Postać Tadeusza Kościuszki na wybranych obrazach malarza krakowskiego Michała Stachowicza

• Authors: Małgorzata Karkocha

Title variants

Postać Tadeusza Kościuszki na wybranych obrazach malarza krakowskiego Michała Stachowicza

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule omówiono wybrane przedstawienia Tadeusza Kościuszki pędzla Michała Stachowicza (1768–1825) – krakowskiego malarza, rysownika i grafika, znanego głównie jako twórcę scen upamiętniających ważne wydarzenia historyczne, w szczególności związane z insurekcją kościuszkowską. Artysta ten stworzył kilkadziesiąt prac (obrazy olejne, gwasze, rysunki) ukazujących postać Naczelnika, powielanych wielokrotnie w różnych ujęciach. Są to zarówno portrety (indywidualne i grupowe), jak i sceny zbiorowe o charakterze historycznym, batalistycznym oraz alegorycznym. Na wszystkich tych kompozycjach Kościuszko jawi się jako wódz, bohater narodowy, obrońca ojczyzny, człowiek niezłomny.

EN

In the article, the Author discussed selected images of Tadeusz Kościuszko by Michał Stachowicz (1768–1825) – a painter, drawer and graphic artist from Cracow, known mainly as the creator of scenes commemorating important historical events, in particular related to the Kościuszko Uprising. The artist has created several dozen works (oil paintings, gouaches, drawings) showing the figure of the Chief, repeated many times in different shots. These are both portraits (individual and group) as well as collective, historical, battle and allegorical scenes. On all these compositions, Kościuszko appears as a commander, national hero, defender of the Homeland, a steadfast man.

Keywords

PL

Michał Stachowicz; Tadeusz Kościuszko; ikonografia Naczelnika; malarstwo historyczne; XVIII–XIX wiek; Michał Stachowicz; Tadeusz Kościuszko; ikonografia Naczelnika; malarstwo historyczne; XVIII–XIX wiek

EN

Michał Stachowicz; Tadeusz Kościuszko; iconography of the Chief; historical paintings; 18th–19th centuries

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2019
• Issue: 105
• Pages: 23-36

