Język krytyki artystycznej a pojęcia estetyki Mieczysława Wallisa

• Authors: Wioletta Kazimierska-Jerzyk

Title variants

Język krytyki artystycznej a pojęcia estetyki Mieczysława Wallisa

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest działalności Mieczysława Wallisa jako krytyka sztuki, zarówno jego tekstom publikowanym w gazetach codziennych, jak i czasopismach kulturalnych lub naukowych. Uwzględnione zostały recenzje wystaw i publikacji poświęconych sztuce, teksty okolicznościowe, jubileuszowe oraz krótkie wspomnienia. Najpierw przedstawiono wszechstronną edukację i interdyscyplinarne zainteresowania filozofa. Następnie omówiono jego teksty z zakresu krytyki artystycznej z podziałem na sztukę tradycyjną i nowoczesną. Ważnym historycznym punktem zwrotnym jest tutaj II wojna światowa, w której Wallis stracił cały swój dorobek. W związku z tym próbował odtworzyć wiele prac, co nie pozwoliło mu zająć się wszystkim, czym się aktualnie interesował. Ponadto w artykule podkreślono elementy wyróżniające Wallisa jako krytyka, są to: odważne decyzje terminologiczne i aksjologiczne, obszerny katalog wartości estetycznych, rehabilitacja pogardzanych zjawisk, obrona sztuki współczesnej, zmysłowy opis przedmiotów. Zwrócono także uwagę na to, jak dziedziny semiotyki i psychologii uprawiane w dojrzałej fazie twórczości wpłynęły na jego krytykę artystyczną. Ostatnia część tekstu jest poświęcona refleksji metakrytycznej.

EN

This article discusses the activities of Mieczysław Wallis as an art critic, published both in daily newspapers and in cultural or philosophical magazines. It also takes into account exhibition reviews, discussions of publications devoted to art, various occasional, jubilee texts, and short memories. First, the comprehensive education and interdisciplinary interests of the philosopher are presented. Then, his critical articles are discussed. This part of the paper considers the division into traditional and modern art. An important historical turning point is World War II, when Wallis’ legacy was lost. He tried to recreate many works, which made it impossible to take care of everything he was currently interested in. The article highlights the distinguishing features of Wallis’s criticism, which are: bold terminological and axiological decisions, an extensive catalogue of aesthetic values, rehabilitation of despised phenomena, defence of modern art, sensual description of objects. Attention is also paid to how the fields of semiotics and psychology cultivated in the mature phase of the author’s work influenced his artistic criticism. The last part of the article is devoted to metacritical aspects of Wallis’s aesthetic thought.

Keywords

PL

Mieczysław Wallis; estetyka; pluralizm estetyczny; pluralizm artystyczny; krytyka artystyczna; sztuka polska dwudziestolecia międzywojennego; wartości estetyczne; Mieczysław Wallis; estetyka; pluralizm estetyczny; pluralizm artystyczny; krytyka artystyczna; sztuka polska dwudziestolecia międzywojennego; wartości estetyczne

EN

aesthetics; art criticism; Polish art of the interwar period; aesthetic values; aesthetic pluralism; artistic pluralism

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2020
• Issue: 35
• Pages: 31-57

