Aron Aleksander Olizarowski i jego sylwetka naukowa w ocenie XIX-wiecznych polskich myślicieli

• Authors: Piotr Niczyporuk

Title variants

EN

Aron Aleksander Olizarowski and his Research Profile in the Opinions of the 19th Century Scientists

Abstracts

EN

Aron Aleksander Olizarowski’s opus vitae: De politica hominum societate is partially dedicated to the peasants’ question in Poland in the 17th century. His views were noted in the 19th-century Polish scholarly literature. Aloisio Luigi Capelli must have known Olizarowski’s work, since he presented the views expressed therein at scholarly meetings at the Vilnius University in 1817. Tadeusz Czacki repeatedly mentioned De politica hominum societate in his work entitled O polskich i litewskich prawach [On Polish and Lithuanian laws] and he also cited this work. This fact confirms the importance of Olizarowski’s views on the peasants’ question. Among other scholars, Feliks Słotwiński, Piotr Chmielowski, and Joachim Lelewel also mentioned De politica hominum societate in order to demonstrate Olizarowski’s original views on reforming the serfdom.

PL

Dzieło życia Arona Aleksandra Olizarowskiego De politica hominum societate jest częściowo poświęcone kwestii chłopskiej w Polsce XVII w. Zostało ono dostrzeżone w nauce polskiej w XIX w. Ludwik Alojzy Cappelli niewątpliwie znał to dzieło, gdyż prezentował poglądy w nim zawarte w ramach publicznych posiedzeń naukowych Uniwersytetu Wileńskiego w 1817 r. Również Tadeusz Czacki w pracy O litewskich i polskich prawach kilkakrotnie nawiązał do De politica hominum societate i cytował jego obszerny fragment. Zabiegi Czackiego mogą świadczyć o uznaniu doniosłości poglądów Olizarowskiego w kwestii chłopskiej. Również inni polscy uczeni, tacy jak: Feliks Słotwiński, Piotr Chmielowski czy Joachim Lelewel, nawiązywali do dzieła Olizarowskiego, by pokazać jego oryginalny wkład w próbę zreformowania stosunków pańszczyźnianych.

Keywords

PL

Aron Aleksander Olizarowski; De politica hominum societate; Tadeusz Czacki; kwestia chłopska; stosunki pańszczyźniane

EN

Aron Aleksander Olizarowski; De politica hominum societate; Tadeusz Czacki; Peasants’ question; Serfdom

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Year: 2023
• Volume: 102
• Pages: 111-119

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Niczyporuk

• Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Prawa, Katedra Nauk Historyczno-Prawnych, Teorii i Filozofii Prawa oraz Komparatystyki Prawniczej

