Rodzaj gramatyczny w nauczaniu polszczyzny Ukraińców: perspektywa z „wewnątrz” oraz z „zewnątrz” systemu języka polskiego

• Authors: Ałła Krawczuk

Title variants

Rodzaj gramatyczny w nauczaniu polszczyzny Ukraińców: perspektywa z „wewnątrz” oraz z „zewnątrz” systemu języka polskiego

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia – na tle literatury przedmiotu – wybrane zagadnienia związane z nauczaniem kategorii polskiego rodzaju gramatycznego w środowisku ukraińskojęzycznym. Nowością w analizach jest chęć konsekwentnego dostrzegania dwu możliwości kwalifikacji i oceny niektórych błędów rodzaju: z „wewnętrznej” perspektywy systemu języka polskiego, ale też z perspektywy „zewnętrznej” – języka pierwszego osoby popełniającej błąd i pragmatycznego kontekstu wypowiedzi. Uwzględnienie stanowiska drugiego, częściowo psycholingwistycznego, daje możliwość rozważenia dopuszczenia: a) niektórych alternatywnych do istniejących rozwiązań w typologiach błędów w polszczyźnie Ukraińców i innych osób ze Wschodu, b) zróżnicowanej oceny błędów w zakresie rodzaju, popełnianych w zależności od wpływu czynników takich jak brak kompetencji oraz innych, psychofizycznych. Zwraca się też uwagę na potrzebę nauczania polonistów zagranicznych w sposób umożliwiający skuteczne zastosowanie przez nich teorii rodzaju w praktyce językowej oraz przyszłej działalności glottodydaktycznej.

EN

The author of the article presents – having considered the literature on the subject– selected issues of teaching the category of the Polish grammatical gender in Ukrainian-speaking environment. A novelty of the analysis is to perceive consistently two possibilities of qualification and assessment of some types of errors: from the „internal” perspective of the Polish language system and from the „external” perspective – the first language of a person making mistake and the entire pragmatic areola of the expression. Taking into account the second, partly psycholinguistic position, gives an opportunity to admit: a) some alternative solutions to existing ones in error typologies in the Polish language of Ukrainians and other Polish speakers coming from the East, b) varied assessment of grammatical gender errors, made depending on the influence of such factors as lack of the competence as well as other psychophysical ones. Attention is also paid to the necessity of teaching foreign students of Polish studies in a way that enables them to apply effectively the theory of gender in linguistic practice and future glottodidactic activities.

Keywords

PL

rodzaj gramatyczny; błąd językowy; język polski; głottodydaktyka; polszczyzna osób z pierwszym językiem ukraińskim; rodzaj gramatyczny; błąd językowy; język polski; głottodydaktyka; polszczyzna osób z pierwszym językiem ukraińskim

EN

grammatical gender; language error; the Polish language; glottodidactics; Polish of people with the first language Ukrainian

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców
• Year: 2020
• Volume: 27
• Pages: 133-154