Dates

published

2019-12-30

Contributors

author

Małgorzata Karkocha

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Nowożytnej

• https://orcid.org/0000-0002-7747-949X

References

• Jullien de Paris M.-A., Rys życia wodza polskiego Tadeusza Kościuszki z francuskiego Pana Jullien, z dodaniem opisu sprowadzenia zwłok Bohatyra do Krakowa i złożenia onych w grobach Królów Polskich, [Kraków] 1819.
• [Buszar L.], Michał Stachowicz, „Tygodnik Ilustrowany” 1860, t. I, nr 28, s. 241–242.
• Anusik Z., Karkocha M., Obrazy Michała Stachowicza w kościele parafialnym w Rembieszycach, [w:] Acta Artis. Studia ofiarowane Profesor Wandzie Nowakowskiej, red. A. Pawłowska, E. Jedlińska, K. Stefański, Łódź 2016, s. 195–211.
• Banach J., Michała Stachowicza „Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia”, „Folia Historiae Artium” 1976, t. XII, s. 131–157.
• Banach J., Michała Stachowicza prace o Krakowie w latach Księstwa Warszawskiego, [w:] Kraków w czasach Księstwa Warszawskiego. Materiały sesji naukowej z okazji dni Krakowa w roku 1988, red. J.M. Małecki, Kraków 1989, s. 77–98.
• Blak H., Małkiewicz B., Wojtałowa E., Malarstwo polskie XIX wieku, Kraków 2001.
• Blak H., Małkiewicz B., Wojtałowa E., Nowoczesne malarstwo polskie. Katalog zbiorów, cz. 1 (Malarstwo polskie XIX wieku), Kraków 2001.
• Blumówna H., Motyw rodzajowy w polskim rysunku XIX wieku, Warszawa 1957.
• Bogdanowska M., Historia malowana, czyli opowieść o insurekcji kościuszkowskiej w obrazach Michała Stachowicza, „Biuletyn Informacyjny PKN ICOMOS” 2017, nr 1 (36), s. 31–35.
• Budziałek A., Galera Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach – przewodnik, Kraków 2012.
• Daszyk K.K., „Bo imię jego jest Polska”. Tadeusz Kościuszko w patriotycznej legendzie i politycznym micie czasów porozbiorowych (esej historyczny), Kraków 2018.
• Demel J., Pożar Krakowa 1850 roku, „Rocznik Krakowski” 1952, t. XXXII, z. 3, s. 61–96.
• Dobrzycki J., Dzieje Almae Matris pędzla Michała Stachowicza, Kraków 1925.
• Dobrzycki J., Michał Stachowicz. W setną rocznicę śmierci, Kraków 1925.
• Głażewski M., Marc-Antoine Jullien de Paris – od utopii heroicznej do pedagogiki porównawczej, „Przegląd Pedagogiczny” 2015, nr 2, s. 9–37.
• Górska M., Polonia – Respublica – Patria. Personifikacja Polski w sztuce XVI–XVIII wieku, Wrocław 2005.
• Grabowski A., Michał Stachowicz i jego prace, „Czas” 1866, nr 167 (26 VII), s. 1.
• Grabowski A., Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, wyd. S. Estreicher, t. II, Kraków 1909.
• Grzeszczuk M.W., Stachowicz Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLI, Warszawa–Kraków 2002, s. 331–332.
• Gumowski M., Portrety Kościuszki, Lwów 1917.
• Gumowski M., Studia ikonograficzne do dziejów polskich, t. I (Tadeusz Kościuszko), Lwów 1917.
• Kabacińska K., Dziecko na wybranych przedstawieniach ikonograficznych Michała Stachowicza (1768–1825), „Studia Edukacyjne” 2010, nr 12, s. 181–200.
• Karkocha M., Obraz „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny” w kościele parafialnym w Rembieszycach. Dzieje jednego zabytku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 2, s. 273–283 [= The painting „Assumption of the Blessed Virgin Mary” in the parish church in Rembieszyce. The history of one artefact, „Przegląd Nauk Historycznych” 2017, R. XVI, nr 3, s. 271–281].
• Katalog malowideł / rysunków / sztychów i litografii Michała Stachowicza wystawionych w salach sukiennic / staraniem Towarzystwa Miłośników Historyi i Zabytków Krakowa, oprac. E. Świeykowski, Kraków 1901.
• Katalog Muzeum Narodowego w Krakowie, Kraków 1907.
• Malarstwo polskie z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie w Pałacu Prezydenckim, [katalog wyst. w Pałacu Prezydenckim w Warszawie, styczeń 2015 – czerwiec 2016], Kraków 2015.
• Michalczyk Z., Grób Ojczyzny, „Spotkania z Zabytkami” 2005, nr 10, s. 20–21.
• Michalczyk Z., Michał Stachowicz (1768–1825) krakowski malarz między barokiem a romantyzmem, t. I–II, Warszawa 2011.
• Michalczyk Z., Wczesna ikonografia Tadeusza Kościuszki i jej społeczny kontekst w Krakowie przełomu XVIII i XIX w.: Franciszek Smuglewicz a Michał Stachowicz, [w:] Socialinių tapatumų reprezentacijos Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės vizualinėje kultūroje, Vilnius 2010, s. 517–531.
• Nowobilski J.A., Mecenat artystyczny Jana Pawła Woronicza w Krakowie, Kraków 2002.
• Okoń W., Ikonografia Tadeusza Kościuszki – wybrane zagadnienia, „Roczniki Humanistyczne” 1995, t. XIII, z. 4, s. 77–101.
• Polaczek J., Rola plastyki w narodzinach i kształtowaniu się legendy kościuszkowskiej, [w:] Kościuszko w oczach artystów i historyków. Materiały sesji zorganizowanej z okazji dwóchsetlecia insurekcji kościuszkowskiej przez Oddział Warszawski Stowarzyszenia Historyków Sztuki 19 kwietnia 1994 roku, red. E. Biernacka, Warszawa 1995, s. 19–36.
• Radwan D., Stachowicz Michał Franciszek, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLI, Warszawa–Kraków 2002, s. 327–331.
• Radwan D., Stachowicz Teodor Baltazar, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XLI, s. 332–333.
• Radwan D., Uczony w pracowni – portret Andrzeja Auera autorstwa Michała Stachowicza, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2002, nr 21, s. 59–63.
• Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, t. II, Warszawa 1851.
• Rastawiecki E., Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niej przebywających, t. III, Warszawa 1857.
• Ryszkiewicz A., Alegorie i satyry na kilka momentów z historii Polski przełomu XVIII i XIX wieku, [w:] Ikonografia romantyczna. Materiały Sympozjum Komitetu Nauk o Sztuce Polskiej Akademii Nauk, Nieborów, 26–28 czerwca 1975 r., red. M. Poprzęcka, Warszawa 1977, s. 227–249.
• Samek J., Mołodziński Kazimierz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXI, Wrocław 1976, s. 638.
• Widacka H., Katafalk Tadeusza Kościuszki, „Spotkania z Zabytkami” 2009, nr 10, s. 8–12.
• http://mnk.pl/wystawy/pokaz-konserwatorski (dostęp: 15 VI 2018).
• Widacka H., Alegoria upadku ojczyzny po trzecim rozbiorze, http://www.wilanow-palac.pl/alego-ria_upadku_ojczyzny_po_trzecim_rozbiorze.html (dostęp: 2 VI 2018).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.105.03