• https://orcid.org/0000000222400959

References

• Bandtkie, Jan Wincenty. 1825. O poważaniu dawniejszym w Polszcze prawników uczonych. Przemowa przy naypierwszem udzielaniu doktoratu prawa Wincentemu Kraińskiemu, Adwokatowi Sądu Apellacyynego K. P. miana w Uniwersytecie Królewskim Warszawskim d. 10 lutego 1825 roku. Warszawa: Mikołaj Nataniel Glücksberg.
• Bodin, Jean. 1636. De Republica libri sex. Parisiis: Iacobum Dupuys.
• Brensztejn, Michał. 1922. Biblioteka uniwersytecka w Wilnie do 1832-go. Wilno: Księgarnia Józefa Zawadzkiego.
• Cappelli, Ludwik Alojzy. 1827. O wykładzie nauki prawa rzymskiego w ogólności, a w szczególności o dziele elementarnem w tymże przedmiocie, które mogłoby się przydać w uniwersytetach państwa: rzecz czytana przy otwarciu lekcyi w Cesarskim Uniwersytecie Wileńskim, dnia 15 września 1827 profesora przez Cappelli. Wilno: [wydawca nieznany].
• Chmielowski, Piotr. 1899. Historya literatury polskiej. Tom 2. Warszawa: Drukarnia Granowskiego i Sikorskiego.
• Czacki, Tadeusz. 1801. O litewskich i polskich prawach, o ich duchu, źrzódłach, związku i o rzeczach zawartych w pierwszem Statucie dla Litwy 1529 Roku wydanem. Tom 2. Warszawa: Drukarnia Jana Chrystiana Godfryda Ragoczego.
• Falkowski, Czesław. 1937. „Cappelli (Capelli, Kapplli) Ludwik Alojzy”. W Polski słownik biograficzny. Red. Jan Brożek, Franciszek Chwalczewski. Tom 3. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Hoffman, Karol Boromeusz. 1869. Historya reform politycznych w dawnej Polsce. Poznań: Mieczysław Leitgeber.
• Jarra, Eugeniusz. 1931. Aron Aleksander Olizarowski jako filozof prawa. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
• Kasparek, Franciszek Ksawery. 1877. „O pracach Polaków w dziedzinie nauk politycznych słów kilka”. Niwa: XI–XII.
• Kot, Stanisław. 1929. Aron Aleksander Olizarowski, profesor prawa Akademii Wileńskiej. Wilno: Uniwersytet Stefana Batorego.
• Krowicki, Stanisław Ludwik. 2016. Spacerkiem po dziejach polskiej edukacji. Kielce: Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP.
• Lelewel, Joachim. 1855. Polska. Dzieje i rzeczy jej rozpatrywane przez Joachima Lelewela. Tom 3: Uprzednia myśl czyli Słowa do poszukiwań wstępne; Uwagi nad dziejami Polski i ludu jej; Historyczna parallela Hiszpanii z Polską w XVI, XVII, XVIII wieku. Poznań: Jan Konstanty Żupański.
• Lityńska, Aleksandra. 1992. „Poglądy społeczno-prawne Feliksa Słotwińskiego”. Zeszyty Naukowe. Akademia Ekonomiczna w Krakowie 393: 55–65.
• Lukšaitė, Ingė. 1991. „Aaronas Aleksandras Olizarovijus. Švietimas – valstybės galia”. W Lietuvos pedagoginės minties raida XVI–XVII a. kultūros veikėjų raštuose. 68–78. Kaunas: Šviesa.
• Łukaszewicz, Józef. 1849. Historya szkół w Koronie i w Wielkiem Księstwie Litewskiem od najdawniejszych czasów aż do roku 1794. Tom 1. Poznań: Jan Konstanty Żupański.
• Niczyporuk, Piotr. 2015. „Aaron Aleksander Olizarowski profesorem prawa Akademii Wileńskiej”. Miscellanea Historico-Iuridica 14(2): 181–206. https://doi.org/10.15290/mhi.2015.14.02.10
• Olizarovius, Aarone Alexandro. 1651. De politica hominum societate libri tres. Dantisci: Georgii Forsteri.
• Pawluk, Tadeusz. 1976. „Z zagadnień kanonistyki polskiej”. Prawo Kanoniczne 19(3–4): 153–230. https://doi.org/10.21697/pk.1976.19.3-4.09
• Petrani, Aleksy. 1961. Nauka prawa kanonicznego w Polsce w XVIII i XIX wieku. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Piechnik, Ludwik. 1983. Dzieje Akademii Wileńskiej. Tom 2: Rozkwit Akademii Wileńskiej w latach 1600–1655. Rzym: Institutum Historicum Societatis Jesu.
• Prašmantaitė, Aldona. 1992. „Viesieji susirinkimai Vilniaus universitete 1803–1830 metais”. W Lietuvos istorijos metrastis. 1990 metai. 14–25. Vilnius: „Mokslas”.
• Prašmantaitė, Aldona. 2005. „Posiedzenia publiczne Uniwersytetu Wileńskiego (1803–1832) – formą popularyzacji wiedzy naukowej wśród społeczeństwa ziem byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”. Echa Przeszłości 6: 71–85.
• Pyszka, Stanisław. 2002. „Il diritto alla libertà personale e alla cittadinanza dei contadini polacchi e lituani in Aron Aleksander Olizarowski (1610–1659)”. Forum Philosophicum 7: 205–237. https://doi.org/10.5840/forphil2002721
• Pyszka, Stanisław. 2011. Nauczanie filozofii moralnej w uniwersytetach i gimnazjach akademickich w Polsce i na Litwie od XV do XVIII wieku w świetle podręczników wykładowych. Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Rabikauskas, Paulius. 1975. „Teisė ir medicina Vilniaus akademijoje”. Aidai 3: 97–112.
• Ragauskas, Aivas. 2002. Vilniaus miesto valdantysis elitas XVII a. antrojoje pusėje (1662–1702 m.). Vilnius: Diemedis.
• Sarcevičienė, Julija. 2003. „Aronas Aleksandras Olizarovijus ir jo Trys knygos apie politinę žmonių są jungą”. W Aronas Aleksandras Olizarovijus. Apie politinę žmonių sąjungą. Tłum. Julija Sarcevičienė. Vilnius: Aidai.
• Siemek, Kasper. 2018. Civis bonus. Dobry obywatel. Red. Ilona Balcerczyk, Paweł Sydor. Tłum. Józef Macjon. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury. Łódź: Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a.
• Skrobacki, Andrzej. 1969. „Nowe przyczynki do biografii Arona Aleksandra Olizarowskiego (1618?–1659), profesora prawa na Akademii Wileńskiej i doktora medycyny Uniwersytetu Królewieckiego”. Komunikaty Mazursko-Warmińskie 2: 187–193.
• Słotwiński, Feliks. 1825. Rosprawa o początkach i postępach w nauce prawa natury, tudzież o istotnych różnicach między dawnym i dzisiejszym stanem tej umiejętności: czytana na posiedzeniu publicznem Towarzystwa naukowego z Uniwersytetem Jagiellońskim połączonego, dnia 23 Maja 1825 roku w dzień Zielonych Swiątek, na obchód roczney pamiątki założenia Akademii Krakowskiej. Kraków: w Drukarni u Stanisława Gieszkowskiego.
• Szlachta, Bogdan. 2000. „Franciszek Kasparek”. W Złota księga Wydziału Prawa i Administracji. Red. Jerzy Stelmach, Wacław Uruszczak. 168–177. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Tyla, Antanas. 2000–2001. „Vilniaus universiteto profesūros pritarimas teisės fakulteto įsteigimui”. Lietuvos Istorijos Metraštis: 299–309.
• Ulčinaitė, Eugenija. 1978. „Vilniaus akademijos profesorius A. Olizarovijus”. Mokslas ir gyvenimas 5(5): 16.
• Dziennik Wileński. 1817. Grudzień, 1817, 6(36): 659–660.
• Sapiehowie. 1590–1600. Korespondencja i akta dotyczące spraw rodzinnych i gospodarczych Sapiehów z lat 1590–1800: 714 + 2 k. ochr: 36,5 x 22 cm., nr inw. MNK 17-rkps-2896-IV. Archiwum Fotograficzne Muzeum Narodowego w Krakowie 53: 195.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6069.102.11

Biblioteka Nauki

4309346