W poszukiwaniu nowoczesnego języka krytycznego. Sztuka awangardowa w ujęciu Stefanii Zahorskiej

• Authors: Diana Wasilewska

Title variants

W poszukiwaniu nowoczesnego języka krytycznego. Sztuka awangardowa w ujęciu Stefanii Zahorskiej

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst jest próbą przyjrzenia się krytycznemu pisarstwu Stefanii Zahorskiej, przede wszystkim z uwzględnieniem wystąpień krytyczki dotyczących awangardy. Analizie poddane zostały ewoluujące poglądy autorki, jej koncepcja sztuki, uwzględniająca również estetyczne i metodologiczne inspiracje, a także kryteria, jakie stosowała do oceny dzieł czy kierunków artystycznych. Dokonując druzgocącej diagnozy stanu międzywojennego pisarstwa o sztuce, Zahorska wielokrotnie apelowała o odrzucenie impresjonistycznej schedy i stworzenie nowego modelu krytyki artystycznej, będącego w stanie zmierzyć się ze sztuką nowoczesną. Odpowiedzią na te potrzeby miała być również jej własna praktyka krytyczna. Dlatego przedmiotem artykułu jest również język krytyczny Zahorskiej – pojęcia wypracowane przez krytyczkę, retoryka wypowiedzi, dominujący w tekstach styl odbioru itp. Jest to zarazem sposób, by oddać specyfikę pisarstwa Zahorskiej i określić jej miejsce na mapie międzywojennej krytyki artystycznej w Polsce.

EN

This text is an attempt to examine Zahorska’s art criticism, primarily her statements about the avant-garde. The author analyses Zahorska’s evolving views and her concept of art, considering her aesthetic and methodological inspirations, as well as the criteria by which she evaluated works of art and artistic movements. Making a crushing assessment of the state of interwar art criticism, Zahorska repeatedly called for the rejection of impressionist pattern and the creation of a new model of writing capable of facing modern art. Her own practice was also to be the answer to these needs. For this reason, special attention is given in the article to the language of Zahorska’ art criticism – the concepts developed by the critic, the rhetoric of expression, the mode of reception dominant in her texts, etc. This makes it possible to present the specificity of her writing and determine the place of Zahorska in the field of interwar art criticism in Poland.

Keywords

PL

Stefania Zahorska; dwudziestolecie międzywojenne; krytyka artystyczna; awangarda; forma; Stefania Zahorska; dwudziestolecie międzywojenne; krytyka artystyczna; awangarda; forma

EN

Stefania Zahorska; interwar period; art criticism; avant-garde; form

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2020
• Issue: 35
• Pages: 11-30

