Adaptacja obcych imion męskich do polszczyzny na podstawie "Odporu na odpowiedź kwestyj" Erazma Glicznera z 1579 roku

• Authors: Magdalena Gozdek

Title variants

Adaptacja obcych imion męskich do polszczyzny na podstawie "Odporu na odpowiedź kwestyj" Erazma Glicznera z 1579 roku

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Głównym celem artykułu jest opis adaptacji obcych imion męskich w publikacji Erazma Glicznera pt. Odpór na odpowiedź kwestyj niektórych podanych o Kościele Powszechnym […] (Grodzisk Wielkopolski 1579) na tle tendencji, które występowały w dawnej polszczyźnie. W wybranym do analizy tekście występują liczne antroponimy, zarówno te obecne w naszym języku od samego początku, jak również te, które były przyswajane dopiero w czasie powstawania dzieła. Autor Odporu był znanym działaczem reformacyjnym, pełniącym funkcję superintendenta kościołów protestanckich w Wielkopolsce. W badanym dziele podjął polemikę z przedstawicielami kontrreformacji. Przedmiotem sporu uczynił pięć prawd wiary, które, jego zdaniem, zostały niewłaściwie zinterpretowane przez katolików. W celu udowodnienia swoich przekonań autor wielokrotnie przywoływał różne postacie z kręgów religijnych oraz świeckich. Na zapis imion wpływ miało także to, jakie osoby za ich pomocą były identyfikowane. W Odporze spotykamy wszystkie trzy wyróżniane przez badaczy sposoby oddania obcych imion: translokację nazwy, adaptację nazwy oraz tłumaczenie nazwy.

EN

The main aim of this article is description of the adaptation the men’s first names of foreign origin in Erazm Gliczner’s Odpór na odpowiedź kwestyj niektórych podanych o Kościele Powszechnym […] (Grodzisk Wielkopolski 1579) at the background of the old Polish language trends. In this publication we can see many personal names which was in our language from the beginning and personal names which were being adapted in second part of the XVI century. Gliczner was a well known person in the reformation community. In Odpór na odpowiedź kwestyi […] he got into a polemic with the Jesuits. Author in order to prove his convictions frequently referred to religious and lay persons. Foreign personal names in Polish language can be translocated, adapted and translated. All of this types are present in Gliczner’s book.  

Keywords

PL

onomastyka; nazwy osobowe; adaptacja nazw; Erazm Gliczner; XVI w.; onomastyka; nazwy osobowe; adaptacja nazw; Erazm Gliczner; XVI w.

EN

onomastics; personal names; Erazm Gliczner; XVI century

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2020
• Volume: 54
• Pages: 165-176

Dates

published

2020-12-02

Contributors

author

Magdalena Gozdek

References

• Altbauer M., 1965, Dublety imion biblijnych w polszczyźnie, „Onomastica” 10, s. 196–203.
• Breza E., 1995, Jonasz, Jona, „Acta Onomastica” 36, s. 48–50.
• Gliczner E., 1558, Kſyąſzki o wychowányu dzyeći bárzo dobre, pożyteczne, y potrzebne, s których rodzicy ku wychowányu dzyeći ſwych, náukę do|łożną wyczerpnąć mogą. Teraz nowo uczynione y s pilnoſcią wyrobione, Kraków: Drukarnia Mateusza Siebeneichera.
• Górski K., 1962, Zagadnienia słownictwa reformacji polskiej, w: M.R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz (red.), Odrodzenie w Polsce. Materiały sesji naukowej PAN 25–30 października 1953 roku. Historia języka, t. 3, cz. 2, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 233–270.
• Kaleta Z., 1998, Historia i stan dzisiejszy onomastyki w Polsce. Publikacje onomastyczne. Instytucje, w: E. Rzetelska-Feleszko (red.), Polskie nazwy własne. Encyklopedia, Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 83–91.
• Kamińska M., 1993, Onomastyka biblijnych tekstów przekładowych jako problem badawczy, w: M. Biolik (red.), Onomastyka literacka, Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, s. 321–328.
• Karplukówna M., 1966, Przejmowanie obcej grupy au w polszczyźnie XVI wieku, „Język Polski” 46, s. 25–33.
• Karplukówna M., 1972, Ślady liturgii słowiańskiej w staropolskich imionach chrześcijańskich (typ Koźma, Łuka), w: W. Doroszewski, W. Kuraszkiewicz, Z. Stieber, M. Szymczak (red.), Z polskich studiów slawistycznych, seria 4: Językoznawstwo, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 155–161.
• Karplukówna M., 1973, O staropolskim przejmowaniu imion wczesnochrześcijańskich (typ Bartłomiej, Maciej), „Onomastica” 18, s. 153–172.
• Karplukówna M., 1980, Staropolskie warianty imienia Mikołaj (na tle słowiańskim), „Onomastica” 25, s. 103–114.
• Kucała M., 1984, Imię Jan, jego postaci oboczne i derywaty, „Język Polski” 66, s. 64–70.
• Kucała M., 1999, Nazywanie Chrystusa w historii polszczyzny, w: B. Kreja (red.), Tysiąc lat polskiego słownictwa religijnego, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, s. 205–212.
• Łoś J., 1922, Gramatyka polska, cz. I: Głosownia historyczna, Lwów–Warszawa–Kraków: Zakładu Narodowy im. Ossolińskich.
• Malec M., 1994, Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
• Malec M., 1996, Fleksja imion zapożyczonych. Zjawiska wybrane, w: M. Kucała, W.R. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe, t. 2, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 79–91.
• Malec M., 2000, Adaptacja obcych nazw własnych w „Rozmyślaniu przemyskim”, w: K. Rymut, W.R. Rzepka (red.), Studia historycznojęzykowe, t. 3, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, s. 329–333.
• Malec M., 2001, Imię w polskiej antroponimii i kulturze, Kraków: Wydawnictwo Naukowe DWN.
• Ottmann R., 1886a, Erazm Gliczner-Skrztuski. Przyczynki do życia i pism jego, „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do Gazety Lwowskiej” 14 (5), s. 440–451, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=97679 (dostęp: 19.11.2019).
• Ottmann R., 1886b, Erazm Gliczner-Skrztuski. Przyczynki do życia i pism jego, „Przewodnik Naukowy i Literacki. Dodatek do Gazety Lwowskiej” 14 (8), s. 730–740, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=97682 (dostęp: 19.11.2019).
• Reczek J., 1968, Bohemizmy leksykalne w języku polskim do końca XV wieku. Wybrane zagadnienia, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Reczek J., 1974, Zjawisko relatynizacji niektórych zapożyczeń polskich, „Język Polski” 54, s. 363–367.
• Rejter A., 2016, Nazwa własna wobec gatunku i dyskursu, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Sarnowska-Giefing I., 2003, Od onimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Woźniak E., 1994, Fleksja nazw własnych w Psałterzu krakowskim (na tle innych staropolskich przekładów Księgi psalmów), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 39, s. 109–146.
• Zarębski R., 2005, Słownik nazw osobowych w polskich przekładach Nowego Testamentu, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.
• Zarębski R., 2006, Nazwy osobowe w polskich przekładach Nowego Testamentu, Łódź: Archidiecezjalne Wydawnictwo Łódzkie.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.54.12