Nowy system warunkowości w prawie Unii Europejskiej

• Authors: Waldemar Gontarski

Title variants

Nowy system warunkowości w prawie Unii Europejskiej

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor omawia zgodność z prawem traktatowym projektowanego systemu warunkowości, dotyczącego zawieszania wypłaty funduszy unijnych państwom członkowskim w związku z zarzutem naruszania praworządności i innych zasad ogólnych. Tak rozumiana nowa warunkowość rozpatrzona została w kontekście dotychczasowego uzależniania wydatkowania funduszy unijnych (a wcześniej wspólnotowych) od spełnienia określonych kryteriów jako utrwalonej praktyki zarządzania funduszami. Celem niniejszego opracowania jest zbadanie zgodności z prawem traktatowym nowego systemu warunkowości dotyczącego ochrony praworządności i innych zasad ogólnych postulowanego w konkluzjach Rady Europejskiej z 17–21.07.2020 r. jako kontynuacji prac nad projektowanym przez Komisję rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony budżetu Unii w przypadku uogólnionych braków w zakresie praworządności w państwach członkowskich z 2.05.2018 r.

EN

The new regime of conditionality relating to the protection of the rule of law, postulated in the conclusions of the European Council and proposed in the Commission’s proposal, does not meet the dictionary requirements of genuine conditionality in two ways. Firstly, it does not introduce clear criteria as to the rule of law. Secondly, the rule of law is not required to be linked – on a sufficiently direct causal nexus – with what is to be dependent on the “rule of law”, i.e. the rule of law is not required to be sufficiently directly related in an actual (and not just potential) manner to certain (specific) EU finances, although the stated aim is to protect the financial interests of the Union. In such circumstances, the principle of legal certainty, being one of the elements of the actual rule of law, is breached. Moreover, the new conditionality duplicates and modifies to a certain extent the treaty procedure for the protection of the rule of law, what in itself constitutes a breach of treaty law by circumventing the law if only because the treaty procedure is more difficult to start than the one under the new conditionality system due to the required majority in the Council and unanimity in the European Council.

Keywords

PL

praworządność; mechanizm warunkowości; warunkowość rzeczywista; interesy finansowe Unii Europejskiej; wystarczająco bezpośredni związek przyczynowy; zasada pewności prawa; obchodzenie prawa

EN

rule of law; regime of conditionality; genuine conditionality; financial interests of the European Union; sufficiently direct causal nexus; the principle of legal certainty; circumventing the law

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica
• Year: 2021
• Pages: 5-45

Dates

published

2021-03-05

Contributors

author

Waldemar Gontarski

• Dziekan Wydziału Prawa w Warszawie, Dziekan Wydziału Prawa w Londynie, Dziekan Wydziału Administracji w Brukseli – Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji

• https://orcid.org/0000-0002-9108-4822

References

• Barcz, Jan. 2014. „Szczyt państw strefy euro (Euro Summit) – ocena z ustrojowego i prawnego punktu widzenia”. Europejski Przegląd Sądowy 1: 4–11.
• Barcz, Jan. 2019. „Unia Europejska wobec niepraworządnego państwa członkowskiego”. Państwo i Prawo 1: 3–23.
• Dunaj, Bogusław. Red. 1996. Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga.
• Edjaharian, Vérane. 2013. „The European Council”. W The Treaty on European Union (TEU). A Commentary. 615–644. Red. Hermann-Josef Blanke, Stelio Mangiameli. Berlin: Springer-Verlag Berlin Heidelberg.
• Eysymontt, Małgorzata. 2014. „Analiza prawna Traktatu o Stabilności, Koordynacji i Zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej: ocena możliwych korzyści i zagrożeń dla polskiego systemu konstytucyjnego”. W Prawo UE i porządek konstytucyjny państw członkowskich. Problem konkurencji i wzajemnych relacji. 97–132. Red. Dominika E. Harasimiuk, Marcin Olszówka, Andrzej Zinkiewicz. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego.
• Gontarski, Waldemar. 2013. „Sprawca nieumyślny a sprawca przypadkowy”. W Profesor Marian Cieślak – osoba, dzieło, kontynuacje. 194–238. Red. Wojciech Cieślak, Sławomir Steinborn. Warszawa: Lex a Wolters Kluwer business.
• Gontarski, Waldemar. 2015. „Skuteczność prawa Unii Europejskiej. Zarys teorii”. W Skuteczność prawa europejskiego. Zarys teorii i praktyki. 11–152. Red. Genowefa Grabowska. Warszawa: Wydawnictwo Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji.
• Halmai, Gábor. 2018. „The Possibility and Desirability of Rule of Law Conditionality”. Hague Journal on the Rule of Law 11(1): 171–188.
• Herma, Cezary. 2012. „Aspekty proceduralne i prawne negocjacji w sprawie Traktatu o unii fiskalnej”. W Rewizja Traktatów stanowiących podstawę Unii Europejskiej po wejściu w życie Traktatu z Lizbony. 29–64. Red. Jan Barcz. Warszawa: Elipsa.
• Inghelram, Jan. 2008. „Legal instruments, decision-making and EU finances”. W The Law of the European Union and the European Communities: with Reference to Changes to be Made by the Lisbon Treaty. 349–419. Red. Paul Joan George Kapteyn et al. Wyd. czwarte. Austin: Wolters Kluwer Law & Business; Alphen aan den Rijn: Kluwer Law International.
• Kelemen, R. Daniel. Kim Lane Scheppele. 2018. „How to Stop Funding Autocracy in the EU”. Verfassungsblog. 12 września. https://verfassungsblog.de/how-to-stop-funding-autocracy-in-the-eu/
• Kranz, Jerzy. Anna Wyrozumska. 2012. „Powierzenie Unii Europejskiej niektórych kompetencji a traktat fiskalny”. Państwo i Prawo 7: 20–36.
• Kurcz, Bartłomiej. 2012. „Art. 288”. W Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. T. III. Red. Andrzej Wróbel. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Łacny, Justyna. 2017. Korekty finansowe nakładane przez Komisję Europejską na państwa członkowskie za niezgodne z prawem wydatkowanie funduszy Unii Europejskiej, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Łacny, Justyna. 2018. „Zawieszenie wypłat funduszy UE przekazywanych państwom członkowskim naruszającym zasadę praworządności – nowy mechanizm warunkowości w prawie”. Europejski Przegląd Sądowy 12: 12–23.
• Mańko, Rafał. Magdalena Sapała. 2020. „Protecting the EU budget against generalised rule of law deficiencies”. W European Parliamentary Research Service. EU Legislation in Progress 2021–2027: 1–12. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2018/630299/EPRS_BRI(2018)630299_EN.pdf
• Nowak-Far, Artur. 2012. „126.14. Pakt stabilności i wzrostu – procedura wzajemnego monitorowania. Akty wiążące prawnie”. W Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. T. II. Red. Krystyna Kowalik-Bańczyk, Monika Szwarc-Kuczer, Andrzej Wróbel. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
