Biblioterapia – ewolucja teorii i rozwój praktyki. Przegląd na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych

• Authors: Wanda Matras-Mastalerz

Title variants

Biblioterapia – ewolucja teorii i rozwój praktyki. Przegląd na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi próbę omówienia ewolucji teoretycznych podstaw biblioterapii oraz możliwości jej zastosowań praktycznych w działaniach z zakresu profilaktyki, terapii, wychowania, edukacji i socjalizacji czytelników. Atrakcyjność, ale i trudność opisywania biblioterapii łączy się z jej interdyscyplinarnością. Płynnie łączą się w jej obrębie literaturoznawstwo, bibliologia, psychologia, pedagogika, socjologia, filozofia, historia, antropologia, a nawet nauki medyczne. Zróżnicowane, a jednocześnie bliskie zagadnienia, połączone wspólnym mianownikiem przynależności do refleksji humanistycznej, mogą przekształcić się w poręczny zestaw elastycznych narzędzi przydatnych w procesie umacniania kondycji psychicznej i fizycznej odbiorców.

EN

This article attempts to discuss the evolution of the theoretical basis of bibliotherapy and the possibility of its practical applications in the activities of prevention, treatment, education and socialization of readers. Its attractiveness, and at the same time difficulty of description, is connected with its interdisciplinary nature which smoothly combines study of literature, bibliology, psychology, pedagogy, sociology, philosophy, history, anthropology, and even medical sciences. This melting pot of so differentiated, yet similar issues is joined by their affiliation to humanistic reflection, and thus becomes a set of flexible tools useful in the process of strengthening the physical and mental condition of customers.

Keywords

PL

biblioterapia; funkcja terapeutyczna literatury; czytelnictwo; umacnianie zdrowia psychicznego; wsparcie emocjonalne; biblioterapia; funkcja terapeutyczna literatury; czytelnictwo; umacnianie zdrowia psychicznego; wsparcie emocjonalne

EN

bibliotheraphy; the therapeutic function of literature; reading; strengthening mental health; emotional support

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum
• Year: 2016
• Volume: 1
• Issue: 22-23
• Pages: 29-44

