Językowe ujęcie uczuć z kręgu smutku w poemacie Anny Stanisławskiej Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty

• Authors: Magdalena Hawrysz

Title variants

EN

A linguistic approach to feelings from the group of sadness in the poem by Anna Stanisławska Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty [Transakcyja or to describe the life of one orphan]

Abstracts

EN

The study aims to describe the ways of communicating, expressing and conceptualization feelings from the group of sadness in the 17th-century text by Anna Stanisławska Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty [Transakcyja or to describe the life of one orphan]. The work is unique in the context of the cultural and social standards of old Poland because it is the first such extensive attempt of secular women’s writing in Polish literature. The diary records the inner experiences of a woman deeply affected by a terrible fate. Ways used to nominate emotions from the group of sadness, the reconstruction of their conceptualization and the characteristics of the artistic means used to convey this feeling allowed for the formulation of several reflections on the author’s originality. They also allowed embedding the text in the literary tradition and show its kinship with the cognitive patterns of the Mediterranean cultural circle.

PL

Celem opracowania jest opis sposobów komunikowania, wyrażania i konceptualizacji uczuć z kręgu smutku w siedemnastowiecznym tekście Anny Stanisławskiej Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty. Na tle standardów kulturowo-społecznych dawnej Polski utwór jest ewenementem, ponieważ stanowi pierwszą w piśmiennictwie polskim tak obszerną próbę świeckiego pisarstwa kobiecego. Pamiętnik utrwala wewnętrzne przeżycia kobiety głęboko doświadczonej przez zły los. Identyfikacja sposobów nominacji emocji z kręgu smutku, rekonstrukcja ich konceptualizacji oraz charakterystyka środków artystycznych wykorzystanych do oddania tego rodzaju uczuć pozwoliły sformułować kilka refleksji dotyczących autorskiej oryginalności oraz osadzenia w tradycji literackiej i pokrewieństwa z wzorami poznawczymi śródziemnomorskiego kręgu kulturowego.

Keywords

PL

Anna Stanisławska; sposoby komunikowania smutku; sposoby wyrażania smutku; konceptualizacja smutku

EN

Anna Stanisławska; ways of communicating sadness; ways of expressing sadness; the conceptualization of sadness

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2021
• Volume: 55
• Pages: 107-120

