Jak przygotowywano psychicznie i mentalnie żołnierzy do walki w XIX i XX stuleciu? Próba spojrzenia

• Authors: Konrad Aleksander Czernielewski

Title variants

EN

How were soldiers mentally prepared for combat in the 19th and 20th century? An attempt to look

Abstracts

EN

The author undertook the task of presenting the issue, how in various armies of the world soldiers were mentally and mentally prepared to fight in the past century. He focused his attention mainly on World War II, but he described examples from the Vietnam War or the Arab-Israeli wars. References were also made to the examples of wars conducted in the 19th century. He discussed the issues of ideological preparation and the role of patriotic education. He devoted a lot of attention to the problems of battlefield stress or the desertions of soldiers. He ignored the issue of desertions caused by political views, focusing only on escapes caused by the fear of death or disability. He considered the question of whether the soldier really wants to kill the enemy, or is he aiming at the enemy, wanting to kill him. He was also interested in the question of how soldiers react to the loss of a friend? Does he only follow the orders of his superiors? A separate issue, which the author devoted to, was the question of how soldiers react to the discovered crimes of the enemy, describing the liberation of the Dachau concentration camp by American soldiers. He also described the preparation of Special Operations Execitive soldiers and other elite formations, especially those operating in the underground, to fight during World War II. He discussed their preparation for their missions behind the front lines. He paid special attention to the physical and mental preparation of sharpshooters and snipers, presenting some of the most famous of them. He devoted a lot of attention to showing the role of the commander, from the lowest to the highest level of command, both on the examples of World War II and the and the Arab-Israeli wars. Finally, he assessed the impact of hostilities on the personal lives of soldiers, also after their end.

PL

W artykule omówiono, jak w różnych armiach świata przygotowywano psychicznie i mentalnie żołnierzy do walki w minionym stuleciu. Skoncentrowano uwagę głównie na II wojnie światowej, ale opisano przykłady działań militarnych w Wietnamie czy w trakcie wojen arabsko-izraelskich. Odwołano się też do przykładów wojen prowadzonych w XIX w. Omówiono kwestie przygotowania ideowego oraz roli wychowania patriotycznego. Wiele uwagi poświęcono problemom stresu pola walki czy dezercjom żołnierzy. Pominięto kwestię dezercji spowodowanych poglądami politycznymi, skupiając się jedynie na ucieczkach wywołanych strachem przed śmiercią czy kalectwem. Podjęto rozważania nad zagadnieniem: czy tak naprawdę żołnierz chce zabić wroga, czy celuje do nieprzyjaciela, chcąc go zabić? Czy tylko wykonuje rozkazy przełożonych? W artykule uwzględniono problematykę reakcji żołnierza na stratę przyjaciela. Osobnym zagadnieniem jest stosunek do zbrodni wroga na przykładzie wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Dachau przez żołnierzy amerykańskich. Opisano także przygotowanie żołnierzy Special Operations Execitive do walki w trakcie II wojny światowej oraz innych formacji elitarnych, a zwłaszcza osób działających w konspiracji. W artykule omówiono ponadto: przygotowanie do wypełnianych misji za linią frontu, kwalifikacje fizyczne i psychiczne strzelców wyborowych oraz snajperów, przedstawiając kilku najsłynniejszych z nich, rolę dowódcy (od najniższego do najwyższego szczebla dowodzenia), zarówno na przykładach II wojny światowej, ale też wojen arabsko-izraelskich. Na koniec oceniono, jak działania wojenne, także po zakończeniu, wpływają na życie osobiste żołnierzy.