Dates

published

2016-12-30

Contributors

author

Wanda Matras-Mastalerz

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Instytut Nauk o Informacji

References

• Aleksandrowicz, Julian. (1973). Literatura a zdrowie społeczeństwa. Warszawa–Kraków: PWN.
• Anczewska, Marta & Roszczyńska-Michta Joanna. (2007). O umacnianiu pacjentów w procesie zdrowienia. W: M. Anczewska, J. Wciórka (red.), Umacnianie, nadzieja czy uprzedzenia (s. 45–82). Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Ankudowicz, I. (1960). Nikołaj A. Rubakin. Bibliotekarz, 11/12, 345.
• Aureliusz, Marek. (1997). Rozmyślania. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Baluch, Alicja. (2008). Od form prostych do arcydzieła. Wykłady, prezentacje, notatki, przemyślenia o literaturze dla dzieci i młodzieży . Kraków: Wydaw. Naukowe Akademii Pedagogicznej.
• Borecka, Irena. (1992). Biblioterapia – nowa szansa książki. Olsztyn: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Olsztynie.
• Borecka, Irena. (2002). Biblioterapia w edukacji czytelniczej i medialnej w szkole podstawowej i gimnazjum. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli i bibliotekarzy. Wałbrzych: Wydaw. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa.
• Borecka, Irena. (2004). Z motylem w tle: o baśni w biblioterapii i terapii pedagogicznej. Wałbrzych: Wydaw. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa.
• Borecka, Irena. (2008). Biblioterapia formą terapii pedagogicznej. Wałbrzych: Wydaw. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Angelusa Silesiusa.
• Borecka, Irena. (2010). Magia Ogrodów. Kraków: Impuls.
• Borecka, Irena & Ippoldt, Lidia. (1998). Co czytać aby łatwiej radzić sobie w życiu czyli wprowadzenie do biblioterapii. Wrocław: Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy we Wrocławiu.
• Borecka, Irena & Wontorowska-Roter, Sylwia. (2003). Biblioterapia w edukacji dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. Materiały dydaktyczne dla nauczycieli i bibliotekarzy. Wałbrzych: Unus.
• Crothers, Samuel M. (1916). A Literary Clinic. The Atlantic Monthly, 118(3), 291–301.
• Cyrklaff, Magdalena J. (2014). Biblioterapia w edukacji z zakresu profilaktyki uzależnień i promocji zdrowia. Toruń: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Czernianin, Wiktor. (2008). Teoretyczne podstawy biblioterapii. Wrocław: Wydaw. Atut.
• Czernianin, Wiktor & Czernianin Halina. (2012). Psychologia literatury w świetle biblioterapii. Przegląd Biblioterapeutyczny, 2 (1), 5–42.
• Czernianin, Wiktor & Czernianin Halina. (2013). Metodologia badań biblioterapeutycznych. Rekonesans. Przegląd Biblioterapeutyczny, 3 (1), 7–15.
• Czernianin, Wiktor & Czernianin, Halina. (2014). Biblioterapia jako autonomiczna nauka. Rozważania wstępne. Przegląd Biblioterapeutyczny, 4 (1), 11–34.
• Dunin, Janusz. (1998). Pismo zmienia świat. Czytanie. Lektura. Czytelnictwo . Warszawa–Łódź: PWN.
• Dymel-Trzebiatowska, Hanna. (2014). W poszukiwaniu odrobiny pocieszenia. Biblioterapeutyczny potencjał utworów Astrid Lindgren z perspektywy narratologii i psychoanalizy literackiej. Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego.
• Eichelberger, Wojciech & Stanisławska, Irena A. (2013). Być lekarzem, być pacjentem. Warszawa: Czarna Owca.
• Freud, Zygmunt. (1982). Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: PWN.
• Freud, Zygmunt. (1996). Objaśnienia marzeń sennych. Warszawa: Wydaw. KR.
• Fromm, Erich. (1971). O sztuce miłości. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Fromm, Erich. (1994). Niech się stanie człowiek. Z psychologii etyki. Warszawa–Wrocław: PWN.
• Frye, H. Northorp. (1957). Anathomy of Criticism. Four essays. New Jersey: Princeton University Press.
• Frye, H. Northorp. (1977). Mit, fikcja i przemieszczenie. Tł. E. Muskat-Tabakowska. W: M. Głowiński, H. Markiewicz (red.), Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”. T. 1 (s. 289–307). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Głombiowski, Karol & Szwejkowska, Helena. (1983). Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i średniowieczu. Warszawa: PWN.
• Gostyńska, Danuta. (1969). Bibliotekarstwo i biblioterapia w szpitalu. Poradnik Bibliotekarza, 36(5), 149–151.
• Gostyńska, Danuta. (1976). Terapia czytelnicza jako jedna z metod psychoterapii klinicznej. Szpitalnictwo Polskie, 20(4), 183–186.
