Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych

• Authors: Ewa Lipińska , Anna Seretny

Title variants

Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przeobrażenia społeczno-ekonomiczne towarzyszące globalizacji sprawiły, że biografie językowe oraz przeszłość edukacyjna polskich dzieci stały się bardziej złożone. Obserwacje i prace badawcze pokazują, że znaczna część uczniów jest dwujęzyczna, zazwyczaj stosunkowo szybko przyswajają bowiem język kraju zamieszkania, zachowując lub poznając jednocześnie polszczyznę. Stopień jej znajomości może być jednak dość zróżnicowany ze względu na brak możliwości stałego i bezpośredniego z nią kontaktu. W rezultacie większą część młodych ludzi o polskich korzeniach cechuje dwujęzyczność naturalna, znacznie rzadziej natomiast ich udziałem jest dwujęzyczność kognitywna. W niniejszym artykule zjawisko dwujęzyczności będziemy rozważać na płaszczyźnie glottodydaktycznej. Zwrócimy również uwagę na konieczność badań komparatywnych kompetencji lingwistycznych osób bilingwalnych. Poszerzyłyby one naszą wiedzę o dwujęzyczności, w szczególności zaś o rzadko badanej – kognitywnej. Przyniosłyby również pełniejszą charakterystykę JOD jako fenomenu plasującego się językiem ojczystym a obcym, a ich wyniki znalazły zastosowanie nie tylko w glottodydaktyce, czy socjo- i psycholingwistyce, lecz także w edukacji.

EN

Due to global social and economic changes the educational past and language biographies of Polish migrant children are currently more complex. Observations and research prove that a significant ratio of these children are bilingual. They learn the majority code relatively fast and at the same time they acquire/maintain Polish, their heritage language (HL). The level of their competency in Polish varies, however, due to limited contact with it and “little practice”. Most of the young migrants are therefore naturally bilingual, only rarely however may they boast cognitive bilingualism. In the paper, we analyze the phenomenon of bilingualism placing it in the learning/teaching perspective. We also emphasise the necessity of conducting comparative research into language competences of Polish bilingual teenagers. Such research would considerably expand our knowledge of bilingualism, in particular of the rarely studied cognitive form. It should also show a more systematic and thorough description of HL itself as a phenomenon situated somewhere ‘in between’ a native language and a foreign one. The results of such research would be applicable not only in socio-, psycho- and applied linguistics and pedagogy, but also in the sphere of education

Keywords

PL

język odziedziczony; dwujęzyczność kognitywna; potrzeba badań komparatywnych; język odziedziczony; dwujęzyczność kognitywna; potrzeba badań komparatywnych

EN

heritage language; cognitive bilingualism; necessity of comparative research

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
• Year: 2019
• Volume: 26
• Pages: 287-300

