Rodezja Południowa – utracony klejnot na kolonialnej mapie Wielkiej Brytanii. Relacje rodezyjsko-brytyjskie w latach 1961–1979. Zarys problemu

• Authors: Anna Szczepańska

Title variants

Rodezja Południowa – utracony klejnot na kolonialnej mapie Wielkiej Brytanii. Relacje rodezyjsko-brytyjskie w latach 1961–1979. Zarys problemu

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest prezentacja najważniejszych zagadnień dotyczących relacji brytyjsko-rodezyjskich w latach 1961–1979. Rodezja Południowa, formalnie kolonia brytyjska, od zakończenia II wojny światowej dążyła do rozszerzenia swojej niezależności. Konstytucja nadana Rodezji w 1961 r. potwierdzała szerokie uprawnienia administracji wewnętrznej, to jednak władzom Rodezji nie wystarczało. W 1965 r. rząd Iana Smitha ogłosił tzw. jednostronną deklarację niepodległości, co rozpoczęło kryzys w relacjach z Londynem. Długotrwałe negocjacje, naciski międzynarodowe i niestabilna sytuacja w kraju (walki z oddziałami partyzanckimi organizacji wyzwoleńczych, jak ZANU i ZAPU) zmusiły Smitha do ustępstw i rozpoczęcia rozmów z Wielką Brytanią. Skuteczność polityki rządu rodezyjskiego załamała się w 1979 r. Smith musiał wycofać się z życia politycznego. Rok później Rodezja – już jako Zimbabwe – ogłosiła niepodległość, a pierwszym premierem nowego, większościowego rządu został Robert Mugabe, rządzący do listopada 2017 r.

EN

The article refers about relations between Southern Rhodesia and United Kingdom in 1961–1979. Southern Rhodesia was the British colony but it had its own government. After Second World War Rhodesia have been demanding extension of its sovereignty. It was fulfilled in 1961 when the constitution was established. The ruling party Rhodesian Front found constitution as insufficient and in 1965 they proclaimed Unilateral Declaration of Independence (known as UDI) what increased tensions between Salisbury and London. Long-lasting negotiations with British governments, unwilling attitude of neighbor countries and independence war (known as Bush War with participating of guerilla forces of ZANU and ZAPU) was reasons of the beginning of the serious talks. The time of changes has come to Rhodesia. The prime minister Ian Smith had to withdraw from political life. In 1980 Rhodesia as Zimbabwe proclaimed independence and first prime minister of the „African” government became Robert Mugabe, ruling his country to this day.

Keywords

PL

Rodezja; Wielka Brytania; relacje dwustronne; kryzys rodezyjski; jednostronna deklaracja niepodległości; Rodezja; Wielka Brytania; relacje dwustronne; kryzys rodezyjski; jednostronna deklaracja niepodległości

EN

Rhodesia; United Kingdom; international relations; Rhodesian crisis; Unilateral Declaration of Independence

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica
• Year: 2017
• Issue: 98
• Pages: 161-179

Dates

published

2017-06-30

Contributors

author

Anna Szczepańska

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Instytut Historii, Katedra Historii Powszechnej Najnowszej