• Gostyńska, Danuta. (1984). Terapia wielkiego ładu. Kraków–Wrocław: Wydaw. Literackie.
• Haidt, Jonathan. (2007). Szczęście. Gdańsk: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
• Holland, Norman. (1989). The dynamics of literary response. New York: Columbia University Press.
• Hora, Zbigniew. (1986). Niektóre aspekty biblioterapii w wieloprofilowej terapii osób niepełnosprawnych. Twórczość i sztuka w życiu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych. Wrocław: Wrocławski Oddział Polskiego Towarzystwa Walki z Kalectwem.
• Ippoldt, Lidia. (2003). Biblioterapia w związkach z innymi naukami. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia II, 9, 293–306.
• Jung, Carl G. (1981). Archetypy i symbole. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”.
• Kawoń-Noga, Dagmara. (2013). Działania biblioterapeutyczne a zadania bibliotek pedagogicznych – wybrane zagadnienia. Modelowe Nauczanie. Opolski Przegląd Edukacyjny, 1, 4–5.
• Kociołek, Roksana. (2012). Biblioterapia osób chorujących psychicznie – możliwości zastosowania. W: K. Hrycyk (red.), O potrzebie biblioterapii (s. 113–123). Wrocław: Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy.
• Kozakiewicz, Wanda. (1968). Czytelnictwo chorych. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
• Kozakiewicz, Wanda. (1977). Biblioterapia w teorii i praktyce. Przegląd Biblioteczny, 47(1), 41–48.
• Kozakiewicz, Wanda & Brzózka, Bożena. (1984). Biblioteka szpitalna dla pacjentów. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
• Krasoń, Katarzyna. (2004). Wymiary biblioterapii ekspresyjnej – kilka refleksji wprowadzających. W: K. Krasoń, B. Mazepa-Domagała (red.), Ekspresja twórcza dziecka. Konteksty – inspiracje – obszary realizacji (s. 367–379). Katowice: GWSH.
• Kruszewski, Tomasz. (1999). Książka jako narzędzie terapeutyczne. Wychowanie na co dzień, 1/2, 12–13.
• Kruszewski, Tomasz. (2006). Biblioterapia w działaniach placówek opiekuńczo-wychowawczych. Toruń: Wydaw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Krzemińska, Wanda. (1973). Literatura piękna a zdrowie psychiczne. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Matras-Mastalerz, Wanda. (2011). Zaczytaj się zdrowo! Lecznicza moc lektur dla dzieci, młodzieży i rodziców. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria XI, 101, 21–38.
• Matras-Mastalerz, Wanda. (2012a). Biblioterapeuta i jego warsztat biblioterapeutyczny. W: K. Hrycyk (red.), O potrzebie biblioterapii (s. 43–60). Wrocław: Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy.
• Matras-Mastalerz, Wanda. (2012b). Książki na receptę, recepta na życie. W: I. Socha, A. Łakomy (red.), Lektury pokoleniowe i ponadpokoleniowe. Z zagadnień recepcji (s. 145–158). Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego.
• Matras-Mastalerz, Wanda. (2013). Czytanie najskuteczniejszą metodą wychowawczą. W: B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.), Nowe opisanie świata. Literatura i sztuka dla dzieci i młodzieży w kręgach oddziaływań (s. 155–168). Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego.
• Molicka, Maria. (2008). Terapeutyczne funkcje literatury. Cripta Comeniana Lesnensia, 6, 27–40.
• Molicka, Maria. (2010). Terapeutyczna rola literatury w paradygmacie psychologii kognitywnej. W: M. Kocójowa (red.), Biblioteki, informacja, książka: interdyscyplinarne badania i praktyka w XXI wieku (s. 234–239). Kraków: ePublikacje Instytutu INiB UJ.
• Molicka, Maria. (2011). Biblioterapia i bajkoterapia. Rola literatury w procesie zmiany rozumienia świata społecznego i siebie. Poznań: Media Rodzina.
• Pehrsson Dale, Elisabeth & McMillen, Paula S. (2005). A bibliotherapy evaluation tool: Grounding counselors in the therapeutic use of literature. The Arts in Psychotherapy, 32 (1), 47–59.
• Rogers, E. Sally & Chamberlin, Judi & Ellison, Marsha L. (1997). A consumerconstructed scale to measure empowerment among users of mental health services. Psychiatric Services, 48(8), 1042–1047.
• Rubin, Rhei Joyce. (1978a). Using bibliotherapy. A guide to theory and practice. London: Oryx Press.
• Rubin, Rhei Joyce. (1978b). Przedmowa. W: R. J. Rubin (red.), Bibliotherapy Sourcebook (p. 4–12). London: Phoenix Oryx Press.
• Rudowski, Tomasz. (2014). Studia nad arteterapią w ujęciu aksjologiczno-psychologicznym. Warszawa: Difin.
