Historia i rozwój przestrzenny osadnictwa żydowskiego (XVII–XIX wiek) w Piotrkowie Trybunalskim na podstawie wybranych materiałów źródłowych

• Authors: Magdalena Milerowska

Title variants

Historia i rozwój przestrzenny osadnictwa żydowskiego (XVII–XIX wiek) w Piotrkowie Trybunalskim na podstawie wybranych materiałów źródłowych

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W tekście został przedstawiony zarys historyczny i przestrzenny rozwój rewiru zamieszkałego przez starozakonnych, potocznie zwanego Żydowskim Miastem Piotrkowem. Z racji pełnionej przez Piotrków Trybunalski ważnej funkcji, najpierw jako miasta królewskiego, a następnie gubernialnego, bazą źródłową do napisania artykułu stały się wybrane relacje mieszkańców miasta i odwiedzających je prominentnych gości, a także fragmenty dokumentów urzędowych. Obraz dzielnicy, jaki wyłania się z dostępnych tekstów, znacząco nie odbiega od rozwoju podobnych obszarów w tych polskich miastach, które otrzymały privilegium de non tolerandis Judaeis.

EN

This paper presents the historical overview and spatial development of the district, called the Jewish City of Piotrków. Due to the important role of Piotrków Trybunalski, primarily as a royal city, and then as a Piotrków Governorate town, the source material for the article are selected relations of the city residents and prominent visitors. The image of the district that emerges from the available documents, does not deviate significantly from the development of similar areas in these Polish cities that have been granted by privilegium de non tolerandis Judaeis.

Keywords

PL

Piotrków Trybunalski; dzielnica żydowska; historia polskich Żydów

EN

Piotrków Trybunalski; Jewish district; history of Polish Jews; Piotrków Trybunalski; Jewish district; history of Polish Jews

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2020
• Issue: 106
• Pages: 39-52

Dates

published

2020-04-30

Contributors

author

Magdalena Milerowska

• Uniwersytet Łódzki

• https://orcid.org/0000-0001-5766-0921

References

• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych 1795–1868 [KRSW], Miasto Piotrków województwo kaliskie, sygn. 01444.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych 1795–1868 [KRSW], Wsparcie pogorzelców m. Piotrkowa w gub. Warszawskiej 1865, sygn. 7634.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Rząd Gubernialny Piotrkowski [RGP]. Anteriora, Akta w przedmiocie pogorzeli miasta Piotrkowa Trybunalskiego 1865–1866, sygn. 952.
• Archiwum Państwowe w Łodzi [APŁ], Rząd Gubernialny Piotrkowski [RGP]. Anteriora, Akta w przedmiocie regulacji i pomiaru miasta Piotrkowa Trybunalskiego 1823–1828, sygn. 972.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [APPT], Akta miasta Piotrkowa [AmP], cz. 1, Akta przyłączenia Wielkiej Wsi i Jurydyki oraz różnych rozporządzeń 1816–1833, sygn. 9 a.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [APPT], Akta miasta Piotrkowa [AmP], cz. 1, Raport prezesa Woj. Kaliskiego za lata 1824–25, sygn. 1.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [APPT], Akta miasta Piotrkowa [AmP], cz. 1, Magistrat miasta Piotrkowa. Akta komitetu utworzonego nad pogorzelcami w mieście Piotrkowie, 1865 r., sygn. 7.
• Archiwum Państwowe w Piotrkowie Trybunalskim [APPT], Akta Miasta Piotrkowa [AmP], cz. 2, Spuścizna Michała Rawity-Witanowskiego, Piotrków Trybunalski – jego przeszłość, pamiątki i stan obecny. Przedmieścia i jurydyka, 1931, sygn. 4.
• Pufendorf S., Siedem ksiąg o czynach Karola Gustawa króla Szwecji, przekł., oprac. i wstęp W. Krawczuk, Warszawa 2013.
• „Kłosy” 1864.
• „Opiekun Domowy: pismo tygodniowe obrazkowe, poświęcone rodzinom polskim” 1869.
• Andrzejewski J., Kempa A., Piotrków Trybunalski w starych księgach, Piotrków Trybunalski 1994.
• Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, t. I, Warszawa 1885.
• Bałaban M., Dzielnica żydowska we Lwowie, Lwów 1909.
• Baranowski J., Jaworowski H., Historia i rozwój przestrzenny synagogi w Piotrkowie Trybunalskim, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1966, nr 57, s. 121–133.
• Baranowski K., Zabudowa, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989, s. 224–238.
• Chabowska K., Romanowska-Zadrożna M., Jeden z najlepszych obrazów Gersona powraca do Warszawy, „Cenne, Bezcenne, Utracone” 2010, nr 3, s. 7–11.
• Feinkind M., Dzieje Żydów w Piotrkowie i okolicy od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Piotrków Trybunalski 1930.
• Flatt O., Opis Piotrkowa Trybunalskiego pod względem historycznym i statystycznym, Warszawa 1850.
• Fuks M., Hoffman Z., Horn M., Tomaszewski J., Żydzi Polscy. Dzieje i kultura, Warszawa 1982.
• Glinkowski W., Układ przestrzenny, obwarowania i zabudowa miasta w XVI–XVIII w., [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989, s. 43–72.
• Głowacki K., Kościół św. Jakuba w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski 1980.
• Głowacki K., Urbanistyka Piotrkowa Trybunalskiego, t. I, Piotrków–Kielce 1984.
• Goldberg-Mulkiewicz O., Stara i nowa ojczyzna. Ślady kultury Żydów polskich, Łódź 2003.
• Jezierski F.S., Niektóre wyrazy porządkiem abecadła zebrane i stosownymi do rzeczy uwagami objaśnione, Warszawa 1821.
• Kalinowski W., Rozwój przestrzenny Piotrkowa Trybunalskiego w pierwszej połowie XIX w., [w:] 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego. Materiały na sesję naukową, red. R. Rosin, Piotrków Trybunalski 1967, s. 185–194.
• Kisson-Jaszczyński J., Piotrcoviana opowieści cotygodniowe, Piotrków Trybunalski 2008.
• Korzon T., Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764–1794), t. II, Kraków–Warszawa 1897.
• Koter M., Układ przestrzenny, [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989, s. 207–223.
• Krasiński H.J., Przewodnik dla podróżujących w Polsce, Warszawa 1821.
• Nowakowski T., Piotrków Trybunalski i okolice, Warszawa 1972.
• Piechotkowie M. i K., Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczypospolitej, Wrocław 2008.
• Plenkiewicz R., Opis miasta Petrokowa zwanego niegdyś Piotrkowem, Piotrków Trybunalski 1871 (reprint: Piotrków Trybunalski 1994).
• Rzeczniowski L., Kilka słów o Piotrkowie, „Tygodnik Ilustrowany” 1877, nr 67, s. 211–215.
• Rzędowska A., Piotrków nie tylko Trybunalski, Warszawa 2006.
• Rzędowska A., Hałaczkiewicz B., Historia piotrkowskich Żydów (do 1939 roku), Piotrków Trybunalski 2008.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, red. B. Chlebowski, W. Walewski, t. VIII, Warszawa 1887.
• Szereszewska H., Józef i Hana, Warszawa 1998.
• Żbikowski A., Żydzi. Historia, kultura i obyczaje polskich Żydów, Warszawa 1997.
• Żerek-Kleszcz H., Klęski elementarne w dziejach miasta w XVI–XVIII w., [w:] Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, red. B. Baranowski, Łódź 1989, s. 159–163.
• www.dawnypiotrkow.pl/picture.php?/12400/category/zamek (dostęp: 3 III 2019).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.106.04