„Narkotyk sztuki”. Przeżycie artystyczne jako impuls krytyki artystycznej Leona Chwistka

• Authors: Paweł Polit

Title variants

EN

“The narcotic of art.” Artistic experience as an impulse for Leon Chwistek’s art criticism

Abstracts

EN

This text discusses the way in which the conception of artistic experience worked out by Leon Chwistek corresponds with his assessments of the most recent artistic phenomena in Polish art formulated by him in the 1930s. It reveals the affinity of this conception with the notion of the „complete plastic sense” describing the special character of the artistic experiments conducted within the milieu of the pre-war Grupa Krakowska [Cracow Group]. Founded upon the premises of Chwistek’s theory of multiple realities, the conception of artistic experience underscores the concomitance of the reception of imaginary reality of an artwork and the impulse to co-create this reality. According to Chwistek, this conception could provide a theoretical grounding for socially engaged art. It was also supposed to serve as a foundation for the project of nominalist aesthetics delineated by Chwistek, the project aimed at working out the intersubjective principles of the assessment of artworks, based on individual acts of reception, by the community of receivers engaged in a public discussion of art. The criteria for assessment of artworks worked out within the framework of this project could be applied in art criticism.

PL

Tekst omawia związek sformułowanej przez Leona Chwistka koncepcji przeżycia artystycznego z charakterem ocen dotyczących najnowszych zjawisk w sztuce polskiej formułowanych przez niego w latach 30. XX w. Ukazuje pokrewieństwo tej koncepcji z pojęciem „całościowego sensu plastycznego dzieła sztuki”, określającym charakter eksperymentów artystycznych dokonywanych w środowisku przedwojennej Grupy Krakowskiej. Ufundowana na założeniach teorii wielości rzeczywistości, koncepcja przeżycia artystycznego podkreśla nierozdzielność doświadczenia odbioru rzeczywistości wyobrażeniowej dzieła sztuki z impulsem jej współtworzenia. W zamierzeniu Chwistka koncepcja ta dostarczać mogła ugruntowania teoretycznego sztuki zaangażowanej społecznie. Stanowić miała również fundament dla kreślonego przez Chwistka projektu nominalistycznej estetyki zorientowanego na wypracowanie intersubiektywnych zasad oceny dzieł sztuki, na podstawie poddanych refleksji teoretycznej indywidualnych doświadczeń odbioru, przez wspólnotę osób zaangażowanych w publiczną dyskusję o sztuce. Wypracowane w ramach tego projektu kryteria oceny dzieł sztuki mogły znaleźć zastosowanie w krytyce artystycznej.

Keywords

PL

formizm; wielość rzeczywistości; rzeczywistość wyobrażeń; Grupa Krakowska

EN

Formism; multiplicity of realities; imaginary reality; Grupa Krakowska [Cracow Group]

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica – Aesthetica – Practica
• Year: 2021
• Issue: 39
• Pages: 45-63

Dates

published

2021

Contributors

author

Paweł Polit

• Muzeum Sztuki w Łodzi

• https://orcid.org/0000000229829213

References

• Chrobak, K. (2004). Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka. Kraków: Inter Esse.
• Chrobak, K. (2018). Leon Chwistek. Artysta wielowymiarowy. W: Chwistek L., Leon Chwistek. Nowe kierunki w sztuce. Kraków: MOCAK, s. 37–48.
• Chwistek, L. (1932). Sztuka żyje! Głos Plastyków, 9–10, s. 128.
• Chwistek, L. (1933). Tęsknota za elitą artystyczną. Słowo Polskie, 355., s. 6.
• Chwistek, L. (1936). Elementy twórcze sztuki dziecka. Wiadomości Literackie, 42, s. 7–8.
• Chwistek, L. (1937). Sukces sztuki wyobrażeniowej. Czas, 86, s. 9.
• Chwistek, L. (1938). Fala optymizmu. Czas, 36, s. 7.
• Chwistek, L. (1961), Zagadnienia kultury duchowej w Polsce. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I., red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 147–277.
• Chwistek, L. (2004a). Formizm. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 93–96.
• Chwistek, L. (2004b). Przeżycia artystyczne. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 321–340.
• Chwistek, L. (2004c). Tragedia naturalizmu. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 221–234.
• Chwistek, L. (2004d). Tragedia werbalnej metafizyki. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 195–219.
• Chwistek, L. (2004e). Twórcza siła formizmu. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 343–350.
• Chwistek, L. (2004f). Tytus Czyżewski a kryzys formizmu. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 111–114.
• Chwistek, L. (2004g). Zagadnienie wiedzy w malarstwie. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 311–320.
• Chwistek, L. (2000h). Rozmowa z Leonem Chwistkiem, wywiad z W. Z[echenterem] (1926).
• W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 123–125.
• Chwistek, L. (2018). Innego rodzaju arystokratyzm. Komentarz do dyskusji z Władysławem Strzemińskim. W: Leon Chwistek. Nowe kierunki w sztuce. Kraków: MOCAK, s. 222–223.
• Chwistek, L., Strzemiński, W. (2004). Dyskusja Leon Chwistek – Władysław Strzemiński. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, wyb. i red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 249–260.
• Ilkosz, B. (2019). Historia i twórczość Grupy Krakowskiej. W: Ilkosz B., Grupa Krakowska 1932–1937. Wrocław: Muzeum Narodowe, s. 60–161.
• Nietzsche F. (1907). Narodziny tragedii czyli Hellenizm i pesymizm. Tłum. L. Staff. Warszawa: Jakób Mortkowicz.
• Osostowicz, S. (1978). Listy. Opracowanie I. Jakimowicz. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Polit, P. (2021). „Zbudzić społeczeństwo ze śpiączki”. Postulat odnowy percepcji w twórczości artystów Grupy Krakowskiej. W: Karpowicz A., Kornhauser J. i Wójtowicz A (red.), Polityki awangardy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 23–37.
• Sobieraj, M. (1979). Kalendarium Grupy Krakowskiej. W: Chrobak J. i Potocka M. A. (red.) Awangarda artystyczna z kręgu KPP – wystawa Grupy Krakowskiej 1932–1937, cz. I. Kraków: Towarzystwo Przyjaciół Sztuk.
• Stowarzyszenie plastyków Grupa Krakowska (1935). Margines naszej orientacji plastycznej. Tygodnik Artystów, 19, s. 3.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-6107.39.04

Biblioteka Nauki

2034019