Walerian Olszowski herbu Prus II (zm. 1650), ojciec prymasa Andrzeja Olszowskiego i dobrodziej familii w pamięci potomstwa wyrażonej na nagrobku ojca w Stolcu

• Authors: Łukasz Ćwikła

Title variants

Walerian Olszowski herbu Prus II (zm. 1650), ojciec prymasa Andrzeja Olszowskiego i dobrodziej familii w pamięci potomstwa wyrażonej na nagrobku ojca w Stolcu

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł omawia treść inskrypcji upamiętniającej Waleriana Olszowskiego herbu Prus II (1587–1650). Nagrobek znajduje się obecnie w kościele pod wezwaniem św. Wawrzyńca w Stolcu i utrzymany jest w stylu renesansowym. Inskrypcja ma kilka niewątpliwych zalet. Po pierwsze, informuje na temat roli politycznej przedstawicieli rodu Olszowskich, czyli nie tylko Waleriana, lecz także jego synów. Stanowi także dobry przykład wykorzystania zabytków epigraficznych w badaniach genealogicznych oraz – co jest niezwykłą rzadkością – precyzyjnie określa przyczynę zgonu tytułowego bohatera. Artykuł stanowi również próbę rozwiązania programu heraldycznego, na który składają się herby Prus II, Jastrzębiec, Ostoja, Topór. Ponadto autor podjął zagadnienia związane z pochodzeniem rodu Olszowskich w okresie średniowiecza, które można potraktować jako drobny przyczynek do dziejów tej familii w Polsce Centralnej.

EN

This article discusses the content of the inscriptions commemorating Valerian Olszowski coat of arms Prus II. The tombstone is in the church of saint Lawrence in Stolec in the Renaissance style. The inscription has got several obvious advantages. Firstly, it informs about the political role of the family Olszowscy, both Valerian and his sons. This monument is also an excellent example of the use of epigraphic monuments in genealogical researches and accurately determines the cause of death of the title character. The article is also an attempt to resolve a heraldic program, which consists of coats of arms Prus II, Jastrzębiec, Ostoja, Topór. In addition to this, the author took the issues related to the origin of the family Olszowscy, which should be treated as a contribution to the history of this family in the Central Poland.  

Keywords

PL

Walerian Olszowski herbu Prus II; Andrzej Frycz Modrzewski herbu Jastrzębiec; Olszowscy; ród Prusów w Polsce Centralnej; genealogia; epigrafika; Stolec; Walerian Olszowski herbu Prus II; Andrzej Frycz Modrzewski herbu Jastrzębiec; Olszowscy; ród Prusów w Polsce Centralnej; genealogia; epigrafika; Stolec

EN

Walerian Olszowski coat of arms Prus II; Andrzej Frycz Modrzewski coat of arms Jastrzębiec; Olszowscy Family; the house of Prussia in the Central Poland; genealogy; epigraphy; Stolec

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2017
• Issue: 98
• Pages: 9-23