Dates

published

2021

Contributors

author

Magdalena Hawrysz

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/000000016049635X

References

• Anusiewicz J., 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, https://sxvii.pl/ (dostęp: 13.10.2020).
• Fei A., 1936, Z poezji staropolskiej, „Pamiętnik Literacki” 4, s. 815–840, http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1936-t33-n1_4-s815-840.pdf (dostęp: 13.10.2020).
• Hawrysz M., 2009, Znaczenie i konceptualizacja pojęcia serce w „Żałosnych trenach” Anny Stanisławskiej, w: M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2006–2007, Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski, s. 287–298.
• Keane B., 2013, Anna Stanisławska’s A Transaction, or an Account of the Entire Life of an Orphan Girl by Way of Plaintful Threnodies in the year 1685. The Aesop Episode. A verse translation with Introduction and Commentary, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SUB LUPA.
• Kotowa I., 1934, Anna Stanisławska. Pierwsza autorka polska, „Pamiętnik Literacki” 1/4, s. 267–290, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=18446&tab=3 (dostęp: 13.10.2020).
• Kozaryn D., 1999, O konceptualizacji uczuć z grupy smutku w Żywocie Pana Jezu Krysta Baltazara Opeca (z 1522 r.), „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny” 5, s. 173–184.
• Krótki Z., 2014, SMUTEK w historii języka polskiego, „Conversatoria Linguistica” 8, s. 37–49.
• Krzywy R., 2013, Pragnienie pamięci i „białogłowski koncept”. Kilka uwag o świadomości warsztatowej pierwszych polskich pamiętnikarek (Anna Zbąska, Regina Salomea Pilsztynowa), „Śląskie Studia Polonistyczne” 4 (2), s. 119–141, https://www.journals.us.edu.pl/index.php/SSP/article/view/3313 (dostęp: 13.10.2020).
• Krzyżanowska A., 2006, Objawy smutku utrwalone w języku (polsko-francuska analiza porównawcza), w: K. Michalewski (red.), Wyrażanie emocji, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 561–572.
• Krzyżanowska A., 2008, Pole semantyczne pojęcia ‘smutku’ w języku polskim i francuskim, w: R. Grzegorczykowa, K. Waszakowa (red.), Pojęcie – słowo – tekst. Z zagadnień semantyki leksykalnej, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, s. 61–78.
• Krzyżanowska A., 2016, Kulturowe aspekty obrazowania uczuć (na przykładzie ‘smutku’), w: E. Komorowska, A. Szlachta (red.), Emocje w językach i kulturach świata, Szczecin: Volumina.pl Daniel Krzanowski, s. 163–179.
• Kuchowicz Z., 1989, Pierwsza autorka polska – Anna Stanisławska, w: idem, Żywoty niepospolitych kobiet polskiego baroku, Łódź: Wydawnictwo Towarzystwa Krzewienia Kultury Świeckiej, s. 98–113.
• Kusiak J., 2008, „Jedna sierota” w sarmackim świecie – autoportret Anny Stanisławskiej, w: D. Adamowicz, Y. Aisimovets, O. Taranek (red.), „Gorsza” kobieta: dyskursy, inności, samotności, szaleństwa, Wrocław: Wydawnictwo Sutoris, s. 211–221, https://books.google.pl/books/about/Gorsza_kobieta.html?id=UNJv1JGe-1vIC&printsec=frontcover&source=kp_read_button&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (dostęp: 13.10.2020).
• Linde S.B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa: Wydawnictwo „Guttenberg Print”, http://kpbc.umk.pl/dlibra/publication?id=8173 (dostęp: 13.10.2020).
• Nagórko A., 2004, Co ujawnia synonimia? Wybrane problemy pragmatyki i semantyki w Dystynktywnym słowniku synonimów (DSS), w: E. Bem-Wiśniewska i J. Porayski-Pomsta (red.), Ścieżki filologii, Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, s. 133–150.
• Nowakowska-Kempna I., 1995, Konceptualizacja uczuć w języku polskim. Prolegomena, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
• Nowakowska-Kempna I., 2000, Konceptualizacja uczuć w języku polskim, cz. II: Data, Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej.
• Partyka J., 2004, „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVII wieku, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Stasiewicz K. (red.), 1998, Pisarki polskie epok dawnych, Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Popławska H., 1998, „Żałosne treny” Anny Stanisławskiej, w: K. Stasiewicz (red.), Pisarki polskie epok dawnych, Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s. 89–111.
• Rott D., 2004, Kobieta z przemalowanego portretu. Opowieść o Annie Zbąskiej ze Stanisławskich i jej Transakcyji albo Opisaniu całego życia jednej sieroty, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Sharifian F., 2016, Lingwistyka kulturowa, „Etnolingwistyka” 28, s. 31–57. https://dx.doi.org/10.17951/et.2016.28.31
• Sieradzka-Baziur B., 2015, Komunikowanie i wyrażanie emocji w tekstach średniowiecznych na podstawie Słownika pojęciowego języka staropolskiego, „Poznańskie Studia Slawistyczne” 9, s. 369–379. https://dx.doi.org/10.14746/pss.2015.9.22
• Słownik pojęciowy języka staropolskiego, https://spjs.ijp.pan.pl (dostęp: 13.10.2020).
• Stanisławska A., 1935, Transakcyja albo opisanie całego życia jednej sieroty przez żałosne treny od tejże samej pisane roku 1685, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/1307?id=1307 (dostęp: 13.10.2020).
• Szczęsny S., 1998, Anny ze Stanisławskich Zbąskiej opowieść o sobie i mężach. Glosa do barokowej trenodii, w: K. Stasiewicz (red.), Pisarki polskie epok dawanych, Olsztyn: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s. 69–87.
• Targosz K., 1997, Sawantki w Polsce XVII w. Aspiracje intelektualne kobiet ze środowisk dworskich, Warszawa: Retro-Art.
• Wierzbicka A., 1968, Miejsce problematyki ekspresji w teorii semantycznej, „Pamiętnik Literacki” 59, z. 4, s. 97–119.
• Wiśniewska H., 2003, Świat płci żeńskiej baroku zaklęty w słowach, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wiśniewska H., 2013, Milczenie i pisanie małopolskich pań w wiekach XVI–XVIII, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.55.06

Biblioteka Nauki

2116545