Keywords

PL

żołnierz na polu walki; przygotowanie żołnierzy do walki; psychika żołnierska; trauma pola walki

EN

a soldier on the battlefield; preparing soldiers for combat; soldier’s psyche; battlefield trauma

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2021
• Issue: 109
• Pages: 243-260

Dates

published

2021

Contributors

author

Konrad Aleksander Czernielewski

• Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi / Museum of Independence Traditions in Łódź

• https://orcid.org/0000000170724678

References

• Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie [WBH-CAW], Komenda Garnizonu Łódź, sygn. I.322.34.7, I.322.34.75 i I.372.34.78.
• Wojskowe Biuro Historyczne – Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie [WBH-CAW], Departament Spraw Morskich i Kierownictwo Marynarki Wojennej, sygn. I.300.21.650.
• Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Dokumenty c. i k. Sądu Komendy Grupy Legionów Polskich w sprawie szer. Mariana Filipka zbiegłego z 3 kompanii uzupełniającej w Dęblinie, sygn. A-10958/1-7.
• Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Doniesienia o dezercji przesłane do c. i k. Sądu Komendy Grupy Legionów Polskich w Kozienicach przez Personalną Stację Zborną Legionów Polskich w Krakowie, 1916 r., sygn. A-10976/1-47.
• Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [MTN/Ł], Raport komendanta kompanii uzupełniającej w Kozienicach w sprawie szer. Stanisława Robaka, 26 VIII 1916, sygn. A-10957.
• Biessonow J., Tankista. Z Armią Czerwoną do Trzeciej Rzeszy, przekł. S. Kędzierski, Warszawa–Gdańsk 2005.
• Blaichman F., Wolę zginąć walcząc. Wspomnienia z II wojny światowej, przekł. K. Janicki, wstęp i mapy M. Gilbert, Poznań 2010.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych z 1934 r.
• Jacynik K., Wspomnienia z udziału w obronie przyczółka mostowego pod Radzyminem 11–17 VIII 1920, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1991, R. XXXVI, nr 3–4, s. 106–130.
• Łowczowski G., Polak jako żołnierz i moje wspomnienia ze służby żołnierskiej 1914–1948, Londyn 1968.
• O Niepodległą i granice, t. II (Raporty i komunikaty naczelnych władz wojskowych o sytuacji wewnętrznej Polski 1919–1920), red. M. Jabłonowski, P. Stawecki, T. Wawrzyński, Warszawa–Pułtusk 2000.
• Podręcznik podoficera, red. W. Skłodowski, Warszawa 1930.
• Przewodnik żołnierza piechoty, red. S. Kara, Warszawa 1919.
• Skarbczyk Legionisty (Przewodnik polowy żołnierza polskiego), oprac. J. A. Teslar, Piotrków 1916.
• Sosabowski S., Wychowanie żołnierza obywatela. Podręcznik dla dowódców pododdziałów uzgodniony z „Instrukcją o pracy oświatowo-kulturalnej i wychowawczej w wojsku”, Warszawa 1931.
• Wielgut F., Gawędy żołnierskie, Warszawa 1921.
• Wielgut F., Katechizm żołnierza polskiego, Częstochowa 1926.
• Wypisy do seminariów z historii wojskowej. Doświadczenia i wnioski z wojen izraelsko-arabskich, oprac. B. Gąsienica-Staszeczek, E. Krawczyk, S. Zapolski, Warszawa 1983.
• Żeligowski L., Wojna w roku 1920 (Wspomnienia i rozważania), Warszawa 1930.
• Bailey R., Tajna wojna. Historia operacji specjalnych podczas II wojny światowej, przekł. T. Łuczak, wstęp S. Faulks, Warszawa 2009.
• Brighton T., Gry wojenne. Patton, Monty i Rommel, przekł. A. Sak, Kraków 2011.
• Bull S., World War II. Infantry Tactics – Squad and Platoon, Oxford 2004.
