O neosemantyzacji zapożyczeń łacińskich we współczesnej polszczyźnie (na wybranych przykładach)

• Authors: Urszula Wójcik

Title variants

O neosemantyzacji zapożyczeń łacińskich we współczesnej polszczyźnie (na wybranych przykładach)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest analiza wybranych czterech leksemów (zapożyczeń łacińskich), posiadających jedną formę i różne znaczenia nabyte w drodze zapożyczenia lub ich rozwoju na gruncie języka polskiego. Wychodząc z założenia, że neosemantyzacja jest zjawiskiem nasilającym się i dobrze widocznym w perspektywie ostatnich 30 lat, postanowiłam wykorzystać w analizie m.in. wyrazy, które były już przedmiotem opisu w 1. poł. lat 90. - filozofia i opcja. Następną parę tworzą leksemy atencja i protagonista, które obecnie modyfikują swoje znaczenia. Obserwując zjawiska leksykalno-semantyczne polszczyzny końca XX i początku XXI w., możemy mówić o powszechności procesu neosemantyzacji i jego intensyfikacji. Bez wątpienia neosemantyzacje są przejawem globalizacji językowej i postępującej homogenizacji kultury.

EN

The subject of the article is an analysis of selected four lexemes (Latin loanwords) having one form and different meanings, acquired through borrowing or their development on the basis of the Polish language. Based on the assumption that neosemanisation is an increasing phenomenon which is clearly visible in the last 30 years, I decided to use in the analysis, among others words that were already the subject of the description in the first half of the 90s’ - filozofia (philosophy) and opcja (option). The next pair consists of lexemes atencja (attention) and protagonista (protagonist), whose meanings are currently being modified. Looking at the lexical and semantic phenomena of the Polish end of the XX century and the beginning of the XXI century, we can speak about the universality of the process of neosemanization and its intensification. Undoubtedly, neosemanisation is a manifestation of linguistic globalization and progressive homogenization of culture.

Keywords

PL

zapożyczenia łacińskie; neosemantyzacja; polisemy; anglosemantyzmy; globalizacja; zapożyczenia łacińskie; neosemantyzacja; polisemy; anglosemantyzmy; globalizacja

EN

Latin loanwords; neo-semantics; polisemy; Anglo-semantism; globalization

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2020
• Volume: 54
• Pages: 151-163

Dates

published

2020-12-02

Contributors

author

Urszula Wójcik

References

• Atencja, https://www.miejski.pl/slowo (dostęp: 5.01.2020).
• Bańko M., Svobodová D., Ràczaszek-Leonardi J., Tatjewski M., 2016, Nie całkiem obce. Zapożyczenia wyrazowe w języku polskim i czeskim, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bauman Z., 2002, Globalizacja: i co z tego dla ludzi wynika, tłum. E. Klekot, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Buttler D., 1978, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Buttler D., Markowski A., 1991, Słownictwo wspólnoodmianowe, książkowe i potoczne współczesnej polszczyzny, w: J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), „Język a kultura”, t. 1, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 107–121.
• Doliński I., 2001, Język użytkowników komputerów jako przejaw i czynnik globalizacji, w: G. Szwat-Grybowa, A.Z. Makowiecki (red.), Kultura, język, komunikacja. Problemy globalizacji i kultur narodowych, Warszawa: Wydział Polonistyki UW, Instytut Slawistyki PAN, s. 175–180.
• Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.), https://korba.edu.pl/query_corpus/4/ (dostęp: 5.01.2020).
• Fishman J.A., 2000, Can Threatened Languages Be Saved?, Clevedon: Multilingual Matters.
• Lewicka E. (oprac.), 2011, Zapożyczenia we współczesnej polszczyźnie: zestawienie bibliograficzne w wyborze, Kielce: Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach.
• Łozowski P., 2018, Panchronia, czyli język jako symbol doświadczenia, w: P. Stalmaszczyk (red.), Metodologie językoznawstwa. Od diachronii do panchronii, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 165–177.
• Maćkiewicz J., 1984, Co to są tzw. internacjonalizmy, „Język Polski” 74, s. 176–184.
• Mańczak-Wohlfeld E., 2006, Angielsko-polskie kontakty językowe, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Mańczak-Wohlfeld E., Witalisz A., 2019, Anglicisms in The National Corpus of Polish: Assets and Limitations of Corpus Tools, “Studies in Polish Linguistics” 14, s. 171–190.
• Mańczak-Wohlfeld E., Witalisz A., 2019, Wpływ angielszczyzny na języki europejskie i nieeuropejskie w kontekście projektu GLAD (Global Anglicism Database), „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 75, s. 99–110. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.6615
• Markowski A., 2002, Zapożyczenia dawne - dziś (stan z początku i końca XX wieku), w: W. Gruszczyński (red.), Język narzędziem myślenia i działania, Warszawa: Elipsa, s. 76–85.
• Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Markowski A., 2006, Miejsce neosemantyzmu w strukturze polisemu, „Przegląd Humanistyczny” 5/6, s. 239–249.
• Miodek J., 1996, Jaka jesteś polszczyzno?, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Mycawka M., 1991a, O modyfikacji znaczeniowej wyrazu filozofia, „Język Polski” 71, z. 2, s. 98–105.
• Mycawka M., 1991b, Opcja - wyraz modny we współczesnych tekstach politycznych, „Język Polski” 71, z. 3–5, s. 207–213.
• Mycawka M., 1992a, Kilka uwag o wyrazie consensus, „Język Polski” 72, z. 1, s. 64–67.
• Mycawka M., 1992b, Dlaczego używamy wyrazu aborcja?, „Język Polski” 72, z. 4–5, s. 297–301.
• Mycawka M., 1994a, „Totalny luz” - o łączliwości modnego przymiotnika, „Język Polski” 74, z. 2, s. 87–92.
• Mycawka M., 1994b, Jeszcze o consensusie, „Język Polski” 74, z. 4–5, s. 375–376.
• Urbańczyk S., 1992, Sytuacja językowa w Polsce XVII wieku, w: M. Stępień, S. Urbańczyk (red.), Barok w polskiej kulturze, literaturze i języku, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 237–249.
• Walczak B., 1992, „Pawiem narodów byłaś i papugą”? Megalomania i cudzoziemczyzna w dziejach języka polskiego, „Język Polski” 72, z. 2–3, s. 95–101.
• Walczak B., 2016, Globalizacja językowa - przejawy i prognozy, w: H. Kurek, M. Święcicka (red.), Globalizacja a przemiany języków słowiańskich, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, s. 13–24.
• Waszakowa K., 1995, Dynamika zmian w zasobie leksykalnym współczesnej polszczyzny, „Poradnik Językowy”, z. 2–3, s. 2–12.
• Witalisz A., 2007, Anglosemantyzmy w języku polskim - ze słownikiem, Kraków: Tertium.
• Witalisz A., 2016, Przewodnik po anglicyzmach w języku polskim, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego.
• Witaszek-Samborska M., 1992, Wyrazy obcego pochodzenia we współczesnej polszczyźnie na podstawie słowników frekwencyjnych, Poznań: Wydawnictwo Nakom.
• Zabawa M., 2012, English lexical and semantic loans in informal spoken Polish, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.54.11