W obronie języka czy w obawie przed zmianą? Manipulacje językowe w prawicowych tekstach publicystycznych o nazwach żeńskich

• Authors: Hubert Jankowski

Title variants

EN

To protect the language or out of the fear of change? Language manipulations in right-winged journalistic texts about feminine nouns

Abstracts

EN

Although the feminine nouns had been a part of Polish language for ages, the category of feminativum still arouse emotions among the users of Polish and in the media. The article is an analysis of right-winged journalistic texts published at the turn of 2019 and 2020. The aim of the analysis is to point out and discuss the language manipulations and eristic techniques appearing in the texts. Author begins with outlining the status and shortly presenting the history of feminine nouns in Polish. Further he sets his research in the context of contemporary journalistic discourse about feminine nouns and defines the methodology he will be using. In the analytical part the author successively points language manipulations and describes eristic techniques using examples from analysed texts. In summary author suggests that the subject of feminine nouns in right-winged press seems to be just an excuse for ideological scuffles.

PL

Choć nazwy żeńskie od wieków należą do zasobów leksykalnych polszczyzny, to kategoria feminatywum wciąż wzbudza sporo emocji zarówno wśród użytkowników języka polskiego, jak i w mediach. Artykuł jest analizą opublikowanych na przełomie 2019 i 2020 roku prawicowych tekstów publicystycznych dotyczących nazw żeńskich. Analiza poświęcona jest wskazaniu i omówieniu pojawiających się w tekstach manipulacji językowych oraz użytych przez ich twórców technik erystycznych. Autor zaczyna od nakreślenia statusu nazw żeńskich oraz zarysowania dziejów tej kategorii w polszczyźnie. W dalszej części osadza badania w kontekście współczesnego dyskursu publicystycznego o feminatywach oraz określa metodologię, którą będzie się posługiwał. W części analitycznej, odnosząc się do przykładów z analizowanych tekstów, kolejno wskazuje pojawiające się manipulacje językowe oraz opisuje użyte techniki erystyczne. W podsumowaniu autor sugeruje, że temat feminatywów w prawicowej prasie okazuje się tylko pretekstem do ideologicznych sporów.

Keywords

PL

dyskurs prasowy; erystyka; feminatywum; manipulacja językowa; nazwy żeńskie

EN

eristic; feminativum; female names; language manipulation; press discourse

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2021
• Volume: 55
• Pages: 73-87