• Ciepliński A., Woźniak R., Encyklopedia współczesnej broni palnej (od połowy XIX wieku), Warszawa 1994.
• Czernielewski K. A., Kampania 1939 roku. Przebieg, kulisy, mity…, Łódź 2019.
• Czernielewski K. A., Polski wywiad wojskowy w latach wojny z Rosją bolszewicką. As służb specjalnych II Rzeczypospolitej – Jan Kowalewski, Łódź 2020.
• Czernielewski K. A., Jarno W., Garnizon łódzki Wojska Polskiego w latach 1918–1939, Toruń 2008.
• Finlan A., I wojna w Zatoce Perskiej 1991, przekł. A. Juchniewicz, Warszawa 2009.
• Głębowicz W., Matuszewski R., Nowakowski T., Indywidualna broń strzelecka II wojny światowej, Warszawa 2000.
• Haładaj K., Rozdżestwieński P., Karabiny i karabinki Mauser 98 w Wojsku Polskim w latach 1918–1939, Warszawa 2010.
• Holland J., Piekło Italii, przekł. R. Szymański, Warszawa 2008.
• Janicki K., Pijana wojna. Alkohol podczas II wojny światowej, Warszawa 2012.
• Jędrzejewska A., Zaszczytny obowiązek czy przykra powinność. Ochotnicy w szeregach Legionów Polskich w latach 1914–1916, [w:] O powinnościach żołnierskich, t. II (Tym, co polskość zachowali i o nią walczyli), red. M. Kardas, Oświęcim 2016, s. 86–101.
• Jones M., Wojna totalna. Armia Czerwona od klęski do zwycięstwa, przekł. W. Tyszka, Kraków 2013.
• Lee D., Najkrwawsze walki II wojny światowej. Historia bezpośrednich starć żołnierskich, przekł. P. Dobrosielski, Warszawa 2008.
• Pępkowska B., Życie w stresie. Trudności, jakich mogą doświadczać żołnierze przed, w czasie działań zbrojnych i po ich zakończeniu, „Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni” 2016, nr 3, s. 111–132.
• Rzadkowska M., Działalność Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego w Łodzi w latach 1945–1948, „Rocznik Archiwalno-Historyczny Centralnego Archiwum Wojskowego” 2012, nr 4, s. 140–166.
• Schauer H., US Marines, przekł. B. Floriańczyk, Warszawa 1996.
• Semków P., Kształcenie żołnierza – obywatela w opinii Stanisława Sosabowskiego, [w:] O powinnościach żołnierskich, t. II, Tym, co polskość zachowali i o nią walczyli, s. 329–339.
• Snajperzy drugiej wojny światowej, wyd. 3, red. W. Markert, Warszawa 2017.
• Szumiec-Zielińska E., Żywe torpedy 1939, Warszawa 2017.
• Tym J. S., Żołnierz na wojnie i po wojnie. Problematyka zachowań ludzkich, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 2019, nr 104, s. 215–233.
• Winogradowa L., Snajperki. Dziewczyny z Armii Czerwonej, przekł. D. Bal, Kraków 2018, s. 37–55.
• Dąbrowska A., Polska też miała swoich kamikadze, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/8532?t=Polska-tez-miala-swoich-kamikadze (dostęp: 20 VII 2021).
• Korczyński P., „Bękarty wojny” w Dachau, http://www.polska-zbrojna.pl/Mobile/ArticleShow/25382 (dostęp: 12 IX 2021).
• Masakra w Dachau [hasło], https://pl.wikipedia.org/wiki/Masakra_w_Dachau (dostęp: 12 II 2021).
• Metamfetamina [hasło], https://narkopedia.org/Metamfetamina (dostęp: 12 IX 2021).
• Oblężenie Malty [hasło], https://pl.wikipedia.org/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Malty (dostęp: 28 IX 2021).
• Tyrniecki K., Szlachetni obrońcy wolności? Amerykańscy żołnierze bywali gorsi od nazistów, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2016/02/04/szlachetni-obroncy-wolnosci-amerykanscy-zolnierze-bywali-gorsi-od-nazistow/ (dostęp: 1 VII 2021).

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.109.13

Biblioteka Nauki

2109049