Dates

published

2020-12-23

Contributors

author

Ałła Krawczuk

References

• Arabski J., 2008, Błąd językowy w badaniach nad przyswajaniem języka obcego, w: M. Kita, współudział: M. Czempka-Wiewióra, M. Ślawska (red.), Błąd językowy w perspektywie komunikacyjnej, Katowice, s. 63–71.
• Arhangel´skaâ Т., 2014, Simmetriâ i assimmetriâ grammatičeskoj kategorii roda i semantičeskoj kategorii pola v slavânskih âzykah, Olomouc.
• Bańko M., 2001, Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa.
• Cienkowski W., 1980, Błędy w języku ojczystym a błędy w języku obcym. Terminologia i problematyka, „Poradnik Językowy”, z. 8, s. 442–447.
• Dalewska-Greń H., 1991, Selektywna kategoria rodzaju w języku polskim i serbsko-chorwackim (analiza konfrontatywna), Warszawa.
• Dąbrowska A., 2004, Najczęstsze błędy popełniane przez cudzoziemców uczących się języka polskiego jako obcego, w: A. Seretny, W. Martyniuk, E. Lipińska (red.), Opisywanie, rozwijanie i testowanie znajomości języka polskiego jako obcego, Kraków, s. 105–136.
• Dąbrowska A., Dobesz U., Pasieka M., 2010, Co warto wiedzieć. Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego jako obcego na Wschodzie, Warszawa.
• Dąbrowska A., Pasieka M., 2014, Badania błędów cudzoziemców prowadzone w Szkole Języka Polskiego i Kultury dla Cudzoziemców UWr, w: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 331–342.
• Dąbrowska A., Pasieka M., 2015, Teorie, klasyfikacje oraz problemy badania i oceny błędów glottodydaktycznych, „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 21–47, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.02
• Dubisz S., 2014, Językoznawcze studia polonistyczne (pisma wybrane, uzupełnione, zmienione), t 2: Polonia i jej język, Warszawa.
• Foland-Kugler M., 1998, Uczymy polskiego na Wschodzie, Warszawa.
• Górska A., 2015, Błędy studentów z Ukrainy – zapobieganie i eliminacja w grupach o zróżnicowanych możliwościach (na podstawie doświadczeń Centrum Partnerstwa Wschodniego Uniwersytetu Opolskiego), „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 357–370, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.24
• Grucza F., 1978, Ogólne zagadnienia lapsologii, w: F. Grucza (red.), Z problematyki błędów obcojęzycznych, Warszawa, s. 9–59.
• Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (red.), 1999, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa.
• Inny słownik języka polskiego, 2000, red. M. Bańko, t. 1–2, Warszawa.
• Izdebska-Długosz D., 2015, „Szwejcarzy i Kanarzy” – o trudnościach w zastosowaniu rodzaju męskoosobowego u studentów ukraińskojęzycznych, w: M. Gaze, P. Góralczyk-Mowczan (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców 3, Łódź, s. 66–76.
• Izdebska-Długosz D., 2016a „Czyje są te syny?” czyli o błędach w rodzaju męskoosobowym popełnianych przez studentów ukraińskojęzycznych, w: A. Kwiatkowska, A. Roter-Bourkane (red.), Horyzonty nauczania języka polskiego jako obcego, Poznań, s. 43–57, [e-book], http://schoolpl.amu.edu.pl/upload/articles/galeria/ebooki/Horyzonty_nauczania.pdf [30.05.2020].
• Izdebska-Długosz D., 2016b, O błędach rodzaju gramatycznego w polszczyźnie studentów ukraińskojęzycznych, w: J. Pasterska, S. Uliasz, A. Luboń (red.), Pogranicza (nie tylko) Podkarpacia, Rzeszów, s. 47–60.
• Izdebska-Długosz D., 2017, Po polsku bez błędu. Zbiór ćwiczeń z polskiej gramatyki dla studentów ukraińskojęzycznych (A1–B1), Rzeszów.
• Jadacka H., 2005, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa.
• Karaś H., 2002a, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Warszawa–Puńsk.
• Karaś H., 2002b, Wahania w repartycji formantów przysłówkowych -e, -o w języku uczniów szkół polskich na Litwie, „Prace Filologiczne”, t. XLVII, s. 161–169.
• Kępińska A., 2006, Kształtowanie się polskiej kategorii męsko- i niemęskoosobowości, Warszawa.
• Komorowska H., 2005, Metodyka nauczania języków obcych, Warszawa.
• Korol´ L., 2010, Osoblyvosti vyražennâ gramatyčnoї kategoriї rodu u movlenni učniv pol´s´kyh škil L´vova, „Komparatyvni doslidžennâ slovâns´kyh mov i literatur”, vyp. 9, s. 89–100.
• Korol L., 2012, Osobliwości polszczyzny uczniów szkół polskich we Lwowie (na tle normy ogólnopolskiej), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 58, s. 135–149.