Dates

published

2021

Contributors

author

Hubert Jankowski

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000171209889

References

• Buchała A., 2019, W obronie żeńskich końcówek, „DoRzeczy” 49, s. 60–61.
• Jendrzejczak M., 2020, Językowa rewolucja genderowa. Feminatywy w natarciu!, „Polonia Christiana”, https://www.pch24.pl/jezykowa-rewolucja-genderowa-feminatywy-w-natarciu-,73686,i.html (dostęp: 12.05.2020).
• Kłosińska K., 2009, Feminizm w języku polskim, „Polityka”, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/299523,1,feminizm-w-jezyku-polskim.read (dostęp: 11.04.2021).
• Miodek J., 2020, Prof. Jan Miodek o wojnie o feminatywy i umieraniu słów, rozm. przepr. K. Kaczorowska, „Polityka”, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1942610,1,prof-jan-miodek-o-wojnie-o-feminatywy-i-umieraniu-slow.read (dostęp: 10.08.2020).
• Nowak B., 2019, To obalanie cywilizacji, rozm. przepr. Ł. Zboralski, „DoRzeczy” 47, s. 24–25.
• Rebelińska A., 2019, Wicemarszałek Sejmu o feminatywach w polityce: posłanka to chy¬ba jakaś kanapa, „Bankier”, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Wicemarszalek-Sejmu-o-feminatywach-w-polityce-poslanka-to-chyba-jakas-kana¬pa-7778254.html (dostęp: 25.07.2020).
• Warzecha Ł., 2019, Wojna o język, „DoRzeczy” 47, s. 20–23.
• Włodczyk P., 2012, W Internecie toczy się wojna o żeńskie końcówki zawodów, „Rzeczpospolita”, https://www.rp.pl/artykul/831122-W-Internecie-toczy-sie-wojna-o-zenskie-koncowki-zawodow.html (dostęp: 11.04.2021).
• Biejat, 2019: Tweet Magdaleny Biejat, https://twitter.com/MagdaBiejat/status/1188771568933101573 (dostęp: 11.04.2021).
• Greenpeace, 2019: Tweet Greenpeace, https://twitter.com/greenpeace_pl/status/1152857275020775425 (dostęp: 11.04.2021).
• Spurek, 2019: Tweet Sylwii Spurek, https://twitter.com/SylwiaSpurek/status/1168858542197104640 (dostęp: 11.04.2021).
• Tarczyński, 2019: Odpowiedź Dominika Tarczyńskiego na tweet Magdaleny Biejat, https://twitter.com/D_Tarczynski/status/1188926576479625222 (dostęp: 11.04.2021).
• Habrajska G., 2005, Nakłanianie, perswazja, manipulacja językowa, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 7, nr 2, s. 91–126.
• Hołojda K., 2013, Jak Polki postrzegają feminatywy?, w: A. Małocha-Krupa, K. Hołojda, P. Krysiak, W. Pietrzak (red.), Równościowy savoir-vivre w tekstach publicznych, Warszawa: Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania, s. 87–92, https://www.ifp.uni.wroc.pl/data/files/pub-9470. pdf (dostęp: 26.11.2020).
• Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., 2005, Lingwistyka płci. Ona i on w języku, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kochan M., 2006, Pojedynek na słowa. Techniki erystyczne w publicznych sporach, Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Kochman-Haładyj B., 2010, Seksizm językowy jako jeden z mechanizmów dyskryminacji kobiet, w: G.A. Kleparski, R. Kiełtyka (red.), Podkarpackie forum filologiczne, Jarosław: Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, s. 137–145.
• Krysiak P., 2013, Nazwy żeńskie w polszczyźnie współczesnej – krótka refleksja i zarys klasyfikacji, w: A. Małocha-Krupa, K. Hołojda, P. Krysiak, W. Pietrzak (red.), Równościowy savoir-vivre w tekstach publicznych, Warszawa: Biuro Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania, s. 87–92, https://www.ifp.uni.wroc.pl/data/files/pub-9470.pdf (dostęp: 26.11.2020).
• Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, przekł. T. Krzeszowski, Warszawa: PIW.
• Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa: PWN.
• Małocha-Krupa A., 2018, Feminatywum w uwikłaniach językowo-kulturowych, Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT.
• Małocha-Krupa A. (red.), 2015, Słownik nazw żeńskich polszczyzny, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Nowakowska M.M., 2016, Na co komu -owa (-ová/-ova/-eva), czyli o nazwiskach (i nie tylko) żeńskich w wybranych językach słowiańskich, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 62, s. 71–79.
• Sagan-Bielawa M., 2017, Język jako element świadomości społecznej (na przykładzie Polski po 1918 roku), „LingVaria”, nr 2, s. 211–224. https://doi.org/10.12797/LV.12.2017.24.14
• Schopenhauer A., 1983, Erystyka czyli Sztuka prowadzenia sporów, przekł. B. Konorski, Ł. Konorska, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (z 19 marca 2012), https://rjp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1359:stanowisko-rady-jzyka-polskiego-w-sprawie-eskich-form-nazw-zawodow-i-tytuow (dostęp: 10.08.2020).
• Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów (z 25 listopada 2019), https://rjp.pan.pl/index.php?option=¬com_content&view=article&id=1861:stanowisko-rjp-w-sprawie-zenskich-form-nazw-zawodow-i-tytulow&catid=98&Itemid=59 (dostęp: 10.08.2020).
• Szpyra-Kozłowska J., 2019, Premiera, premierka czy pani premier? Nowe feminatywy w badaniu ankietowym, „Język Polski”, z. 2, s. 22–40. http://dx.doi.org/10.31286/JP.99.2.2
• Ustawa z dnia 24 lipca 1988 r. o zmianie ustaw – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981170757/T/D19980757L.pdf (dostęp: 10.04.2020).
• Woźniak E., 2014, Język a emancypacja, feminizm, gender, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 60, s. 295–312.
• Wtorkowska M., 2019, O żeńskich formach nazw zawodów, tytułów i stanowisk w języku polskim, „Slavistična revija” 67 (2), s. 223–232.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.55.04

Biblioteka Nauki

2116538