O relacji języka i płci w religijnym dyskursie katolickim

• Authors: Marzena Makuchowska

Title variants

EN

On the relation between language and gender in Catholic religious discourse

Abstracts

EN

The article falls within the current of linguistic research on religious language, specifically on the language of Polish Catholicism. The paper is divided into two parts. The first discusses the specificity of the problem of gender resulting from the fact that the objects of religious faith are supernatural Beings, but in human beliefs, in culture, they are also attributed gender. The figures from the world of the Sacred – God, Jesus, the Holy Spirit, Mary, the angel, Satan – although they may be conceptualized as androgynous (in philosophy, in feminist theology), in „ordinary”, everyday cult and pastoral language (prayers, songs, sermons, etc.) they are linguistically represented as persons of unambiguous gender: male or female. Language thus creates a world of the Sacred whose image is not at odds with the colloquial image of gender, and the means developed to serve interpersonal contacts prove sufficient. The second presents certain linguistic strategies that are intended by the senders to build the gender identity of Polish male Catholics. This strategy involves the use of military language (war metaphors, vocabulary etc.) for religious practices (praying the rosary, pilgrimages, retreats etc.), which create the image of a soldier of Christ, and as the essence of masculinity – physical and mental strength and domination.

PL

Artykuł mieści się w nurcie lingwistycznych badań nad językiem religijnym, a konkretnie – nad językiem polskiego katolicyzmu. Praca rozpada się na dwie części. W pierwszej omawia się specyfikę problemu płci wynikającą z faktu, że przedmiotem wiary religijnej są Istoty nadprzyrodzone, w ludzkich wierzeniach jednak, w kulturze, przypisuje się im także płeć. Postaci ze świata sacrum – Bóg, Jezus, Duch św., Maryja, anioł, Szatan – choć mogą być konceptualizowane jako androgyniczne (w filozofii, w teologii feministycznej), w „zwykłym”, codziennym języku kultowym i duszpasterskim (modlitwy, pieśni, kazania itp.) językowo reprezentowane są jako osoby o jednoznacznej płci: męskiej lub żeńskiej. Język kreuje więc świat sacrum, którego obraz nie kłóci się z potocznym obrazem płci, a środki, wypracowane dla obsłużenia kontaktów międzyludzkich, okazują się wystarczające. Druga część przedstawia pewne strategie językowe, które mają w zamyśle nadawców budować tożsamość płciową polskich katolików mężczyzn. Strategia ta polega na użyciu do praktyk religijnych (modlitwa różańcowa, pielgrzymki, rekolekcje itp.) języka militarnego (wojennych metafor, słownictwa itp.), które kreują obraz żołnierza Chrystusa, a jako istotę męskości – siłę fizyczną i psychiczną oraz dominację.

Keywords

PL

płeć; język religijny; Istota ze sfery sacrum; teologia feministyczna; metaforyka militarna

EN

gender; religious language; Being from the Sacred; feminist theology; military metaphors

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2021
• Volume: 55
• Pages: 181-192

