Generał Władysław Sikorski – minister spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej (16 grudnia 1922 – 28 maja 1923)

• Authors: Waldemar Kozyra

Title variants

Generał Władysław Sikorski – minister spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej (16 grudnia 1922 – 28 maja 1923)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Władysław E. Sikorski urodził się 20 maja 1881 r. w Tuszowie Narodowym pod Mielcem. Ukończył Politechnikę Lwowską. Do 1918 r. działał w ruchu niepodległościowym, był współtwórcą Legionów Polskich i Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1915 r. popadł w konflikt z Józefem Piłsudskim na tle sposobów odbudowy państwowości polskiej u boku Austro-Węgier i werbunku do Legionów Polskich. Od 12 października 1918 r. służył w Wojsku Polskim. W czasie wojny polsko-bolszewickiej (1919–1920) podczas bitwy warszawskiej w sierpniu 1920 r. dowodził z powodzeniem 5 Armią. Po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza 16 grudnia 1922 r. jeszcze tego samego dnia powołany został na stanowisko prezesa Rady Ministrów RP i ministra spraw wewnętrznych. W tym trudnym i niebezpiecznym dla Polski czasie, wbrew pozorom, to funkcja nie tyle premiera, co ministra spraw wewnętrznych dawała gen. Władysławowi Sikorskiemu realną władzę i możliwość bezpośredniego oddziaływania na sytuację wewnętrzną w kraju, zwłaszcza na stan jego bezpieczeństwa wewnętrznego. Generał Sikorski dokonał zmian personalnych w strukturze resortu, usuwając z niego osoby odpowiedzialne politycznie i służbowo za wypadki grudniowe 1922 r. Realizował politykę administracyjną resortu, której głównym celem było utrzymanie spokoju i bezpieczeństwa publicznego poprzez zwalczenie partii i ugrupowań politycznych, które wprost i jawnie zmierzały do obalenia dotychczasowego porządku polityczno-społecznego. Wiele uwagi minister spraw wewnętrznych poświęcał sprawom mniejszości narodowych, zwłaszcza ukraińskiej i białoruskiej, jak też sytuacji społeczno-politycznej na Kresach Wschodnich. Przygotował całościową politykę państwa wobec mniejszości narodowych, której podstawą była koncepcja asymilacji politycznej (państwowej). Gabinet gen. W. Sikorskiego upadł 26 maja 1923 r., a w stanie dymisji działał do 28 maja 1923 r. W latach 1923–1943 gen. W. Sikorski pełnił m.in. funkcję ministra spraw wojskowych (1924–1925), a po klęsce wrześniowej 1939 r. na obczyźnie (we Francji i Anglii) sprawował funkcję premiera Rządu Obrony Narodowej i Naczelnego Wodza. Zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze 4 lipca 1943 r.

EN

Władysław E. Sikorski was born on May 20, 1881 in Tuszów Narodowe near Mielec. He graduated from the Lviv Polytechnic. Until 1918 he was active in the Independence Movement, he was a co-founder of the Polish Legions and the Supreme National Committee. In 1915 he fell into conflict with Józef Piłsudski as to the ways of rebuilding Polish statehood alongside Austro-Hungary and recruitment to the Polish Legions. From October 12, 1918 he served in the Polish Army. During the Polish-Bolshevik war (1919/1920) in the Warsaw battle in August 1920 he successfully commanded the 5th Army. Immediately after the murder of President Narutowicz on December 16, 1922 he was appointed the President of the Council of Ministers of the Republic of Poland and Minister of the Interior. In this difficult and dangerous for Poland time, contrary to appearances, it was not the function of Prime Minister but the post of Minister of the Interior that gave Gen. Władysław Sikorski real power and the possibility of direct influence on the internal situation in the country, and especially on its internal security. Gen. Sikorski made personnel changes in the structure of the Ministry, removing the people responsible, as politicians and civil servants, for the December 1922 incidents. He implemented the administrative policy of the Ministry, whose main purpose was to maintain peace and public safety by fighting the political fractions and parties that directly and openly aimed at overthrowing the current political and social order. Much attention was paid by the Minister of the Interior to the affairs of national minorities, especially the Ukrainian and Belarusian ones, as well as to the socio-political situation in the Eastern Borderlands. He prepared a comprehensive policy of the State towards national minorities, the basis of which was the concept of political (state) assimilation. The Cabinet of Gen. W. Sikorski was dismsissed on May 26, 1923, but did not resign until May 28, 1923. In the years 1923–1943 General W. Sikorski served, among others, as the Minister of Military Affairs (1924/1925) and after the defeat of September 1939, in exile (in France and England), he was the Prime Minister of the National Defense and Supreme Commander. He died in a plane crash in Gibraltar on July 4, 1943.