Dates

published

2020-06-30

Contributors

author

Diana Wasilewska

• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

• https://orcid.org/0000-0002-9146-6599

References

• Głowala Wojciech, Młodopolska wyobraźnia metakrytyczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1985.
• Karcz Danuta, Stefanii Zahorskiej walka o treść, „Kwartalnik Filmowy” 1960, nr 1–2, s. 47–92.
• Nasiłowska Anna, Stefania Zahorska i wiek XX [wstęp], w: Stefania Zahorska, Wybór pism. Reportaże, publicystyka, eseje, red. Anna Nasiłowska, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa 2010, s. 5–52.
• Pilch Anna, Symbolika form i kolorów. O krytyce artystycznej Stefanii Zahorskiej, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2004.
• Piotrowski Piotr, Awangarda między estetyką a polityką. Konstruktywizm polski w opinii publicznej 1921–1934, w: Władysław Strzemiński, 1893–1952. Materiały z Sesji, red. Jadwiga Janik, Muzeum Sztuki, Łódź 1994, s. 108–125.
• Rudziński Piotr, Między konformizmem a awangardą. O krytyce Stefanii Zahorskiej, w: Sztuka dwudziestolecia międzywojennego. Materiały Sesji SHS, PWN, Warszawa 1982, s. 93–103.
• Strzemiński Władysław, Stefania Zahorska: „Impresjonizm a najnowsze malarstwo francuskie” [recenzja], „Zwrotnica” 1926, nr 7, s. 205.
• Wasilewska Diana, Mieczysław Treter – estetyk i krytyk sztuki oraz „szara eminencja” międzywojennego życia artystycznego w Polsce, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2019.
• Wasilewska Diana, Przełom czy kontynuacja. Polska krytyka artystyczna 1917–1930 wobec tradycji młodopolskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
• Wasilewska Diana, Stefania Zahorska – pierwsza reporterka II Rzeczpospolitej, w: Kobiece dwudziestolecie 1918–1939, red. Radosław Sioma, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2018, s. 227–241.
• Witkiewicz Stanisław Ignacy, Bez kompromisu, red. Janusz Degler, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
• Witkiewicz Stanisław Ignacy, O znaczeniu filozofii dla krytyki i inne artykuły polemiczne, oprac. Jan Leszczyński, PWN, Warszawa 1976.
• Zahorska Stefania, Bractwo św. Łukasza, „Wiadomości Literackie” 1928, nr 12, s. 3.
• Zahorska Stefania, Eugeniusz Zak, Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Warszawa 1927.
• Zahorska Stefania, Filozofia ekspresjonizmu. (Uwagi na tle malarstwa), „Przegląd Warszawski” 1924, nr 28, s. 48–66.
• Zahorska Stefania, Kronika. Sztuki plastyczne, „Przegląd Warszawski” 1924, nr 30, s. 392–397.
• Zahorska Stefania, Kronika. Sztuki plastyczne, „Przegląd Warszawski” 1924, nr 40, s. 79–84.
• Zahorska Stefania, Kronika. Sztuki plastyczne, „Przegląd Warszawski” 1925, nr 45, s. 372–378.
• Zahorska Stefania, Krytyka wobec modernizmu, „Praesens” 1926, nr 1, s. 41–42.
• Zahorska Stefania, Kubizm i jego pochodne, „Południe” 1924, nr 1, s. 31–51.
• Zahorska Stefania, Malarstwo Henryka Gotliba, „Wiadomości Literackie” 1938, nr 21, s. 10.
• Zahorska Stefania, Malarstwo Picassa, „Wiadomości” 1950, nr 51/52 (247/248), s. 2.
• Zahorska Stefania, Matejko, Wydawnictwo Gebethner i Wolff, Warszawa 1925.
• Zahorska Stefania, Niematerialistyczne teorie sztuki, „Wiadomości” 1958, nr 641, s. 2.
• Zahorska Stefania, O los polskiego impresjonizmu, „Sztuki Piękne” 1926/27, nr 7, s. 258–270.
• Zahorska Stefania, Pro i contra, „Wiek XX” 1928, nr 1, s. 4.
• Zahorska Stefania, Przegląd usiłowań, „Sztuki Piękne” 1925, nr 12, s. 568–571.
• Zahorska Stefania, Symbolika form, „Wiadomości” 1949, nr 42 (185), s. 2.
• Zahorska Stefania, Szkice o literaturze i sztuce, red. Paweł Kądziela, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 1995.
• Zahorska Stefania, Sztuka wolnej Polski, „Słowo Polskie” 1928, nr 313, s. 9.
• Zahorska Stefania, Sztuka żydowska, „Wiek XX” 1928, nr 12, s. 4–5.
• Zahorska Stefania, Treść czy abstrakcja, „Wiek XX” 1928, nr 13, s. 4.
• Zahorska Stefania, Wystawa „Rzeźba polska” i obrazy Zrzeszenia Polskich Artystów Plastyków w Zachęcie, „Wiadomości Literackie” 1927, nr 21, s. 4.
• Zahorska Stefania, Wystawa Pruszkowskiego, „Wiadomości Literackie” 1927, nr 51, s. 3.
• Zahorska Stefania, Wystawa Rytmu i Wacława Wąsowicza, „Wiadomości Literackie” 1927, nr 27, s. 3.
• Zahorska Stefania, Wystawa Wileńskiego Towarzystwa Plastyków w Zachęcie, „Wiek XX” 1928, nr 2, s. 45.
• Zahorska Stefania, Wystawy obrazów w Krakowie, „Południe” 1924, nr 1, s. 70–71.
• Zahorska Stefania, Zdobić czy tworzyć, „Wiek XX” 1928, nr 16, s. 1.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.35.02