korwin-Sokołowski A.L., Fragmenty wspomnień 1910–1945, Paryż 1985.
• Mękarski S., Zapiski z Rothesay 1940–1942, wstęp i oprac. A. Adamczyk, Londyn–Piotrków Trybunalski 2003.
• Dymarski M., Polskie obozy odosobnienia we Francji i w Wielkiej Brytanii w latach 1939–1942, „Dzieje Najnowsze” 1997, R. XXIX, nr 78, s. 113–127.
• Münnich T., Cerizay i Rothesay, „Zeszyty Historyczne” 1986, t. LXXVIII, s. 226–229.
• Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864–1945, t. III (Okres 1939–1945), Londyn 1960.
• Szejnert M., Wyspa węży, Kraków 2018.
• Zuziak J., Wojsko Polskie we Francji 1939–1940. Organizacja i działania wojskowe, Warszawa 2013.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.104.10