Mowy przedbitewne w armii rzymskiej w świetle cezariańskich Commentarii

• Authors: Michał Wilczyński

Title variants

EN

Pre-battle exhortations in the Roman army in the light of the Caesarian Commentarii

Abstracts

EN

Descriptions of pre-battle exhortations are frequent literary topos in ancient historiography. They can also be found in the works of Gaius Julius Caesar – Commentarii de bello Gallico and Commentarii de bello civili. The subject of the analysis in the following article is the issue of pre-battle speeches in the Roman army in the light of the aforementioned works. The author of the paper draws attention to such aspects of this issue as: frequency of occurrence of pre-battle speeches delivered by the Roman generals; the circumstances in which they occur; an audience (whether there were only officers or Caesar writes about speeches given to selected units or even to the entire army); the elements that Caesar and other Roman generals emphasized in their speeches; their approach to their own soldiers; the rhetorical devices they used; the effects of these speeches as well as reliability of Caesar’s account. The article also attempts to answer the question whether the pre-battle speeches were a permanent part of pre-battle ceremonial in the Roman army in the late republic period. Particular attention was paid to Caesar’s harangue in Vesontio before the battle with Ariovistus, the leader of the Germanic Suebi (BG I, 40–41), as well as to the comparison of Caesar’s speeches with the orations of the Pompeians, delivered before the decisive clash of the civil war at Pharsalus (BC III, 85–87; 90). Moreover, the author considers the importance of the way of describing pre-battle speeches for the process of self-presentation that motivated the author of Commentarii.

PL

Opisy przedbitewnych ekshortacji są częstym toposem literackim w historiografii antycznej. Można je również odnaleźć w treści dzieł Gajusza Juliusza Cezara – Commentarii de bello Gallico oraz Commentarii de bello civili. Przedmiotem analizy w poniższym artykule jest zagadnienie mów przedbitewnych w armii rzymskiej w świetle wspomnianych dzieł. W swojej pracy autor zwraca uwagę na takie aspekty tegoż zagadnienia, jak: częstotliwość występowania opisów mów przedbitewnych wygłaszanych przez rzymskich wodzów; okoliczności, w których występują; grono słuchaczy (czy byli to tylko oficerowie, czy też Cezar pisze o przemowach do oddziałów wybranych lub wszystkich); elementy, na jakie Cezar i inni rzymscy wodzowie kładli nacisk w swoich przemowach; ich podejście do własnych żołnierzy; zabiegi retoryczne, jakimi się posługiwali; efekty tychże przemów; a także rzetelność przekazu Cezara. W artykule dokonana zostaje również próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy mowy przedbitewne stanowiły stały element ceremoniału przedbitewnego armii rzymskiej w okresie późnej republiki. Szczególna uwaga została zwrócona na przemowę Cezara w Wezoncjo przed starciem z Ariowistem, wodzem germańskich Swebów (BG I, 40–41), a także na porównanie mów Cezara z oracjami pompejańczyków, wygłoszonymi przed decydującym starciem wojny domowej pod Farsalos (BC III, 85–87; 90). Ponadto w artykule rozważono znaczenie sposobu opisywania mów przedbitewnych dla zabiegu autoprezentacji, który przyświecał autorowi Commentarii.

Keywords

PL

Gajusz Juliusz Cezar; wojskowość rzymska; mowy przedbitewne; historiografia rzymska; wojna galijska

EN

Gaius Julius Caesar; Roman military; pre-battle speeches; Roman historiography; Gallic War

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2021
• Issue: 109
• Pages: 13-24

Dates

published

2021

Contributors

author

Michał Wilczyński

• Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

• https://orcid.org/0000000323841163

References

• C. Iulii Caesaris Commentarii rerum gestarum, vol. I (Bellum Gallicum), ed. W. Herring, Lipsiae 1987.
• C. Iulius Caesar, Commentarii, vol. II (Bellum Civile), ed. A. Klotz, Berolini et Novi Eboraci 2009, Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana, 1125.
• Gajusz Juliusz Cezar, Wojna domowa, [w:] Corpus Caesarianum, przekł. i oprac. E. Konik, W. Nowosielska, Wrocław 2006, s. 235–368.
• Gajusz Juliusz Cezar, Wojna gallicka, [w:] Corpus Caesarianum, przekł. i oprac. E. Konik, W. Nowosielska, Wrocław 2006, s. 59–234.
• Dionis Cassii Cocceiani, Historia Romana, ed. L. Dindorf, vol. I, Lipsiae 1863.
• Kasjusz Dion Kokcejan, Historia rzymska, t. I, przekł. W. Madyda, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967.
• Adema S., Encouraging Troops, Persuading Narratees: Pre-Battle Exhortations in Caesar’s Bellum Gallicum as a Narrative Device, [w:] The Art of History. Literary Perspectives on Greek and Roman Historiography, eds V. Liotsakis, S. T. Farrington, Berlin–Boston 2016, s. 219–239.
• Anson E., The General’s Pre-Battle Exhortation in Graeco-Roman Warfare, „Greece and Rome” 2010, vol. LVII, issue 2, s. 304–318.
• Ehrhardt C. T.H. R., Speeches before Battle?, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 1995, Bd. XLIV, H. I, s. 120–121.
• Faszcza M. N., Kampania Cezara przeciwko Ariowistowi (58 r. przed Chr.), Oświęcim 2015.
• Goldsworthy A., Armia rzymska na wojnie 100 p.n.e. – 200 n.e., przekł. Ł. Różycki, Oświęcim 2015.
• Goldsworthy A., Cezar. Życie giganta, przekł. K. Kuraszkiewicz, Warszawa 2018.
• Hansen M. H., The Battle Exhortation in Ancient Historiography. Fact or Fiction?, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 1993, Bd. XLII, H. II, s. 161–180.
• Krawczuk A., Gajusz Juliusz Cezar, Wrocław 1990.
• Lewandowski I., Historiografia rzymska, Poznań 2007.
• Nordling J. G., Caesar’s Pre-Battle Speech at Pharsalus (B.C. 3.85.4): Ridiculum Acri Fortius… Secat Res, „The Classical Journal” 2005/2006, vol. CI, No. 2, s. 183–189.
• The Cambridge Companion to the Writings of Julius Caesar, eds L. Grillo, C. B. Krebs, Cambridge 2018.
• Walter G., Cezar, przekł. D. M. Wilanowska, Warszawa 2006.
• Zoido J. C.I., The Battle Exhortation in Ancient Rhetoric, „Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric” 2007, vol. XXV, No. 2, s. 141–158.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.109.02

Biblioteka Nauki

2109046