Procesy o magię i czary w Pradze w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia

• Authors: Petr Kreuz

Title variants

Procesy o magię i czary w Pradze w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Początki procesów o magię i procesów o czary w Pradze należy datować na koniec XV w. W okresie od objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów (1526) do bitwy na Białej Górze (1620) można udokumentować jedynie pojedyncze przypadki procesów o praktyki magiczne w Pradze. Jest to o tyle symptomatyczne, że w ostatniej tercji XVI w. wyraźnie zauważalny jest wzrost liczby procesów o magię na ziemiach czeskich, a odnotowano też wówczas pierwsze, odosobnione jeszcze przypadki czarostwa. Jeden z procesów odbył się przed sądem Małej Strany (Mniejszego miasta praskiego) w 1553 r., a powodem w nim był królewski rusznikarz i ludwisarz Tomáš Jaroš. Poważniejsze sprawy dotyczące oskarżeń o magię i czary miały miejsce w Pradze dopiero w czasie wojny trzydziestoletniej. W 1624 r. cztery kobiety z Pragi-Hradczan zostały oskarżone o stręczycielstwo i uprawianie praktyk magicznych. Jedna z nich została skazana na wypędzenie z Pragi. W 1630 r. na Starym Mieście przeprowadzono dochodzenie przeciwko Marianie Příhodovej, żonie murarza, która została oskarżona o uprawianie magii i zabobonnych praktyk. Została jednak uniewinniona przez Sąd Apelacyjny. W 1631 r. Ludmiła Husáková została aresztowana na Nowym Mieście w Pradze pod zarzutem uprawiania magii, znachorstwa i wróżbiarstwa. Była ona więziona i przesłuchiwana przez prawie pół roku. Z więzienia została zwolniona dopiero po zdecydowanej interwencji jej pani, hrabiny Anny Benigny von Fürstenberg. Największa praska sprawa o czary w czasie wojny trzydziestoletniej odbyła się w 1644 r. Wówczas to specjalna komisja przeprowadziła dochodzenie w sprawie 19 chłopców z Pragi w wieku od 8 do 17 lat za rzekome wywoływanie diabła w szkole jezuickiej na Małej Stranie.

EN

The beginnings of sorcery trials in Prague date back to the end of the 15th c. In the period before the Battle of White Mountain (1526–1620) only isolated cases of a magic offense (in the form of sorcery) can be documented in Prague. This is despite the fact that since the last third of the 16th c. there has been a noticeable increase in the number of sorcery trials in the Bohemian lands, and the first, isolated cases of witchcraft can also be recorded. One of these cases of sorcery took place in 1553 at the court of the Lesser Town of Prague. The plaintiff in this trial was the royal gunsmith and bell caster Tomáš Jaroš. Relatively more serious cases of witchcraft and sorcery took place in Prague only during the Thirty Years’ War. In 1624 four women from Prague-Hradčany were accused of pimping and practicing magic. One of them was sentenced to be expelled from Prague. In 1630, Mariana Příhodová, the wife of a bricklayer, was investigated in the Old Town of Prague on suspicion of magic and superstitious practices. She was acquitted by the Court of Appeal. In 1631, Lidmila Husáková was arrested in Prague’s New Town on charges of practicing magic, healing practices and divination. She was imprisoned and investigated for almost half a year. She was released from prison after a sharp intervention by her authority, countess Anna Benigna of Fürstenberg. The largest Prague witchcraft case during the Thirty Years’ War took place in 1644. This year, a special commission investigated 19 boys from Prague between the ages of eight and seventeen for the alleged invocation of the Devil at the Jesuit School in the Lesser Town of Prague.

Keywords

PL

procesy o czarnoksięstwo i czary; Praga; delikt magii; czarnoksięstwo; czarodziejstwo (czarna magia); wojna trzydziestoletnia; sądownictwo; XVI–XVII wiek; procesy o czarnoksięstwo i czary; Praga; delikt magii; czarnoksięstwo; czarodziejstwo (czarna magia); wojna trzydziestoletnia; sądownictwo; XVI–XVII wiek

EN

sorcery and witch trials; Prague; delict of magic; sorcery; witchcraft; Thirty Years’ War; judiciary; XVI–XVII century

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2020
• Issue: 107
• Pages: 97-116