• Korol L., 2018, Cechy systemu gramatycznego w polszczyźnie młodzieży polskich szkół na Ukrainie, w: J. Tambor (red.), Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy. Koncepcje. Perspektywy, t. 6: Języki i kultury w kontakcie, Katowice, s. 345–360.
• Kowalewska M., 2014, Co nas łączy... Teoria i zbiór ćiwczeń z gramatyki języka polskiego, Kraków.
• Kowalewski J., 2015, Dlaczego popełniłeś ten błąd? Próba glottodydaktycznego opisu i klasyfikacji błędów popełnianych przez uczących się języka polskiego jako obcego na Ukrainie, „Acta Universitatis Lodziensis, Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 22, G. Zarzycka (red.), s. 337–355, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.22.23
• Kowalewski J., 2017, Język polski na Ukrainie w perspektywie glottodydaktycznej, Kraków.
• Kravčuk А., 2015, 2016, Pol´s´ka mova. Gramatyka z vpravamy, Kyїv.
• Krawczuk А., 2011, 2017, Leksykologia i kultura języka polskiego, t. 2: Kultura języka, Kijów.
• Krawczuk A., 2012, Gramatyczna kategoria rodzaju w języku polskim i ukraińskim: paralele i kontrasty a glottodydaktyka, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 58, s. 151–167.
• Кrawczuk A., Kowalewski J., 2017, Metodyka nauczania języka polskiego. Język i kultura w dydaktyce polonistycznej na Ukrainie, Kijów.
• Krucka B., 2006, Kontrasty polsko-rosyjskie w zakresie morfologii a zjawiska interferencji (na podstawie języka polskiego studentów ze Wschodu), Łask–Warszawa.
• Kucała M., 1978, Rodzaj gramatyczny w historii polszczyzny, Wrocław.
• Ligara B., 2016, Kompetencja dwujęzyczna a zagadnienia błędu, normy, systemu, w: R. Dębski, W.T. Miodunka (red.), Bilingwizm polsko-obcy dziś. Od teorii i metodologii badań do studiów przypadków, Kraków, s. 15–31.
• Łaziński M., 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa.
• Mańczak W., 1956, Ile rodzajów jest w polskim?, „Język Polski”, XXXVI, z. 2, s. 116–121.
• Markowski A., 2005, Kultura języka polskiego. Teoria. Zagadnienia leksykalne, Warszawa.
• Masojć I., 2001, Regionalne cechy systemu gramatycznego współczesnej polszczyzny kulturalnej na Wileńszczyźnie, Warszawa.
• Nowosad-Bakalarczyk M., 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
• Ogorilko O., 2009, Osoblyvosti syntaksyčnoї realizaciї kategoriї rodu w pysemnomu movlenni polonocentryčnyh spil´not Ukraїny, „Mova i kul´tura”, t. Х (135), vyp. 12, s. 158–165.
• Pałuszyńska E., 2019, Kategoria rodzaju gramatycznego w systemie językowym, dyskursie i glottodydaktyce, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców”, t. 26, G. Zarzycka, B. Grochala, I. Dembowska-Wosik (red.), s. 413–423, http://dx.doi.org/10.18778/0860-6587.26.28
• Rudnicki S., 2000, Gwara polska wsi Korczunek koło Żytomierza: fonetyka, fleksja, Warszawa.
• Saloni Z., 1974, Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski”, LIV, z. 1, s. 3–13, z. 2, s. 93–101.
• Saloni Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, w: R. Laskowski (red.), Kategorie gramatyczne grup imiennych w języku polskim, Wrocław–Warszawa–Kraków, s. 41–75.
• Saloni Z., Świdziński M., 1998, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa.
• Stefańczyk W.T., 2007, Kategoria rodzaju i przypadka polskiego rzeczownika, Kraków.
• Wielki słownik języka polskiego, pod red. P. Żmigrodzkiego, https://www.wsjp.pl/ [28.05.2020].
• Wojdak P., 2013, Wielorodzajowość wśród rzeczowników współczesnej polszczyzny, Szczecin.
• Zaliznâk А., 1964, K voprosu o grammatičeskih kategoriâh roda i oduševlёnnosti v sovremennom russkom âzyke, „Voprosy âzykoznaniâ”, № 4, s. 25–40.
• Zaron Z., 2004, Aspekty funkcjonalne polskiej kategorii rodzaju. Charakterystyka fleksyjna, Warszawa–Puńsk.
• Zelins'ka М., 2018, Komunikatyvna kompetenciâ molodyh nosiїv pol´s´koї movy zahidnyh oblastej Ukraїny, Drogobyč.
• Zielińska M., 2014, Odstępstwa od ogólnopolskiej normy składniowej w polszczyźnie młodzieży pochodzenia polskiego na Ukrainie Zachodniej, w: S. Gajda (red.), Polonistyka wobec wyzwań współczesności. V Kongres Polonistyki Zagranicznej, t 2, Opole, s. 237–245.
• Zieniukowa J., 1981, Rodzaj męski osobowy we współczesnych językach zachodniosłowiańskich, Wrocław.

Identifiers

DOI

10.18778/0860-6587.27.07