Keywords

PL

Rzeczpospolita Polska; gen. Władysław Sikorski; premier; minister spraw wewnętrznych; resort spraw wewnętrznych; polityka administracyjna; partie polityczne; mniejszości narodowe; Kresy Wschodnie; organizacje antypaństwowe; Rzeczpospolita Polska; gen. Władysław Sikorski; premier; minister spraw wewnętrznych; resort spraw wewnętrznych; polityka administracyjna; partie polityczne; mniejszości narodowe; Kresy Wschodnie; organizacje antypaństwowe

EN

The Republic of Poland; General Władysław Sikorski; Prime Minister; Minister of the Interior; Ministry of the Interior; administrative policy; political parties; national minorities; eastern borderlands; anti-state organizations

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2019
• Issue: 105
• Pages: 85-102

Dates

published

2019-12-30

Contributors

author

Waldemar Kozyra

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Wydział Humanistyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Społecznej i Edukacji

• https://orcid.org/0000-0001-5069-5080

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, sygn. 77.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Komendy Głównej Policji Państwowej, Dopływy z byłego Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i byłego Centralnego Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 1291; 443/2.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, Dopływy z byłego Centralnego Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i byłego Centralnego Archiwum Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, sygn. 443/2; 774/2; 977; 978; 979; 980; 1062; 1074.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Departament Polityczno-Ekonomiczny, sygn. 5195 B.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Prezydium Rady Ministrów, Spis protokołów posiedzeń Rady Ministrów, t. XXXII.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Urząd Wojewódzki Lwowski, sygn. 774/2.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Urzędu Wojewódzkiego Poleskiego, sygn. 976/85.
• Archiwum Akt Nowych w Warszawie [AAN], Zespół Urzędu Wojewódzkiego Pomorskiego, sygn. 273/I – 2.
• Archiwum Państwowe w Lublinie, Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Społeczno-Polityczny, sygn. 155.
• Biblioteka Sejmowa w Warszawie [BS], Sejm Pierwszej Kadencji [SPK]
• Centralne Archiwum Wojskowe – Wojskowe Biuro Historyczne w Warszawie [CAW-WBH], Zespół Oddziału II Sztabu Głównego, sygn. I.300.4.2417.
• Derżawnyj Archiw Ternopilskoj Obłasti (Państwowe Archiwum Tarnopolskiego Obwodu w Tarnoplu) [DATO], Zespół Urzędu Wojewódzkiego Tarnopolskiego, Wydział Administracyjny – Oddział Wojskowy, f. 231, op. 6, sp. 362, ark. 1.
• Derżawnyj Archiw Wołynskoj Obłasti (Państwowe Archiwum Wołyńskiego Obwodu w Łucku) [DAWO], Zespół Urzędu Wojewódzkiego Wołyńskiego, Wydział Społeczno-Polityczny, f. 46, op. 9, sp. 5, ark. 24.
• Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie Poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski, Kolekcja 31 (31/6/2e), gen. Władysław Sikorski, teczka 1, dok. 1.
• Liteuvos Centrinis Valstyges Archyvas (Litewskie Centralne Archiwum Państwowe w Wilnie) [LCVA], Zespół Urzędu Wojewódzkiego Wileńskiego, Wydział Bezpieczeństwa, f. 51, ap. 15, sp. 94.
• Popiel K., Generał Sikorski w mojej pamięci, Warszawa 1985.
• Rataj M., Pamiętniki, do druku przygotował J. Dębski, Warszawa 1965.
• Białokur M., Gabriel Narutowicz. Biografia, Opole 2016.
• Gabinety Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. Faryś, J. Pajewski, Szczecin–Poznań 1997.
• Generał Władysław Sikorski. Publicystyka gen. W. Sikorskiego na łamach „Kuriera Warszawskiego” w latach 1928–1939, oprac. M. Jabłonowski, Z. Anculewicz, Warszawa 1999.
• Hausner R., Pierwsze dwudziestolecie administracji spraw wewnętrznych, Warszawa 1939.
• Komarnicki W., Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system, Wilno 1937.
• Komendanci główni Policji Państwowej 1919–1939, red. K. Filipow, Białystok 1997.
• Korpalska W., Władysław Eugeniusz Sikorski. Biografia polityczna, Wrocław 1988.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939, Lublin 2009.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych wobec społeczności żydowskiej w Polsce w latach 1918–1926, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. V, red. K. Pilarczyk, suplement nr 4 do „Studia Judaica”, Kraków 2010, s. 247–261.
• Kozyra W., Polityka administracyjna ministrów spraw wewnętrznych wobec życia społeczno-politycznego w Polsce w latach 1922–1926, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, t. XII, [Kraków–Lublin–Łódź 2009], s. 237–263.
• Kozyra W., Urząd Wojewódzki w Lublinie w latach 1919–1939, Lublin 1999.
• Krzak A., Kontrwywiad wojskowy II Rzeczypospolitej przeciwko radzieckim służbom specjalnym 1921–1939, Toruń 2007.
• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. naukowa J.M. Majchrowski przy współpracy G. Mazura i K. Stepana, Warszawa 1994.
• Kukiel M., Generał Sikorski. Żołnierz i mąż stanu Polski Walczącej, Londyn 1970.
• Misiuk A., Policja Państwowa 1919–1939. Powstanie, organizacja, kierunki działania, Warszawa 1996.
• Pepłoński A., Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
• Piber A., Olpiński Karol Mieczysław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXII, Wrocław 1978, s. 827–829.
• Stawecki P., Słownik generałów Wojska Polskiego, Warszawa 1994.
• Terlecki O., Generał Sikorski, t. I–II, Kraków 1981.
• Torzecki R., Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929, Kraków 1989.
• Wapiński R., Sikorski Władysław Eugeniusz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXVII, Warszawa 1997, s. 468–478.
• Wapiński R., Władysław Sikorski, Warszawa 1978.
• Wielka historia Polski, t. V, cz. 1, red. C. Brzoza, Kraków 2003.
• Zaporowski Z., Władysław Sikorski w zaraniu niepodległości XI–XII 1918, „Studia Historyczne” 2001, R. XLIV, z. 1, s. 679–688.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.105.06