• Poździk, Rafał. 2018. „Wpływ naruszenia praworządności w państwach członkowskich na politykę spójności w latach 2021–2027”. Europejski Przegląd Sądowy 12: 4–11.
• Saganek, Przemysław. 2010. „Nowe reguły dotyczące podziału kompetencji między Unię Europejską a państwa członkowskie w świetle Traktatu z Lizbony”. Przegląd Sejmowy 4: 83–106.
• Scheppele, Kim Lane. Laurent Pech. R. Daniel Kelemen. 2018. „Never Missing an Opportunity to Miss an Opportunity: The Council Legal Service Opinion on the Commission’s EU budget-related rule of law mechanism”. Verfassungsblog. 12 listopada. https://verfassungsblog.de/never-missing-an-opportunity-to-miss-an-opportunity-the-council-legal-service-opinion-on-the-commissions-eu-budget-related-rule-of-law-mechanism/
• Scheppele, Kim Lane. R. Daniel Kelemen. 2020. „Defending Democracy in EU Member States”. W EU Law in Populist Times: Crises and Prospects. 413–456. Red. Francesca Bignami. Cambridge: Cambridge University Press.
• Taborowski, Maciej. 2019. Mechanizmy ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Studium przebudzenia systemu ponadnarodowego. Warszawa: Wolters Kluwer.
• Waldhoff, Christian. 2016. „Art. 312 AEUV”. W EUV/AEUV. Das Verfassungsrecht der Europäischen Union mit Europäischer Grundrechtecharta. Kommentar. 2604–2607. Red. Christian Calliess, Matthias Ruffert. Wyd. piąte. Monachium: C.H. Beck.
• Viţă, Viorica. 2017. „Revisiting the Dominant Discourse on Conditionality in the EU: The Case of EU Spending Conditionality”. Cambridge Yearbook of European Legal Studies 19: 116–143 (1–28).
• Viţă, Viorica. 2018. „Research for REGI Committee – Conditionalities in Cohesion Policy.” European Parliament, Policy Department for Structural and Cohesion Policies: 1–63. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/617498/IPOL_STU(2018)617498_EN.pdf
• Ziembiński, Zygmunt. 1997. Logika praktyczna. Wyd. dwudzieste. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Żukrowska, Katarzyna. 2009. „Budżet ogólny Unii Europejskiej w warunkach kryzysu”. W Unia Europejska wobec kryzysu ekonomicznego. 53–78. Red. Joachim Osiński. Warszawa: Szkoła Główna Handlowa w Warszawie – Oficyna Wydawnicza.
• Decyzja nr 2011/199/UE Rady Europejskiej z 25.03.2011 r. w sprawie zmiany art. 136 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w odniesieniu do mechanizmu stabilności dla państw członkowskich, których walutą jest euro; Dz. Urz. UE 2011, L 91, 1.
• Decyzja Rady (UE) 2015/1289 z 13.07.2015 r. w sprawie nałożenia na Hiszpanię grzywny za manipulowanie danymi dotyczącymi deficytu we Wspólnocie Autonomicznej Walencji; Dz. Urz. UE 2015, L 198, 19.
• Decyzja Rady z 26.05.2014 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej; Dz. Urz. UE 2014, L 168, 105.
• Karta praw podstawowych Unii Europejskiej; Dz. Urz. UE 2007, C 303, 1.
• Rozporządzenie (WE) nr 1467/97 z 7.07.1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu; Dz. Urz. WE 1997, L 209, 6 ze zm.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1173/2011 z 16.11.2011 r. w sprawie skutecznego egzekwowania nadzoru budżetowego w strefie euro; Dz. Urz. UE 2011, L 306, 1.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z 17.12.2013 r. ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006; Dz. Urz. UE 2013, L 347, 320 ze zm.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 966/2012 z 25.10.2012 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE, Euratom) nr 1605/2002; Dz. Urz. UE 2012, L 298, 1 – uchylone przez: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012 PE/13/2018/REV/1; Dz. Urz. UE. 2018, L 193, 1.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z 18.07.2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniające rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012; Dz. Urz. UE 2018, L 193, 1.