Przestrzeń uwagi a współczesna inżynieria epistemiczna. O przyszłości uniwersytetu

• Authors: Tomasz Majewski

Title variants

EN

Realm of attention and contemporary epistemic engineering. On the future of university

Abstracts

EN

The article is a critical comment on the contemporary condition of the university and the reform of higher education introduced in Poland in 2018 (the so-called reform 2.0). The management culture imposed by the reform, focused on “scientific productivity” and bibliometrics, is in conflict with the university’s ethos of striving for truth and open discussion, constitutive for the community of learners and scientists. The author argues that attachment to these values is not only a matter of tradition, but a special task of the university within the contemporary public sphere, torn by axiological conflicts, and disintegrating into a number of digital “tribes”. The university as an institution developed along with the culture of axiological pluralism and rational doubt, which is supported itself. However, these values cannot be maintained if the academic doxa adopts the assumptions of radical cognitive relativism. “Anti-relativistic cognitive minimum” (Steven Lukes) and the assumption of relative translatability of languages are necessary if the university is to continue to play the socially important function of supporting critical dispositions and intellectual independence.

PL

Artykuł stanowi głos w sprawie współczesnej kondycji uniwersytetu oraz wprowadzanej od 2018 reformy szkolnictwa wyższego (tzw. reformy 2.0). Narzucana przez reformę kultura zarządzania, nakierowana na „naukową produktywność” i bibliometrię, pozostaje w konflikcie z etosem uniwersytetu, na jaki składa się dążenie do prawdy i kultura otwartej dyskusji, konstytutywna dla wspólnoty uczących się i uczonych. Autor argumentuje, że przywiązanie do tych wartości jest nie tylko kwestią tradycji, ale szczególnym zadaniem uniwersytetu w ramach współczesnej sfery publicznej, targanej przez aksjologiczne konflikty i rozpadającej się na szereg cyfrowych „plemion”. Uniwersytet jako instytucja rozwinął się wraz z kulturą aksjologicznego pluralizmu i racjonalnego wątpienia, którą sam wspierał. Wartości tych nie da się jednak utrzymać, jeśli w ramach akademickiej doksy przyjmie się założenia radykalnego relatywizmu poznawczego. „Antyrelatywistyczne minimum poznawcze” (Steven Lukes) i założenie względnej przekładalności języków, są niezbędne, jeśli uniwersytet ma pełnić nadal społecznie istotną funkcję wspierania dyspozycji krytycznych i uczenia samodzielności myślowej.

Keywords

PL

uniwersytet; antyrelatywizm poznawczy; spory aksjologiczne; kształcenie kompetencji poznawczych; reforma szkolnictwa wyższego; naukometria

EN

University; cognitive anti-relativism; axiological disputes; training cognitive competences; reform of higher education; scienceometry

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2021
• Issue: 38
• Pages: 7-26

Dates

published

2021

Contributors

author

Tomasz Majewski

• Uniwersytet Jagielloński, Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych

• https://orcid.org/000000030048022X

References

• Archer, M. (2019). Kultura i sprawczość. Przełożył P. Tomanek. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
• Arendt, H. (2008). Salon berliński i inne eseje. Wybór P. Nowak, przełożyli M. Godyń, S. Szymański. Warszawa: Wydawnictwo Prószyński i S-ka.
• Berger, P. i Zijderveld A. (2009). Pochwała wątpliwości. Przełożył S. Baranowski, Warszawa: Wydawnictwo vis-à-vis/Etiuda.
• Boltanski, L. i Chiapello È. (2015). Nowy duch kapitalizmu. Przełożył B. Kuźniarz. Kronos, 2, s. 5–92.
• George, S. (1997). How to Win the War of Ideas: Lessons from the Gramscian Right. Dissent, 44, s. 47–53.
• Gierszewski, J., Drabik, K. i Pieczywok A. (2019). Bezpieczeństwo kulturowe w trakcie zmian społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Difin.
• Humboldt W. von (1989). Organizacja instytucji naukowych. Przełożył B. Andrzejewski. W: Andrzejewski, B., Wilhelm von Humboldt. Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• Jobert, A. (1997). Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773–1794). Przełożyła M. Chamcówna. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum.
• Kwiek, M. (2017). Wprowadzenie: reforma szkolnictwa wyższego jej wyzwania. Jak stopniowa dehermetyzacja systemu prowadzi do jego stratyfikacji. Nauka i Szkolnictwo Wyższe, 2 (50), s. 9–38 https://doi.org/10.14746/nisw.2017.2.0
• Kymlicka, W. (2001). Politics in the Vernacular: Nationalism, Multiculturalism and Citizenship. New York: Oxford University Press.
• Lukes, S. (1992). Relatywizm: poznawczy i moralny. W: Mokrzycki, E. (red.), Racjonalność i styl myślenia. Warszawa: Wydawnictwo IFIS PAN, s. 324–359.
• Lukes, S. (2012). Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności. Przełożyli A. Dominiak, Ł. Dominiak. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
• Pobojewska, A. (2019). Edukacja do samodzielności. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Power, M. (1999). The Audit Society. The Rituals od Verification. Oxford: Oxford University Press.
• Sadura, P. (2017). Państwo, szkoła, klasy. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Sjöberg, O. (2010). Ambivalent Attitudes, Contradictory Institutions. Ambivalence in Gender-Role Attitudes in Comparative Perspective. International Journal of Comparative Sociology, 51 (1–2), s. 33–57 https://doi.org/10.1177/0020715209347064
• Skwarczyńska, S. (1953). Etos badacza. W Studia i szkice literackie, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• The Slow Science Manifesto (2010). Online http://slow-science.org/ [dostęp: 12.08.2021].
• Stiegler, B. (2017). Wstrząsy. Głupota i wiedza w XXI wieku. Przełożył M. Krzykawski, Warszawa: PWN.
• Stroiński, M. (2010). Hegel bez głowy: pluralizm w humanistyce i jak go przezwyciężyć. Przegląd Kulturoznawczy, 1, s. 193–203.
• Sułkowski, Ł. (2016). Kultura akademicka. Koniec utopii? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Tarnowski, K. (2014). Kilka słów w bardzo ważnej sprawie. Komitet Kryzysowy Humanistyki Polskiej. Online http://kkhp.pl/dokumenty/dyskusje/dyskusja-o-stanie-nauki-uniwersytetu-ispoleczenstwa-w-polsce/k-tarnowski-kilka-slow-w-bardzo-waznej-sprawie/ [dostęp:12.08.2021].
• Tennant, J. (2018). Elsevier are corrupting open science in Europe. The Guardian, 29 czerwca. Online https://www.theguardian.com/science/political-science/2018/jun/29/elsevier-are-corrupting-open-science-in-europe [dostęp: 12.08.2021].
• Urbankowski, B. (1979). Myśl romantyczna. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza.
• Weber, M. (1985). „Obiektywność” poznania w naukach społecznych. Przełożył M. Skwieciński. W: tegoż, Problemy socjologii wiedzy. Wybór A. Chmielecki i inni. Warszawa: PWN.
• Whorf, B. L. (1964). Language, Thought and Reality. Redakcja J. B. Caroll. Cambridge MA: MIT Press.
• Zabieglik, S. (2003–2004). Józef Gołuchowski – profesor filozofii w Wilnie. Principia, XXXV–XXXVI, s. 123–149.
• Zeidler-Janiszewska, A. (2019). Bezinteresowna ciekawość… Humanistyka, kultura, sztuka, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN.
• Znaniecki, F. (1987). Zasada względności jako podstawa filozofii. W: tegoż, Pisma filozoficzne, t.1: „Myśl i rzeczywistość” i inne pisma filozoficzne. Warszawa: PWN, s. 258–296.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.38.01

Biblioteka Nauki

2034024