References

• 12 November 1965, Resolution 216 of Security Council UN, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/217%281965%29 (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• 9 April 1966, Resolution 221 of Security Council UN, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/221%281966%29 (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• 16 December 1966, Resolution 232 of Security Council UN, http://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/232%281966%29 (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• 14 February 1977, The Secretary of State Washington, Memorandum for The President, http://nsarchive.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB391/docs/1977.02.14%20Vance%20Memo%20for%20Carter.pdf (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• November 1979, From Embassy London to Secretary of State, Washington District, Subject: London Conference – Meeting with Nkomo, http://foia.state.gov/searchapp/DOCUMENTS/1-FY2013/F-2011-01527/DOC_0C17669735/C17669735.pdf (dostęp: 27 II 2014 r.).
• December 1979, From Embassy London to Secretary of State Washington District, Subject: Mrs Thatcher’s forthcoming visit, http://foia.state.gov/searchapp/DOCUMENTS/1-FY2013/F-2011-01527/DOC_0C17669740/C17669740.pdf (dostęp: 25 II 2014 r.).
• 19 February 1980, From Secretary of State Washington District to Embassy London; Subject: Issues and mood for Carrington meeting, http://foia.state.gov/searchapp/DOCUMENTS/1-FY2013/F201101527/DOC_0C17669751/C17669751.pdf (dostęp: 25 I 2016 r.).
• Southern Rhodesia 1890–1950. A Record of Sixty Years Progress, https://archive.org/stream/SouthernRhodesia18901950ARecordOfSixtyYearsProgress/SR9050#page/n45/mode/2up (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• The Golden Jubilee of Parliament 1924–1974. Fifty Years of Parliamentary Government in Rhodesia, http://www.rhodesia.me.uk/Parliament.htm (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• „The Times”, 15 II 1963.
• „The Times”, 13 I 1966.
• „The Times”, 4 III 1970.
• „The Times”, 26 XI 1971.
• Abbott P., Modern African Wars: Rhodesia, 1965–80, Oxford 1986.
• Baden-Powell R., The Matabele Campaign, 1896: Being a Narrative of the Campaign in Suppressing the Native Rising in Matabeleland and Mashonaland, London 1900.
• Bidwell G., Król Diamentów – Cecil Rhodes, Katowice 1979.
• Bowman L.W., Politics in Rhodesia. White Power in an African State, Cambridge 1973.
• Brown R., The Zambesian Past: Studies in Central African History, Manchester 1966.
• Dabengwa D., Bhebe N., Soldiers in Zimbabwe’s Liberation War, Harare 1995.
• Davidow J., Dealing with international crises: lessons from Zimbabwe, Muscatine 1983.
• Dobosiewicz T., Łętocha T., Malinowski M.J., Rola armii w Afryce, Warszawa 1970.
• Gowlland-Debbas V., Collective Responses to Illegal Acts in International Law: United Nations Action in the Question of Southern Rhodesia, Dordrecht 1990.
• Hensman H., A History of Rhodesia: Compiled from Official Sources, Edinburgh–London 1900.
• Kahler M., Decolonization in Britain and France. The Domestic Consequences of International Relations, Princeton 1984.
• Malinowski M.J., Cień Marsa nad Czarnym Lądem, Warszawa 1986.
• Malinowski M.J., Kryzys rodezyjski, Warszawa 1975.
• Malinowski M.J., Zimbabwe u wrót niepodległości, Warszawa 1980.
• Marshall H., The Making of Rhodesia, London 1926.
• Martin D., Phyllis J., The Struggle for Zimbabwe. The Chimurenga War, London 1981.
• Meredith M., Mugabe: Power, Plunder and the Struggle for Zimbabwe, New York 2007.
• Mugabe R., Our war of Liberation: Speeches, Articles, Interviews 1976–1979, Gweru 1983.
• Nyerere J., Rhodesia in the context of Southern Africa, „Foreign Affairs”, 1 IV 1965, s. 375.
• Orleans M., Encyclopedia of World Biography, vol. XI, Detroit 1998.
• Pasierbiński T., Czarna maska, „Polityka” 1979, nr 24, s. 13.
• Pasierbiński T., Czarny premier, „Polityka” 1979, nr 19, s. 13.
• Ranger T., Revolt in Southern Rhodesia, 1896–97: a study in African resistance, London 1967.
• Roberts A., Government Publications relating to Southern Rhodesia, 1890–1963 and to the Federation of Rhodesia and Nyasaland, 1953–1966, Wakefield 1983.
• Rinehart R., Zimbabwe: a country study: Historical Setting, ed. H. Nelson, Washington 1983.
• Ryan J., Principled failure: British policy toward Rhodesia, 1971–72, „The History Review” 2004, http://archive.is/7liI (dostęp: 14 XI 2015 r.).
• Smith I., Bitter Harvest: The Great Betrayal and the Dreadful Aftermath, London 2001.
• Szczepańska A., Rząd Roberta Mugabe wobec polityki Stanów Zjednoczonych na południu Afryki (1980–1987), „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 95, 2015, s. 199–208.
• Watts C.P., The Rhodesian Crisis In British and International Politics 1964–1965, Birmingham 2006.
• Wilkinson A., Insurgency in Rhodesia 1957–1973: An Account and Assessment, London 1973.
• Wilson H., The Labour Government 1964–1970: Personal Record, London 1971.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6050.98.11