Dates

published

2017-06-30

Contributors

author

Łukasz Ćwikła

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Średniowiecznej

References

• Księgi grodzkie łęczyckie, ks. 4, 31.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
• Księgi ziemskie brzezińskie, ks. 1–2.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
• Metryka Koronna, ks. 180.[ Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie]
• Akta Rządu Gubernialnego Piotrkowskiego, sygn. 48.[ Archiwum Państwowe w Łodzi]
• Corpus inscriptionum Poloniae, t. II, wyd. A. Szymczakowa, J. Szymczak, red. R. Rosin, Warszawa–Łódź 1981.
• Dokumenty kujawskie i mazowieckie, przeważnie z XIII wieku, wyd. B. Ulanowski, [w:] Archiwum Komisji Historycznej, t. IV, Kraków 1888, s. 111–531.
• Łaski J., Liber beneficiorum archidiecezyi gnieźnieńskiej, wyd. J. Łukowski, J. Korytkowski, t. II, Gniezno 1881.
• Matricularum Regni Poloniae summaria Sigismundi I regis tempora complectens, cz. 4, t. II, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1912.
• Niesiecki K., Herbarz polski powiększony dodatkami z późniejszych autorów, rękopismów, dowodów urzędowych, wyd. J.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk 1841.
• Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, wyd. K.J. Turowski, Kraków 1858
• Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, wyd. A. Pawiński, t. II (Wielkopolska), [w:] Źródła dziejowe, t. XIII, Warszawa 1883.
• Atlas Historyczny Polski. Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. K. Chłapowski, A. Dunin-Wąsowiczowa, S.K. Kuczyński, K. Pacuski,E. Rutkowska, S. Trawkowski, M. Wilska, red. H. Rutkowski, cz. 2 (Komentarz. Indeksy),Warszawa 1998.
• Atlas Historyczny Polski. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, oprac. K. Chłapowski, A. Dunin-Wąsowiczowa, W. Lewandowska, K. Pacuski, W. Pałucki, H. Rutkowski, red. W. Pałucki, cz. 2 (Komentarz. Indeksy), Warszawa 1993.
• Barcikowski S., Pomnik grobowy Waleryana Olszowskiego, „Tygodnik Ilustrowany” 1861, t. IV, nr 101, s. 81–82.
• Bochnak A., Historia sztuki nowożytnej, t. I, Warszawa–Kraków 1985.
• Czapliński W., Olszowski Andrzej h. Prus, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 42–46.
• Gliński W., Dzieje parafii św. Wojciecha w Ujeździe, Łódź 2006.
• Górski K., Piotr Dunin z Prawkowic, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1939–1946, s. 479–480.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. II (Województwo łódzkie), red. J.Z. Łoziński, z. 10 (Powiat sieradzki), oprac. K. Szczepkowska, Warszawa 1954.
• Korolko M., Andrzej Frycz Modrzewski, Warszawa 2000.
• Kozakiewiczowie H. i S., Renesans w Polsce, Warszawa 1976.
• Kurtyka J., Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Kraków 1997.
• Leitgeber S., Nagrobek W. Olszowskiego w kościele w Stolcu, „Na Sieradzkich Szlakach” 1998, R. XIV, nr 1, s. 31.
• Majdański J., Kościół św. Wawrzyńca w Stolcu, „Na Sieradzkich Szlakach” 1987, R. III, nr 4, s. 9–10.
• Niechmirów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. VII, Warszawa 1887, s. 45.
• Nowak T., Dzieje Ujazdu do końca Rzeczypospolitej szlacheckiej, [w:] Z dziejów Ujazdu koło Tomaszowa Mazowieckiego. Rezydencje. Kościół. Miasteczko, red. L. Kajzer, Łódź–Ujazd 2005,s. 23–47.
• Pakowski Z., Olszowa. Historia i ludzie, Łódź 2014.
• Piekosiński F., Heraldyka polska wieków średnich, Kraków 1899.
• Przyboś K., Olszowski (Olszewski) Hieronim z Olszowy h. Prus II, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 46–47.
• Rosin R., Lokacja miasta Ujazdu, „Rocznik Łódzki” 1964, t. IX (12), s. 101–117.
• Sławiński T., Olszowscy herbu Wilczekosy. Stan badań nad genealogią rodziny, [w:] Studia genealogiczne poświęcone pamięci profesora Włodzimierza Dworzaczka, red. A. Sikorski, T. Sławiński,Warszawa 2016, s. 107–191.
• Starnawski J., Andrzej Frycz Modrzewski. Żywot, dzieło, sława, Łódź 1981.
• Stolec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. XI, Warszawa 1890, s. 360.
• Szymczak J., Epigrafika w służbie genealogii. O początkach Wspinków z Będkowa, [w:] Discernere vera ac falsa. Prace ofiarowane Józefowi Szymańskiemu w sześćdziesiątą rocznicę urodzin,red. J. Korolec et al., Lublin 1992, s. 303–313.
• Szymczak J., Śladem Wspinków herbu Wilczekosy, czyli Prus II, „Herald”, nr 3–4, s. 11–17.
• Szymczakowa A., Piotr Tłuk ze Strykowa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVI, Wrocław 1981, s. 431–432.
• Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela et al., red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
• Urzędnicy województw łęczyckiego i sieradzkiego w XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. E. Opaliński, H. Żerek-Kleszcz, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
• Wichowa A., Małecki epizod biografii Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Studium dziejów „małej ojczyzny” pisarza, [w:] eadem, Studia i materiały o życiu i twórczości Andrzeja Frycza Modrzewskiego w pięćsetną rocznicę urodzin pisarza, Łódź 2003, s. 9–22.
• Wyrobisz A., Staropolskie wzorce rodziny i kobiety – żony i matki, „Przegląd Historyczny” 1992, t. LXXXII, z. 3, s. 405–421.
• Zajączkowski S., Zajączkowski S.M., Materiały do słownika geograficzno-historycznego dawnych ziem łęczyckiej i sieradzkiej do 1400 roku, cz. 1–2, Łódź 1966–1970.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.98.02