Dates

published

2020-08-30

Contributors

author

Petr Kreuz

• Archiwum Miasta Stołecznego Pragi / Prague City Archives

• https://orcid.org/0000-0001-7484-4773

References

• Archiv hlavního města Prahy [Archiwum Miasta Pragi] [AMP], Sbírka rukopisů [Zbiór rękopisów] [ZR], rkps 1155, 1168.
• Národní archiv v Praze [Archiwum Narodowe w Pradze] [NA], fond Apelační soud 1548–1783 [Sąd Apelacyjny] [AS], Kniha inventární č. 134 (rok 1624).
• Národní archiv v Praze [Archiwum Narodowe w Pradze] [NA], fond Stará manipulace [Dawny fundusz manipulacyjny] [StM], sygn. R 109/18, dz. 8, 13.
• Monumenta Historica Universitatis Carolo-Ferdinandae Pragensis, t. I (Liber decanorum Facultatis Philosophicae Universitatis Pragensis ab anno Christi 1367 usque ad annum 1585), cz. 2, Pragae 1852.
• Práva městská Království českého. Edice s komentářem, ed. K. Malý, P. Slavíčková, L. Soukup, P. Skřejpková, J. Šouša, J. Šouša ml., J. Vojtíšková, K. Woitschová, Praha 2013.
• Staří letopisové čeští od roku 1378 do 1527 čili pokračování v kronikách Přibíka Pulkavy a Beneše z Hořovic z rukopisů starých vydané, vyd. F. Palacký, [w:] Dílo Františka Palackého, ed. J. Charvát, sv. II, Praha 1941.
• Behringer W., Čarodějnice. Globální historie, Praha 2016.
• Bugaj R., Michał Sędziwój, 1566–1636. Życie i pisma, Wrocław 1968.
• Chytil K., Mistr Tomáš Jaroš z Brna, [w:] Ročenka kruhu pro pěstování dějin umění za rok 1917, Praha 1918, s. 20–28.
• Demel J., Dějiny fiskálního úřadu v zemích českých, sv. I (Fiskální úřad Království českého), Oddělení II (Doba 1620–1740), Praha 1909.
• Francek J., Zločin a sex v českých dějinách. Manželské spory a sexuální kriminalita v raném novověku, Praha 2000.
• Himl P., Erfundene Hölle? Machtrepression und Konstruktion von „Übernatürlichem” in der Frühen Neuzeit. Überlegungen anhand böhmischer Fallbeispiele, [w:] Justiz und Gerechtigkeit. Historische Beiträge (16.–19. Jahrhundert), hrsg. A. Griesebner, M. Scheutz, H. Weigl, Innsbruck 2002, s. 311–329.
• Kasík S., Mašek P., Mžyková M., Lobkowiczové. Dějiny a genealogie rodu, České Budějovice 2002.
• Kobrlová Z., Čarodějnické procesy – iluze českých dějin [praca dyplomowa w Instytucie Historii Czeskiej, Wydział Filozofii Uniwersytetu Karola w Pradze], Praha 2013 (maszynopis).
• Kočí J., Čarodějnické procesy. Z dějin inkvizice a čarodějnických procesů v českých zemích v 16.–18. století, Praha 1973.
• Kreuz P., Vyvolávání ďábla v jezuitské škole na Malé Straně roku 1644. Dětský čarodějnický proces?, [w:] Děti ve velkoměstech od středověku až na práh industriální doby. Stati a rozšířené příspěvky z 29. vědecké konference Archivu hlavního města Prahy, uspořádané ve spolupráci s Institutem mezinárodních studií Fakulty sociálních věd Univerzity Karlovy ve dnech 12. a 13. října 2010 v Clam-Gallasově paláci v Praze, edd. O. Fejtová, V. Ledvinka, J. Pešek, Praha 2012 (= Documenta Pragensia 31, 2012), s. 371–394.
• Kreuz P., Kouzelnictví a jeho pronásledování v jagellonské Praze. Příspěvek k počátkům kouzelnických a čarodějnických procesů v Čechách, „Pražský sborník historický” 2012, sv. LX, s. 131–164.
• Kreuz P., K transferu vědomostí v kouzelnických a čarodějnických procesech v českých zemích v pozdním středověku a v raném novověku, „Klio” 2020, t. LIII, nr 2, s. 83–105.
• Kreuz P., Kouzelnické a čarodějnické procesy v českých zemích a ve střední Evropě, Praha 2021 [w druku].
• Rossiaud J., Dame Venus. Prostitution im Mittelalter, München 1994.
• Roubík F., Královští rychtáři v pražských a jiných českých městech v l. 1547–1783, „Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy” 1930, sv. VI, s. 265–356.
• Roubík F., Královští hejtmané v městech pražských v letech 1547 až 1785, „Sborník příspěvků k dějinám hlavního města Prahy” 1933, sv. VII, s. 121–188.
• Schmidt J. F., Monographie des kaiserl. königl. Böhm. Appellations-Gerichtes seit dessen Errichtung als Appellationskammer in dem Jahre 1548 bis zu dessen im Jahre 1850 erfolgter Umwandlung in das kais. kön. Oberlandesgericht des zu dem constitutionellen Kaiserthume Oesterreich gehörigen Kronlades Böhmen, Prag 1850.
• Sedláček A., Českomoravská heraldika, sv. II (Část zvláštní), Praha 1925.
• Winter Z., Kulturní obraz českých měst. Život veřejný v XV. a XVI. věku, sv. II, Praha 1892.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.107.05