Dates

published

2020-06-30

Contributors

author

Wioletta Kazimierska-Jerzyk

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Filozofii, Katedra Etyki

• https://orcid.org/0000-0003-1871-7897

References

• Archiwum Mieczysława Wallisa. Spuścizna Mieczysława Wallisa. Katalog rękopisów PTF 04-38, oprac. Teresa Danuta Woyciechowska, Połączone Biblioteki Wydziałów Filozofii i Socjologii UW, Instytutu Filozofii i Socjologii PAN oraz Polskiego Towarzystwa Filozoficznego, Warszawa 1997, http://www.archiwum.wfis.uw.edu.pl/archiwum/archiwum-mieczyslawa-wallisa [dostęp 25.02.2018].
• Bryl Mariusz, Suwerenność dyscypliny: polemiczna historia historii sztuki od 1970 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2008.
• Hamann Richard, Dzieje sztuki od epoki starochrześcijańskiej do czasów obecnych, tłum. Mieczysław Wallis, Wydawnictwo M. Arcta, Warszawa 1934.
• Juszkiewicz Piotr, Od salonu do galerii. Krytyka artystyczna i historyczna zmiana, „Artium Quaestiones” 2002, nr 13, s. 229–256.
• Kalinowski Witold, Przeżycie i wartość [recenzja], „Studia Estetyczne” 1970, t. VII.
• Kochaniec Sebastian, „Estetyka życia codziennego”. Biografia, myśl estetyczna i sztuka pisarska Stanisława Machniewicza, Białystok 2017 [doktorat], http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/6118/1/S_Kochaniec_Estetyka_zycia_codziennego.pdf [dostęp 30.11.2017].
• Krajewska Wanda, Oskar Wilde w literaturze Młodej Polski, „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 5/91, s. 257–281.
• Łukaszewicz Piotr, Zrzeszenia Artystów Plastyków Artes 1929–1945, Ossolineum, Wrocław 1975.
• Machniewicz Stanisław, Estetyka życia codziennego. Zarysy estetyczne i zagadnienia sztuki współczesnej, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych, Lwów 1934.
• Machniewicz Stanisław, Wybór pism estetycznych, oprac. i wstęp Sław Krzemień-Ojak, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2012.
• Nowakowska Wanda, Stanisław Witkiewicz: teoretyk sztuki, Ossolineum, Wrocław 1970.
• Pękala Teresa, Estetyka otwarta Mieczysława Wallisa, Instytut Kultury, Warszawa 1997.
• Piwocki Ksawery [głos w dyskusji], w: Współczesne problemy krytyki artystycznej, red. Alicja Helman, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1973, s. 143–144.
• Polit Paweł, Ruch pojęć w estetyce Debory Vogel i jego związek z praktykami awangardowymi, w: Montaże. Debora Vogel i nowa legenda miasta, red. Andrij Bojarov, Paweł Polit, Karolina Szymaniak, Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2017.
• Porębski Mieczysław, Krytyka poetów a krytyka ekspertów Zagajenie dyskusji, w: Materiały z krajowej sesji krytyki artystycznej Gołuchów 1966, red. Andrzej Matuszewski, Jacek Jaroszyk, Galeria Od Nowa, Rada Okręgowa Zrzeszenia Studentów Polskich, Poznań–Gołuchów 1966, s. 52–53.
• Porębski Mieczysław, Pożegnanie z krytyką, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1966.
• Rosner Katarzyna, Poglądy estetyczne Mieczysława Wallisa, w: Studia z dziejów estetyki polskiej 1918–1939, red. Sław Krzemień-Ojak, Witold Kalinowski, PWN, Warszawa 1975.
• Stefan Morawski. Wobec gilotyny wartości [wywiad], w: Wiesława Wierzchowska, Sąd nieocenzurowany, czyli 23 wywiady z krytykami sztuki, Film i Literatura, Łódź 1989, s. 121–130.
• Sylwetki uczonych polskich. Profesor Mieczysław Wallis, z. 59, red. Wanda Nowakowska, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2001.
• Szpakowska Małgorzata, „Wiadomości Literackie” prawie dla wszystkich, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2012.
• Wallis Mieczysław, Autoportret, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1964.
