Function of glossaries in texts of speculative literature

• Authors: Klaudiusz Mirek

Title variants

PL

Funkcja glosariuszy w tekstach literatury spekulatywnej

Abstracts

EN

The considerations of this article concern the role of glossaries in the texts of speculative literature. Speculative literature is defined as a super category covering all texts that do not describe reality, and are typologized within such literary genres as: fantasy, science fiction, horror. Because in contemporary communication practice, one can distinguish several ways of understanding the term glossary, this article assumes that the studied texts can be typologies as glossaries, and in speculative literature they take the new variant of the genre pattern. Hence, the tools of linguistic genology will be used for analyzes. The article describes that the examined glossaries are the closest to the model in terms of structure. In the macrostructure dimension, glosaries are a list of entries, arranged alphabetically and placed at the end of the book or in a separate volume, in the microstructure dimension, they contain different volume and graphically distinguished entry articles. The main difference is situated on the pragmatic and cognitive level, which is conditioned by the fact that, placed on the periphery of the text, they occupy a privileged area of the pragmatic dimension of the work. They fulfill both the prescriptive function typical of this type of speech, and the descriptive function resulting from modern communicative practice. Glossaries in the texts of speculative literature fulfill various roles in relation to the main text: from a dictionary defining the nominations of characters entered, toponymic names, terms, etc., to various comments explaining, for example, the nuances of the plot, the cultural or mythological perspective of the presented content. They are often constituted, in a sense, as a second narrative situated next to the main one in the main text.

PL

Rozważania w niniejszym artykule dotyczą roli glosariuszy w tekstach literatury spekulatywnej. Definiuje się ją jako superkategorię obejmującą wszystkie teksty, które nie opisują rzeczywistości i typologizowane są w obrębie takich konwencji literackich, jak: fantasy, science fiction, horror. Perspektywą dla analiz jest teza, że we współczesnej praktyce komunikacyjnej wyraźnie wyodrębnia się kilka odmiennych sposobów rozumienia pojęcia glosariusz niż w tradycyjnym ujęciu, co ma swoje odzwierciedlenie w tekstach literatury spekulatywnej. Glosariusze przyjmują tutaj postać wariantu wzorca gatunkowego, stąd do analiz wykorzystuje się narzędzia genologii lingwistycznej. Badane glosariusze najbliższe wzorcowi są w aspekcie strukturalnym. W wymiarze makrostruktury stanowią wykaz haseł ułożonych alfabetycznie i umieszczonych na końcu książki lub w osobnym woluminie, w wymiarze mikrostruktury zawierają różne objętościowo i graficznie wyróżnione artykuły hasłowe. Ich odmienność sytuuje się na poziomie pragmatycznym i poznawczym, co jest uwarunkowane tym, że umieszczone na peryferiach tekstu, zajmują uprzywilejowany obszar pragmatycznego wymiaru dzieła, czyli jego oddziaływania na czytelnika. Pełnią one zarówno typową dla tego gatunku mowy funkcję preskryptywną, jak i wynikającą ze współczesnej praktyki komunikacyjnej funkcję deskryptywną. Glosariusze w tekstach literatury spekulatywnej wobec tekstu głównego odgrywają różnorodne role: od słowniczka definiującego wprowadzane nominacje bohaterów, nazwy toponimiczne, terminy itp., po różnorodne komentarze wyjaśniające na przykład niuanse fabuły, perspektywę kulturową czy mitologiczną przedstawianych treści. Często stanowią w pewnym sensie drugą narrację obok tej zasadniczej w tekście głównym.

Keywords

PL

genologia; glosariusz; literatura spekulatywna

EN

genology; glossary; speculative literature

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
• Year: 2022
• Volume: 56
• Pages: 405-420

Dates

published

2022

Contributors

author

Klaudiusz Mirek

• Uniwersytet Zielonogórski

• https://orcid.org/0000000340697829

References

• Edelman D.L., 2006, Infoqake, New York.
• Edelman D.L., 2010, Geosynchron, New York.
• Herbert F., 1965, Dune, Southampton.
• Pratchett T., 2015, The Compleat Discworld Atlas: Of General & Descriptive Geography Which Together With New Maps and Gazetteer Forms a Compleat Guide to Our World & All It Encompasses, London.
• Tolkien J.R.R., 1999, Silmarillion, London.
• Genette G., 1992, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, translated by A. Milecki, in: H. Markiewicz (ed.), Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, vol. 4, part 2, Kraków: Wydawnictwo Literackie, pp. 316–366.
• Landon B., 2014, Extrapolation and Speculation, in: R. Latham (ed.), Oxford Handbook of Science Fiction, Oxford: Oxford University Press, pp. 25–36.
• Oziewicz M., 2013, Children’s Literature, Film, TV, and Media, Minneapolis, http://oxfordre.com/literature/view/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-78 (access: 10.03.2021).
• Oziewicz M., 2017, Speculative Fiction, http://oxfordre.com/literature/view/10.1093/acrefore/9780190201098.001.0001/acrefore-9780190201098-e-78 (access: 1.03.2021). https://doi.org/10.1093/acrefre/9780190201098.013.78
• Matthews G.R., 2015, A Slip of the Keyboard by Terry Pratchett, https://www.grmatthews.com/post/2015/06/25/a-slip-of-the-keyboard-by-terry-pratchett (access: 1.03.2021).
• Piętkowa R., 2004, Paratekst o autorze. Biogram i/czy prezentacja?, in: D. Ostaszewska (ed.), Gatunki mowy i ich ewolucja, vol. II: Tekst a gatunek, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, pp. 230–245.
• Ratajczyk S.M.A., 2007–2008, Sacrum w twórczości Johna Ronalda Reuela Tolkiena, “Studia Warmińskie” 44–45, pp. 113–131.
• Trocha B., 2009, Degradacja mitu w literaturze fantasy, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
• Uździcka M., 2017, O nowym pojęciu glosariusza. Rekonesans badawczy, ”Stylistyka” 26, pp. 269–289. https://doi.org/10.25167/Stylistyka26.2017.17
• Uździcka M., 2020, Paratekst w literaturze fantasy (na podstawie glosariusza), ”Literatura i Kultura Popularna” 26, pp. 151–168. https://doi.org/10.19195/0867-7441.26.12
• Witosz B., 2005, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Wojtak M., 2004a, Wzorce gatunkowe wypowiedzi a realizacje tekstowe, in: D. Ostaszewska (ed.), Gatunki mowy i ich ewolucja, vol. II: Gatunek a tekst, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, pp. 29–39.
• Wojtak M., 2004b, Gatunki prasowe, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, pp. 16–17.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6077.56.24

Biblioteka Nauki

20679073