Procesy o czary we wsi Mnichowo. Przyczynek do dziejów społecznych wsi wielkopolskiej w drugiej połowie XVII wieku

• Authors: Jacek Wijaczka

Title variants

Procesy o czary we wsi Mnichowo. Przyczynek do dziejów społecznych wsi wielkopolskiej w drugiej połowie XVII wieku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Procesy o czary w czasach wczesnonowożytnych dotyczyły przede wszystkim mieszkańców wsi i miasteczek. W historiografii zachodniej od początku lat siedemdziesiątych XX w. procesy te badane były jako istotny element życia codziennego mieszkańców wsi. W polskiej historiografii problem ten pozostaje na marginesie badań. W artykule autor, bazując na materiale źródłowym, analizuje przebieg procesów w wielkopolskiej wsi Mnichowo w XVII w. Analiza potwierdza wpływ wiary w funkcjonowanie czarownic i czarowników na życie codzienne chłopów, w tym na relacje międzysąsiedzkie.

EN

Victims of the witch trials in the early modern period were mainly inhabitants of countryside and smaller towns. From the beginning of the 1970s in the Western historiography the phenomenon of the witch hunt has been researched as an essential component of the daily life of countryside inhabitants. In the Polish historiography the subject under discussion has been only marginally touched upon. The author, basing on the primary local sources, analyzes the witch trials in Mnichowo village in Greater Poland in the 17th century. The analyze confirms an essential influence of the belief in sorcery and activities of witches and sorcerers on a daily life of the local peasants and their neighbor relations.

Keywords

PL

wieś Mnichowo; procesy o czary; dzieje wsi; Wielkopolska; XVII wiek; wieś Mnichowo; procesy o czary; dzieje wsi; Wielkopolska; XVII wiek

EN

village Mnichowo; witch trial; history of countryside; Greater Poland; the 17th century

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2020
• Issue: 107
• Pages: 117-131

Dates

published

2020-08-30

Contributors

author

Jacek Wijaczka

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu / Nicolaus Copernicus University in Toruń

• https://orcid.org/0000-0003-4546-6878

References

• Archiwum Państwowe w Poznaniu [AP Poznań], Akta miasta Gniezno 1587–1808 [AmG], sygn. I/135.
• Kitowicz J., Opis obyczajów za panowania Augusta III, wstęp M. Dernałowicz, Warszawa 1985.
• Teki Dworzaczka. Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV–XX wieku, Kórnik–Poznań 2004.
• Adamczewska G., Magiczna broń i jej rola w walce między wsią a dworem w Sieradzkiem w XVII–XVIII w., „Łódzkie Studia Etnograficzne” 1963, t. V, s. 5–16.
• Behringer W., Geschichte der Hexenforschung, [w:] Wider alle Hexerei und Teufelswerk. Die europäische Hexenverfolgung und ihre Auswirkung auf Südwestdeutschland, hrsg. S. Lorenz, J. M. Schmidt, Ostflidern 2004, s. 485–668.
• Briggs R., Die Hexenmacher. Geschichte der Hexenverfolgung in Europa und der Neuen Welt, przekł. D. Muelder, Berlin 1998.
• Dzieje Gniezna, red. J. Topolski, Warszawa 1965.
• Jędraszewski W., Zarys dziejów Mnichowa, Mnichowo 2014.
• Karwowski S., Gniezno, Poznań 1892.
• Kuchowicz Z., Z badań nad stanem biologicznym społeczeństwa polskiego od schyłku XVI do końca XVIII wieku, Łódź 1972.
• Kuklo C., Demografia Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
• Kupisz D., Pakosław. Dzieje podiłżeckiej wsi na tle rozwoju regionu od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Radom 1998.
• Lepalczyk A., Hajdrych Ł., Dzieje parafii orzeszkowskiej w okresie staropolskim (1467–1793), [w:] Cmentarz w Orzeszkowie – świadek historii walk o niepodległość, red. J. Wałkowska, Ł. Hajdrych, Poznań 2018, s. 19–36.
• Mcfarlane A., Witchcraft in Tudor and Stuart England. A regional and comparative study, London 1970.
• Namaczyńska S., Kronika klęsk elementarnych w Polsce i w krajach sąsiednich w latach 1648–1696, t. I (Zjawiska meteorologiczne i pomory [z 7 tablicami]), Lwów 1937.
• Nowosad W., Przybylak R., Marciniak K., Syta K., Diariusz Jana Antoniego Chrapowieckiego jako źródło do badań klimatu w Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII wieku, „Klio” 2007, nr 9, s. 21–60.
• Parker G., Globalny kryzys. Wojna, zmiany klimatyczne i katastrofa XVII wieku, przekł. P. Szadkowski, Oświęcim 2019.
• Salmonowicz S., Procesy o czary w Polsce. Próba rozważań modelowych, [w:] Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej, red. G. Bałtruszajtis, Warszawa 2000, s. 303–322.
• Szołtysek M., Rethinking East-Central Europe: family systems and co-residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth, vol. I (Context and analyses), Bern 2015.
• Szołtysek M., Rethinking East-Central Europe: family systems and co-residence in the Polish-Lithuanian Commonwealth, vol. II (Data, quality assessments, documentation and bibliography), Bern 2015.
• Thomas K., Znaczenie antropologii społecznej dla badań historycznych nad czarami w Anglii, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1977, t. XXII, s. 27–56.
• Topolski J., Rozwój latyfundium arcybiskupstwa gnieźnieńskiego od XVI do XVIII wieku, Poznań 1955.
• Wijaczka J., Historiografia polska epoki wczesnonowożytnej po 1989 roku. Próba oceny, „Historyka. Studia Metodologiczne” 2017, t. XLVII, s. 7–75.
• Wijaczka J., Oskarżenia i procesy o czary w Koźminie w XVII–XVIII wieku, „Roczniki Historyczne” 2016, R. LXXXII, s. 197–219.
• Wijaczka J., Procesy o czary w Wielkopolsce w XVI–XVIII wieku, „Czas Przeszły. Poznańskie Studia Historyczne” 2017, t. IV, s. 177–190.
• Wiślicz T., Społeczeństwo Kleczewa i okolic w walce z czartem (1624–1700), „Kwartalnik Historyczny” 2004, R. CXII, z. 2, s. 37–60.
• Wiślicz T., Upodobanie. Małżeństwo i związki nieformalne na wsi polskiej XVII–XVIII wieku. Wyobrażenia społeczne i jednostkowe doświadczenia, Wrocław 2012.
• Wyporska W., Witchcraft in Early Modern Poland, 1500–1800, Basingstoke 2013.
• Wyżga M., Homo movens. Mobilność chłopów w mikroregionie krakowskim w XVI–XVIII wieku, Kraków 2019.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.107.06