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1056/2005 z 27.06.2005 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1467/97 w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu; Dz. Urz. UE 2005, L 174, 6.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z 11.07.2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999; Dz. Urz. UE 2006, L 210, 25.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/1999 z 21.06.1999 r. ustanawiające przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych; Dz. Urz. WE 1999, L 161, 1, wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 14, t. 1, 31.
• Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana); Dz. Urz. UE 2016 C 202, 1.
• Traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w Unii Gospodarczej i Walutowej (zwany także paktem fiskalnym); Dz.U. z 2013 r. poz. 1258.
• Traktat o Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana); Dz. Urz. UE 2016 C 202, 1.
• Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana); Dz. Urz. UE 2006 CE 321.
• Ustawa z 9.04.2015 r. o ratyfikacji decyzji Rady z 26.05.2014 r. w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej (2014/335/UE, Euratom); Dz.U. poz. 764.
• Opinia rzecznika generalnego TS Vilaça przedstawiona 12.11.1987 r. w sprawie Dania/Komisja, 349/85, ECLI:EU:C:1987:487.
• Opinia nr 1/2018 Trybunału Obrachunkowego (przedstawiona na mocy art. 322 ust. 1 lit. a TFUE) w sprawie wniosku z dnia 2 maja 2018 r. dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony budżetu Unii w przypadku uogólnionych braków w zakresie praworządności w państwach członkowskich; Dz. Urz. UE 2018 C 291, 1.
• Postanowienie TS z 11.07.1996 r., An Taisce i WWF UK/Komisja, C-325/94 P, ECLI:EU:C:1996:293.
• Wyrok Sądu UE z 19.04.2013 r., Włochy/Komisja, sprawy połączone T-99/09 i T-308/09, ECLI:EU:T:2013:200.
• Wyrok Sądu UE z 12.12.2019 r., Tàpias, T-527/16, ECLI:EU:T:2019:856.
• Wyrok Sądu UE z 17.12.2019 r., Polska/Komisja, T-21/18, ECLI:EU:T:2019:865.
• Wyrok TS z 7.02.1979 r., Francja/Komisja, sprawy połączone 15/76 i 16/76, ECLI:EU:C:1979:29.
• Wyrok TS z 12.11.1981 r., Meridionale Industria Salumi i in., sprawy połączone 212/80 do 217/80, ECLI:EU:C:1981:270.
• Wyrok TS z 11.01.2001 r., Grecja/Komisja, C-247/98, ECLI:EU:C:2001:4.
• Wyrok TS z 21.06.2007 r., ROM-projecten, C-158/06, ECLI:EU:C:2007:370.
• Wyrok TS z 6.05.2008 r., Parlament Europejski/Rada, C-133/06, ECLI:EU:C:2008:257.
• Wyrok TS z 22.10.2013 r., Rada/Komisja, C-137/12, ECLI:EU:C:2013:675.
• Wyrok TS z 17.09.2014 r., Liivimaa Lihaveis, C-562/12, ECLI:EU:C:2014:2229.
• Wyrok TS z 6.11.2014 r., Włochy/Komisja, C-385/13 P, ECLI:EU:C:2014:2350.
• Wyrok TS z 25.10.2017 r., Komisja/Rada (CMR 15), C-687/15, ECLI:EU:C:2017:803.
• Wyrok TS z 20.12.2017 r., Hiszpania/Rada, C-521/15, ECLI:EU:C:2017:98.
• Wyrok TS z 21.06.2018 r., Polska/Parlament i Rada, C-5/16, ECLI:EU:C:2018:483.
• Wyrok TS z 24.06.2019 r., Komisja/Polska, C-619/18, ECLI:EU:C:2019:531.
• Wyrok TS z 26.03.2020 r., Simpson/Rada i HG/Komisja, C-542/18 RX-II i C-543/18 RX-II, ECLI:EU:C:2020:232.
• http://publications.europa.eu/resource/cellar/7291a4a1-f08e-4712–919d-2b65fd452582.0012.03/DOC_1
• https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-13593–2018-INIT/en/pdf
• https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018PC0324&from=EN
• https://multimedia.europarl.europa.eu/pl/plenary-session_20200709-0900-PLENARY_vd
• https://www.consilium.europa.eu/media/45127/210720-euco-final-conclusions-pl.pdf
• https://www.politico.eu/wp-content/uploads/2020/07/sn00011.en20.pdf

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6069.97.01