Dates

published

2019-12-19

Contributors

author

Ewa Lipińska

author

Anna Seretny

References

• Besters-Dilger J., Dąbrowska A., Krajewski G., Żurek A., (red.), 2016, Utrata i odzyskiwanie języka polskiego. Językoznawcze i glottodydaktyczne aspekty niepełnej polsko-niemieckiej dwujęzyczności, Łask.
• Bernstein B., 2003, Class, Codes and Control, t. 1, London.
• Bieńkowska D., 1974, Metody nauczania języka polskiego w szkołach podstawowych w Kanadzie – garść uwag i sugestii, „Biuletyn ZNP”, Wiosna. Cieszyńska J., 2006, Dwujęzyczność, dwukulturowość – przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii, Kraków.
• Czeniek A., 2011, Stopień opanowania sprawności pisania przez dzieci polonijne uczące się w Polskich Szkołach Sobotnich w Wielkiej Brytanii, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
• Czykwin E., Misiejuk D., 2002, Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej, Białystok.
• Dębski R., 2009, Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji, Kraków.
• Dębski R., 2015, Phonological patterns in the speech of Polish English bilingual children in Australia. Initial findings, „LingVaria”, nr 2(20), s. 27–40.
• Dubisz S. (red.), 1997, Język polski poza granicami kraju, Opole.
• ESOKJ: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, 2003, Warszawa.
• Fishman J. A., 2001, 300-Plus Years of Heritage Language Education in the United States, w: J. Kreeft, Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage Languages in America. Preserving a National Resource, Illinois, s. 81–99.
• Gębal P. E., 2018, Podstawy dydaktyki języka polskiego jako drugiego. Podejście integracyjno-inkluzyjne, Kraków.
• IEL: International Encyclopedia of Linguistics, W. Bright (red.), New York, 1992.
• Janowska I. i in. (red.), 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
• Jędryka B., 2012, Język polski w szkole polonijnej, Warszawa.
• Kurcz I. (red.), 2007, Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, Gdańsk.
• Kurcz I., Okuniewska H. (red.), 2011, Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa.
• Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
• Libura A., 2014, Atrycja języka odziedziczonego, w: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 297–306.
• Lipińska E., 2003, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków.
• Lipińska E., 2007, Między ‘emigracją’ a ‘Polonią’ – pierwsze pokolenie polonijne, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 355–363.
• Lipińska E., 2013, Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na antypodach, Kraków.
• Lipińska E., 2014, Dwujęzyczność pokolenia polonijnego – jak ją zdobyć i zachować, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego”, nr 2, s. 5–8.
• Lipińska E., 2015a, Dwujęzyczność kognitywna, „LingVaria”, nr 2(20), s. 55–68.
• Lipińska E., 2015b, O transmisji polskości w Australii, w: Szkolnictwo polskie poza granicami Rzeczypospolitej po roku 1918, Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn, Zeszyty Naukowe, seria trzecia, nr 3, s. 269–280.
• Lipińska E. (w druku), Język polonijny czy języki polonijne? „Postscriptum Polonistyczne”, 2019.
• Lipińska E., Seretny A., 2012a, „Język odziedziczony” w szkołach polonijnych, „Głos Nauczyciela”, r. XXVII, nr 1, s. 65–68.
• Lipińska E., Seretny A., 2012b, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego w chicagowskiej diasporze polonijnej, Kraków.
• Lipińska E., Seretny A., 2012c, Między dydaktyką języka ojczystego a obcego – nauczanie języka polskiego w szkołach polonijnych w Stanach Zjednoczonych, w: B. Skowronek (red.), (Nie) swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, Kraków, s. 78–95.
• Lipińska E., Seretny A., 2012d, Szkoła polonijna czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 4, s. 23–37.
• Lipińska E., Seretny A., 2012e, Uczący się języka polskiego jako obcego/drugiego w środowisku endolingwalnym – ich umiejętności i potrzeby, „Kwartalnik Polonicum”, nr 1, s. 2–10.
• Lipińska E., Seretny A., 2017, Rozwijanie kompetencji językowych na bazie tekstów kultury – o kształceniu językowo-literackim w wariancie skorelowanym, „Uczymy, jak uczyć. Kwartalnik Wspólnoty Polskiej”, 2017, nr 1–2, s. 19–22.
• Lipińska E., Seretny A. (w druku), Ankieta jako metoda zbierania danych ilościowych. Badania w ramach projektu „Polish your Polish” – refleksje post rem, Opole.
• Luk G., Bialystok E., 2013, Bilingualism is not a categorical variable: Interaction between language proficiency and usage, „Journal of Cognitive Psychology”, s. 1–17.
• de Mejía A.-M., 2002, Power, Prestige, and Bilingualism: International Perspectives on Elite Bilingual Education; on-line: searchworks.stanford.edu/view/4780297 [10.02.2015].
• Miodunka W., 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii: w stronę lingwistyki humanistycznej, Universitas, Kraków.
• Miodunka W., 2010, Polszczyzna jako język drugi. Definicja języka drugiego, w: J. S. Gruchała,
• H. Kurek (red.), Silvarerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej- -Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Kraków, s. 233–245.
• Miodunka i in. (red.), 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza i perspektywy, Katowice.
• Montrul S., 2013, How “Native” are Heritage Speakers?, „Heritage Language Journal”, nr 10, s. 153–177.
• Petitto L. A., 2009, New discoveries from the bilingual brain and mind across the life span: Implications for education, „Mind, Brain, and Education”, nr 3(4), s. 185–197.
• Polish your Polish – Badania i popularyzacja języka polskiego wśród Polonii amerykańskiej, 2016, Nowy Jork–Warszawa.
• Polinsky M., 1997, American Russian: language loss meets language acquisition, http://scholar.harvard.edu/files/mpolinsky/files/American_Russian__Language_Loss_Meets_Language_Acquisition.pdf?m=1360038984 [11.12.2016].
• Polinsky M., Kagan O., 2007, Heritage languages: in the ‘wild’ and in the classroom, „Language and Linguistics Compass”, nr 1(5), s. 368–395.
• Pułaczewska H., 2016, Środowiskowe korelaty znajomości języka polskiego wśród młodzieży polskiego pochodzenia w Ratyzbonie, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 4, s. 116–136.
• Rabiej A., 2007, Specyfika nauczania języków obcych dzieci na przykładzie języka polskiego jako obcego, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
• Seretny A., 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
• Seretny A., 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego, Kraków.
• Seretny A., Lipińska E., 2016, Polish as a Heritage Language – Somewhere in between, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, z. 2(160), s. 177–201.
• Sękowska E., 1994, Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno- słowotwórcze, Warszawa.
• Skutnabb-Kangas T., 1981, Bilingualism or not: The Education of Minorities, Multilingual Matters, London.
• Valdés G., 2000, The teaching of heritage languages: an introduction for Slavic-teaching professionals, w: O. Kagan, B. Rifkin (red.), Teaching and Learning Slavic Languages and Cultures, Bloomington, Indiana, s. 375–402.
• Valdés G., 2001, Heritage language students: Profiles and possibilities, w: J. K. Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage languages in America: Preserving a national resource, CAL, McHenry, IL, s. 37–77.
• Warchoł-Schlottmann M., 1994, Próba opisu kompetencji językowej w niemieckim i polskim u Polaków w Niemczech – studium socjolingwistyczne, niepublikowana rozprawa doktorska, Kraków.
• Wodniecka Z., 2011, Dwujęzyczność. Właściwości dwujęzycznego umysłu i specyfika psychologicznych badań nad dwujęzycznością, w: I. Kurcz, H. Okuniewska (red.), Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa, s. 253–284.
• Wodniecka Z., Haman E., 2013, Dwujęzyczność – wyzwanie, które warto podjąć, czyli co o dwujęzyczności mówi psychologia, http://www.euroemigranci.pl/dokumenty/pokonferencyjna/Wodniecka_Haman.pdf [15.12.2014].
• Wróblewska-Pawlak K., 2004, Język – tożsamość – imigracja. O strategiach adaptacyjnych Polaków zamieszkałych we Francji w latach osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa.
• Żurek A., 2016, Badanie polszczyzny odziedziczonej (na przykładzie bilingwizmu polsko-niemieckiego), „LingVaria”, nr 1(21), s. 191–202.

Identifiers

DOI

10.18778/0860-6587.26.20