• Wallis Mieczysław, Autoportrety artystów polskich, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1966.
• Wallis Mieczysław, Ceramika Starczewskiego, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1956, nr 12, s. 4.
• Wallis Mieczysław, Dzieje zwierciadła i jego rola w różnych dziedzinach kultury, Ossolineum, Łódź 1956 (wyd. 2 uzup. 1973).
• Wallis Mieczysław, Estetyka życia codziennego, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 46, s. 4.
• Wallis Mieczysław, Ferdynand Ruszczyc, „Wiadomości Literackie” 1937, nr 2, s. 6.
• Wallis Mieczysław, Geneza malarstwa bezprzedmiotowego, „Estetyka” 1960, s. 169–188, 215–222.
• Wallis Mieczysław, Impresjonizm i geneza malarstwa bezprzedmiotowego 2 połowy XIX wieku, w: Materiały Sesji SHS. Łódź listopad 1971, Warszawa 1977, s. 215–222.
• Wallis Mieczysław, Julian Fałat (z powodu wystawy jubileuszowej w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych), „Robotnik” 1926, nr 314, s. 2.
• Wallis Mieczysław, Karol Hiller, „Wiadomości Literackie” 1938, nr 4, s. 7.
• Wallis Mieczysław, Koncepcje biologiczne w humanistyce, w: Fragmenty filozoficzne. Seria 2. Księga pamiątkowa ku uczczeniu 40-lecia pracy nauczycielskiej w UW prof. Tadeusza Kotarbińskiego, red. Janina Kotarbińska i in., PWN, Warszawa 1959, s. 307–330.
• Wallis Mieczysław, Ludwik Buszard jako malarz, pisarz o sztuce i pedagog, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” 1960, seria I, z. 15, s. 227–255.
• Wallis Mieczysław, Malarze i miasta. Studia i szkice, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1961.
• Wallis Mieczysław, Mieczysław Szczuka, „Robotnik” 1927, nr 225, s. 3.
• Wallis Mieczysław, Międzynarodowe Stowarzyszenie Estetyki Empirycznej, „Ruch Filozoficzny” 1967, t. XV, nr 3–4, s. 5–6.
• Wallis Mieczysław, Nagroda Artystyczna M. Łodzi. Laureatem Władysław Strzemiński, „Robotnik” 1932, nr 151, s. 3.
• Wallis Mieczysław, Najpiękniejszy portret kobiecy, „Wiadomości Literackie” 1934, nr 19, s. 5.
• Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. I Impresjonizm wczoraj i dziś, „Robotnik” 1919, nr 184, s. 3.
• Wallis Mieczysław, Nowe prądy w malarstwie. II Ekspresjonizm, „Robotnik” 1919, nr 192, s. 2.
• Wallis Mieczysław, Późna twórczość wielkich artystów, PIW, Warszawa 1975.
• Wallis Mieczysław, Przeżycie i wartość. Pisma z estetyki i nauki o sztuce, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1968.
• Wallis Mieczysław, Rysunki chińskie Andrzeja Strumiłły, „Kronika: dwutygodnik społeczno-kulturalny” 1955, nr 2, s. 44.
• Wallis Mieczysław, Secesja, Arkady, Warszawa 1967.
• Wallis Mieczysław, Sztuka polska dwudziestolecia. Wybór pism z lat 1921–1957, Arkady, Warszawa 1959.
• Wallis Mieczysław, Sztuki i znaki. Pisma semiotyczne, PIW, Warszawa 1983.
• Wallis Mieczysław, Władysław Zych i zagadnienia nadrealizmu, „Robotnik” 1931, nr 350, s. 2.
• Wallis Mieczysław, Wystawa „Mieszkanie najmniejsze”, „Robotnik” 1930, nr 67, s. 5.
• Wallis Mieczysław, Wystawa Formistów Polskich, „Robotnik” 1921, nr 127, s. 2.
• Wallis Mieczysław, Wystawa Jankla Adlera, „Wiadomości Literackie” 1935, nr 10, s. 7.
• Wallis Mieczysław, Wystawa obrazów Zbigniewa Pronaszki, „Robotnik” 1992, nr 166, s. 2.
• Wallis Mieczysław, Wystawa Zrzeszenia Artystów Plastyków „Artes”, „Robotnik” 1935, nr 47, s. 4.
• Wallis Mieczysław, Wystawy „Pro Arte” i „Bloku”, „Robotnik” 1924, nr 97, s. 3.
• Wasilewska Diana, Przełom czy kontynuacja? Polska krytyka artystyczna 1917–1930 wobec tradycji młodopolskiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
• Wilkoszewska Krystyna, O krytyce krytycznie, „Studia Estetyczne” 1983–1984, t. XX/XXI, s. 267–276.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.35.03