Dates

published

2021

Contributors

author

Marzena Makuchowska

• Uniwersytet Opolski

• https://orcid.org/0000000313572211

References

• GROM. Grupa Różańca Orędowników Małżonek, http://grom.przymierzewojownikow.pl/ (dostęp: 20.02.2021).
• Lew Judy, Męski Pluton Różańca, http://lewjudy.info/meskieplutonyrozanca/ (dostęp: 22.02.2021).
• Mężczyźni Boga, https://pl-pl.facebook.com/MezczyzniBoga (dostęp: 18.02.2021).
• SMS z Nieba, https://rozwijajtalenty.pl/kierunki/11-formacja-mezczyzn-wojownik-przywodca-skala (22.02.2021).
• Wojownicy Maryi, http://www.wojownicymaryi.pl/o-nas.html (dostęp: 21.02.2021).
• Zakon Rycerzy Jana Pawła II, https://rycerzejp2.com.pl/ (dostęp: 20.02.2021).
• Żołnierze Chrystusa, https://www.facebook.com/ZolnierzeChrystusa/ (dostęp: 20.02.2021).
• Buczkowski A., 2005, Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć psychologiczna, Kraków: Universitas.
• Chmielewski M., 1994, Medytacyjny wymiar «geniuszu kobiety». Refleksja nad Listem Apostolskim „Mulieris dignitatem”, „Ateneum Kapłańskie” 122, s. 283–293.
• Gomola A., 2010a , Myśl feministyczna w Biblii, „Przekładaniec. Półrocznik Katedry UNESCO do Badań nad Przekładem i Komunikacją Międzykulturową UJ” 2 (24), s. 212–227.
• Gomola A., 2010b, Bóg kobiet. Studium językoznawczo-teologiczne, Tarnów: Biblos.
• Gut A., 2009, O relacji między myślą a językiem. Studium krytyczne stanowisk utożsamiających myśl z językiem, Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Helbig-Mischewski B., 2000, Językowo-kulturowy obraz świata w polskim i niemieckim współczesnym dyskursie kaznodziejskim. Analiza porównawcza, „Języka a Kultura”, t. 13: Językowy obraz świata i kultura, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 229–245.
• Jackson S., 2001, Gender a seksualność z punktu widzenia teorii, w: E. Ostrowska (red.), Gender w kinie europejskim i mediach, Kraków: Rabid, s. 11–31.
• Karwatowska M., Szpyra-Kozłowska J., 2005, Lingwistyka płci. Ona i on w języku polskim, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Kita M., 2016, Coming out w polskiej przestrzeni dyskursywnej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Krasicki J., 2020, Dostojewski i laboratorium idei, Warszawa: Więź.
• Lenart M., 2009, Miles pius et iustus: żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (XVI–XVIII w.), Warszawa: IBL.
• Makuchowska M., 1998, Modlitwa jako gatunek języka religijnego, Opole: TiT.
• Makuchowska M., 2016, Funkcje toposu Szatana we współczesnym polskim dyskursie religijnym, „Forum Lingwistyczne”, nr 3, s. 49–61.
• Mierzyńska A., 2020, Różaniec jest ich bronią. Jak radykalne grupy zawłaszczają Kościół katolicki w Polsce, https://oko.press/zolnierze-chrystusa-jak-radykalne-grupy-zawlaszczaja-kosciol-katolicki/ (dostęp: 20.01.2021).
• Mollenkott V., 1994, The Divine Feminine, The Biblical Imagery of God as Female, New York: Crossroad Publication.
• Nowosad-Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paturej-Grandyberg J., 2012, Androgynia – kategoria trzeciej płci w tekstach Nataszy Goerke, „Media – Kultura – Komunikacja Społeczna” 8, s. 67–76.
• Petry Mroczkowska J., 2012, Feminizm-antyfeminizm. Kobieta w Kościele, Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Radzik Z., 2020a, Kościół kobiet, Kraków: Wydawnictwo WAM.
• Radzik Z., 2020b, Bojówki różańcowe, „Tygodnik Powszechny”, https://www.tygo-dnikpowszechny.pl/bojowki-rozancowe-164661 (dostęp: 2.01.2021).
• Pietrzak J., Mikołajczak M., 2011, Religia i legitymizacja nierówności płciowej w Polsce, w: M. Kofta, M. Bilewicz (red.), Wobec obcych. Zagrożenia psychologiczne a stosunki międzygrupowe, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 115–128.
• Rahner K., Vorgrimler H., 1996, Mały słownik teologiczny, Warszawa: Pax.
• Rejter A., 2013, Płeć – język – kultura, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Skowronek K., 2007, Obraz współczesnej kobiety w listach pasterskich Konferencji Episkopatu Polski, w: P. Bortkiewicz, S. Mikołajczak, M. Rybka (red.), Język religijny dawniej i dziś II, Poznań: Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, s. 172–181.
• Sztajer S., 2005, Rola języka w konstytuowaniu religijnego świata, „Przegląd Religioznawczy”, nr 3 (218), s. 26–40.
• Termińska K., 1994, Androgynia we współczesnej polszczyźnie, „Języka a Kultura”, t. 9: Płeć w języku i kulturze, J. Anusiewicz, K. Handke (red.), Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 31–43.
• Wojciechowska K., 2010, Bóg kobiet. Studium językoznawczo-teologiczne, Aleksander Gomola, Tarnów 2010: [Recenzja], „Roczniki Teologiczny” 52/1–2, s. 323–331.
• Wojtak M., 1999, Wyznaczniki gatunku wypowiedzi na przykładzie tekstów modlitewnych, „Stylistyka” 8, s. 105–117.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.55.11

Biblioteka Nauki

2116561