• Shrodes, Caroline. (1950). Bibliotherapy: a theoretical and clinical-experimental study. Berkeley: University of California.
• Shrodes, Caroline. (1960). Bibliotherapy. An application of psychoanalytic theory. American Image, 17, 310–318.
• Shrodes, Caroline. (1978). A theoretical and clinical experimental study. W: R. J. Rubin. Using bibliotherapy. A guide to theory and practice (s. 23–28). London: Oryx Press.
• Silf, Margaret. (2005). Tylko nasiona. W: M. Silf. W poszukiwaniu mądrości życia. 100 opowiastek z całego świata (s. 162–163). Warszawa: Zysk i S-ka.
• Sinko, Tadeusz. (2006). Trzy poetyki klasyczne: Arystoteles, Horacy, Pseudo-Longinos. Wrocław: Ossolineum.
• Skomy, Zbigniew. (1988). Emocje a korekcyjna funkcja biblioterapii. W: Z. Skomy, J. Szocki, S. Zawistowski (red.), Małe formy metodyczne. Bibliotekoznawstwo (s. 1–9). Wrocław: Oddział Doskonalenia Nauczycieli.
• Stańczyk, T. (1979). Metody biblioterapii. Szpitalnictwo Polskie, 23(6), 275–278.
• Steig, Michael. (1989). Stories of reading: subjectivity and literary under standing . Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Szacki, Jerzy. (1986). Znaniecki. Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Szczeklik, Andrzej. (2003). Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki. Kraków: Znak.
• Szmid, Irena. (1979). Psychologiczna analiza czynników wpływających na przebieg rehabilitacji. Warszawa: Centralny Związek Spółdzielni Rolniczej.
• Szulc, Wita. (1984). Człowiek chory i książka. Bibliotekarz, 51(9/10), 228–233.
• Szulc, Wita. (1994). Kulturoterapia. Wykorzystanie sztuki i działalności kulturalno-oświatowej w lecznictwie. Poznań: Wydaw. Akademii Medycznej w Poznaniu.
• Szulc, Wita. (2001). Sztuka w służbie medycyny: od antyku do postmodernizmu . Poznań: Wydaw. Akademii Medycznej w Poznaniu.
• Szulc, Wita. (2011a). Arteterapia. Narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki. Warszawa: Difin.
• Szulc, Wita. (2011b). Biblioterapia. Powrót do źródeł. Przegląd Biblioterapeutyczny, 1(1), 6–29.
• Szuman, Stefan. (1938). Afirmacja życia. Lwów: Lwowska Biblioteczka Pedagogiczna.
• Tomasik, Ewa. (1988). Materiały źródłowe do biblioterapii. Recenzja książki pod red. R. J. Rubin. „Bibliotherapy sourcebook”, Oryx Press, London. Szkoła Specjalna, 1, 4–6.
• Tomasik, Ewa. (1990). Możliwości zastosowania biblioterapii w pedagogice specjalnej. Bibliotekarz Olsztyński, 1, 29–36.
• Tomasik, Ewa. (1994). Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej. Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej.
• Tomasik, Ewa. (1997). Biblioterapia jako jedna z metod pedagogiki specjalnej. W: E. Tomasik (red.), Wybrane zagadnienia z pedagogiki specjalnej (s. 81–89). Warszawa: Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej.
• Trzynadlowski, Jan. (1982). Biblioterapia jako problem teoretyczny i praktyczny. Zagadnienia wybrane. W: J. Trzynadlowski. Sztuka słowa i obrazu. Studia teoretycznoliterackie (s. 445–452). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Trzynadlowski, Jan. (1990). Biblioterapia – złudzenia i nadzieje. Arteterapia II. Zeszyty Naukowe Akademii Muzycznej we Wrocławiu, 52, 3–4.
• Woydyłło, Ewa. (2014). Dobra pamięć, zła pamięć. Warszawa: Wydaw. Literackie.
• Woźniczka-Paruzel, Bronisława. (2001). Biblioterapia w Polsce i jej przemiany na tle rozwoju teoretycznych koncepcji światowych. W: B. Woźniczka-Paruzel (red.), Biblioterapia i czytelnictwo w środowiskach osób niepełnosprawnych. Zbiór studiów (s. 13–28). Toruń: Wydaw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Woźniczka-Paruzel, Bronisława. (2002). Biblioterapia w środowisku współuzależnionych z grup rodzinnych Al–Anon (od teorii do działań praktycznych). Toruń: Wydaw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Woźniczka-Paruzel, Bronisława. (2012). Kierunki badań z zakresu biblioterapii w Polsce i zagranicą – porównania i refleksje. W: K. Hrycyk (red.), O potrzebie biblioterapii (s. 11–28). Wrocław: Państwowe Pomaturalne Studium Kształcenia Animatorów Kultury i Bibliotekarzy.
• Znaniecki, Florian. (1936). Social Actions. New York: Farrar & Rinehart.
• Zybert, Elżbieta B. (2000). Książki, które pomagają żyć: rewalidacyjna i terapeutyczna funkcja książki w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.

Identifiers

DOI

10.18778/0860-7435.22.23.03