Moralne aspekty lustracji. O destrukcji moralności przez prawo i niekonstytucyjności pewnych form lustracji

• Authors: Marek Piechowiak

Title variants

Moralne aspekty lustracji. O destrukcji moralności przez prawo i niekonstytucyjności pewnych form lustracji

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia polskie regulacje prawne z lat 1998-2007 będące podstawą lustracji. Analizuje szereg aktów prawnych prezentując zakładane cele lustracji, jej zakres, procedury i przewidywane sankcje karne (administracyjne). Celem autora jest identyfikacja aksjologicznych podstaw regulacji prawnych dotyczących lustracji. W trakcie analiz wskazuje on m. in. na brak proporcji między sankcjami karnymi a winą jednostek, zwłaszcza w niektórych przypadkach penalizacji oświadczeń lustracyjnych niezgodnych z prawdą lub penalizacji niezłożenia oświadczeń. Autor argumentuje także, że analizowane rozwiązania zakładały – wbrew deklarowanym celom – przeniesienie odpowiedzialności za zło systemu politycznego z jego aktywnych twórców na jednostki wbrew woli poddane działaniu tego systemu. Ponadto argumentuje, że lustracja oparta na przeprowadzanym przez państwo „teście moralności” radykalnie ingeruje w wewnętrzną sferę moralności jednostki i stąd zakłada elementy typowe dla aksjologii systemów totalitarnych; państwo nakazuje dokonać działania, które bezpośrednio i wprost zmierza do realizacji ściśle wewnętrznej wartości moralnej opartej na zgodności oświadczenia z przekonaniami, i jednocześnie państwo ustanawia siebie nie tylko obserwatorem i sędzią realizacji tej wartości, ale także autorem wzorca przekonań, z którymi oświadczenie ma być zgodne.

EN

The article discusses Polish law regulations from the years 1998–2007 designed as a basis for the process of post-communist lustration. The author analyses several acts of law to bring to the fore the assumed aims of the lustration process, its suggested scope, procedures and forms of penalization. The author’s objective is to reveal the axiological foundations of the project of lustration. In the course of his analysis the author points to the discrepancies between sentences prescribed in the lustration acts and the assumed faults of individuals. One of the striking examples of such discrepancy was the article concerning the penalization of individuals for submitting false lustration statement or for a denial to submit it. The author argues that the logic of this law was based on shifting responsibility for the evils of the former political system onto individuals who happened to live in this system and participated in it to various degrees. According to the author lustration based on a state-imposed “test of morality” bears resemblance with totalitarian systems in its attempt to invade an internal sphere of morality. The state orders to perform an action which exclusively and directly aims at realization of a strictly internal moral value, a value based on conformity between a statement and convictions, and simultaneously the state appoints itself as someone determining the content of these convictions and someone who observes and judges realization of this moral value.

Keywords

PL

lustracja; prawo pozytywne; penalizacja; moralność; autonomia moralna; godność; lustracja; prawo pozytywne; penalizacja; moralność; autonomia moralna; godność

EN

lustration; positive law; penalization; personal responsibility; moral autonomy; dignity

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2015
• Issue: 27
• Pages: 37-59

Dates

published

2015-12-30

Contributors

author

Marek Piechowiak

• Uniwersytet SWPS, Wydział Zamiejscowy w Poznaniu, Katedra Teorii, Filozofii i Historii Prawa

References

• Brzechczyn, Krzysztof, Problem wiarygodności teczek i opartej na nich narracji historycznej. Kilka uwag metodologicznych, „Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo Instytutu Pamięci Narodowej” nr 2 (20), 2012 [wersja anglojęzyczna: The Reliability of »Files« and Collaboration with the Security Service (SB) in Poland: An Attempt at a Methodological Analysis, „Hungarian Historical Review” vol. 3, no. 2, 2014].
• Jarosz-Żukowska, Sylwia, Powtórna niekonstytucyjność prawa w Polsce. Uwagi na tle praktyki i doktryny niemieckiej, „Przegląd Sejmowy” nr 1(114), 2013.
• Opinie dotyczące skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 11 maja 2007 r. (sygn. akt K 2/07) w sprawie niezgodności z Konstytucją RP przepisów lustracyjnych, „Przegląd Sejmowy” nr 6(83), 2007.
• Piechowiak, Marek, Klauzula limitacyjna a nienaruszalność praw i godności, „Przegląd Sejmowy” nr 2(91), 2009.
• Służebność państwa wobec człowieka i jego praw jako naczelna idea Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku – osiągnięcie czy zadanie? „Przegląd Sejmowy” nr 4(81), 2007.
• Teczkowa moralność, „Polityka” 28 kwietnia–5 maja 2007.
• Stefaniuk, Małgorzata E., Preambuła aktu normatywnego w doktrynie oraz w procesie stanowienia i stosowania polskiego prawa, Wyd. UMCS, Lublin 2009
• Zbrojewska, Monika, Glosa do wyroku ETPCz z 24 czerwca 2008 r. (skarga nr 3669/03), „Przegląd Sejmowy” nr 3(92), 2009.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.27.03