Przewodniki turystyczne w kontekście rozwoju wiedzy o sztuce na ziemiach polskich w XIX wieku

• Authors: Dominik Ziarkowski
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dawne przewodniki stanowią ważną kategorię źródeł historycznych, pozwalających zrekonstruować wiele aspektów z zakresu historii turystyki. Szczególny rozwój literatury przewodnikowej nastąpił w XIX w., kiedy wykształcił się nowoczesny typ przewodnika z opisami według tras zwiedzania i licznymi informacjami praktycznymi. Jednocześnie zawierał wiele wiadomości o zróżnicowanym charakterze, m.in. z zakresu geografii, etnologii, przyrodoznawstwa, a także opisy zabytków i dzieł sztuki. Znaczenie polskich przewodników dla pisarstwa o sztuce jest bardzo duże, lecz niedoceniane. Celem autora artykułu jest określenie roli, jaką te publikacje odegrały w sferze historiografii artystycznej, a także wskazanie związku pomiędzy przewodnikami a rozwojem badań naukowych nad sztuką. Tematyka ta stanowi bez wątpienia interesujący obszar interdyscyplinarnych powiązań pomiędzy historycznym rozwojem turystyki oraz nauki, w tym wypadku historii sztuki.

Keywords

PL

przewodniki turystyczne; historia turystyki; historia sztuki; XIX w.

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Turyzm
• Year: 2019
• Volume: 29
• Issue: 1
• Pages: 91-104

Dates

published

2019-06-30

Contributors

author

Dominik Ziarkowski

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Zarządzania Katedra Turystyki

• https://orcid.org/0000-0002-2229-5845

References

• Antoniewicz, F. [Jerzykowski, A.] (1882). Przewodnik po Poznaniu zawierający kolorowaną mapę miasta, ciekawsze w niém zdarzenia, opis publicznych gmachów i potrzebniejsze wskazówki. Poznań: Druk i Nakład Fr. Tomaszewskiego.
• Baliński, M., Lipiński, T. (1843–1846). Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym. T. 1–3. Warszawa: Nakładem S. Orgelbranda Księgarza.
• Bartoszewicz, K. (1882). Przewodnik po Krakowie i jego okolicach z dodaniem planu miasta, informacji, adresów i ogłoszeń. Kraków: Nakładem K. Bartoszewicza.
• Bartoszewicz, K. (1890). Przewodnik po Krakowie z dodaniem opisu okolic, licznych informacji i 600 adresów instytucji i osób zajmujących wybitniejsze stanowiska. Kraków: Nakładem K. Bartoszewicza.
• Błotnicki, E., Schneider, A. (1871). Przewodnik po mieście Lwowie. Wydany staraniem komitetu zawiązanego na przyjęcie gości z Wielkopolski, Prus, Szląska i Krakowa, przybyłych na zjazd do Lwowa dnia 13 sierpnia 1871. Lwów: Druk i lit. Kornela Pillera.
• Burckhardt, J. (1855). Der Cicerone: Eine Anleitung zum Genuss der Kunstwerke Italiens. Basel: Schweighauserische Verlagsbuchhandlung.
• Czajewski, W. (1892). Ilustrowany przewodnik po Warszawie na rok 1892. Warszawa: Drukiem Pawła Szymanowskiego.
• Czajewski, W. (1893). Ilustrowany przewodnik po Warszawie i okolicach. Willanów. Czerniaków, Morysin, Gucin, Natolin. Wraz ze szczegółowym spisem 1000 obrazów z galerii willanowskiej. Warszawa: Nakładem własnym W. Czajewskiego.
• Czajewski, W. (1896). Illustrowany przewodnik po Warszawie z planem miasta. Warszawa: Drukiem Pawła Szymanowskiego.
• Czartoryska, E. [Izabela]. (1828). Poczet pamiątek zachowanych w Domu Gotyckim w Puławach. Warszawa: W Drukarni Banku Polskiego.
• Dąbrowski, M. (1899). Przewodnik krakowski dla uczestników II Zjazdu Dziennikarzy Słowiańskich. Kraków: Nakładem Komitetu II Zjazdu Dziennikarzy Słowiańskich.
• Dorszewski, K. (1886). Katedra poznańska. Przewodnik i pamiątka dla zwiedzających tę pierwszą świątynię archidiecezyalną. Z 2 rycinami. Poznań: Nakładem i czcionkami Drukarni Kuryera Poznańskiego.
• Dzieduszycki, W. (1895). Przewodnik po Muzeum im. Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Nakładem Muzeum im. Dzieduszyckich.
• Frydrychowicz, R. (1895). Przewodnik illustrowany po Pelplinie i jego kościołach. Toruń: Nakładem Autora.
• Fryze, F., Chodorowicz, I. (1873). Przewodnik po Warszawie i jéj okolicach na rok 1873/4 z mappą miasta, mappami kolei żelaznych i drzeworytami. Warszawa: W Drukarni Gazety Lekarskiej.
• Gdeczyk, S. (1877). Przewodnik historyczny po Gnieźnie i jego kościołach. Gniezno: Nakładem Autora, Drukiem J.B. Langiego.
• Gdeczyk, S. (1891). Przewodnik historyczny po Gnieźnie i jego kościołach. Wydanie drugie poprawione, rozszerzone i 5 rycinami ozdobione. Poznań: Nakładem Autora, Czcionkami Drukarni Kuryera Poznańskiego.
• Glücksberg, J. (1826). Przewodnik warszawski. Warszawa: Nakładem i drukiem N. Glücksberga.
• Gołębiowski, Ł. (1827). Opisanie historyczno-statystyczne miasta Warszawy. Wydanie drugie poprawione, znacznie pomnożone i rozszerzone. Warszawa: Nakładem i drukiem N. Glücksberga.
• Gomulicki, W., Szmideberg, I. (1880). Illustrowany przewodnik po Warszawie ozdobiony planem miasta, widokami piękniejszych gmachów i miejscowości, galerją typów warszawskich i szkicami charakterystycznemi. Rok pierwszy. Warszawa: W Drukarni Jana Noskowskiego.
• Grabowski, A. (1822). Historyczny opis miasta Krakowa i iego okolic. Kraków: Nakładem i Drukiem Józefa Mateckiego.
• Grabowski, A. (1866). Kraków i jego okolice. Wydanie piąte znacznym przyczynkiem wiadomości rozszerzone, z 57 drzeworytami, widokiem i planem miasta. Kraków: Nakładem Księgarni D.E. Friedleina.
• Hollender, A.J. (1894). Ilustrowany przewodnik po Lwowie, wraz z planami miasta Lwowa, powszechnej wystawy roku 1894, teatru hr. Skarbka, teatru letniego, kolei konnej i elektrycznej. Lwów: Nakładem firmy S. Gabriel i J. Chlebownik.
• Ilustrowany przewodnik po Lwowie i Powszechnej Wystawie Krajowej wydany przez Towarzystwo dla Rozwoju i Upiększenia Miasta (1894). Lwów: Z drukarni Wł. Łozińskiego.
• Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (1893). Warszawa: Nakład Redakcyi „Wędrowca”.
• Jan ze Śliwina [Kirkor, A.H.] (1856). Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wilno: Drukarnia A. Marcinowskiego.
• Jan ze Śliwina [Kirkor, A.H.] (1859). Przechadzki po Wilnie i jego okolicach. Wydanie drugie, poprawne, dopiskami uzupełnione i planem miasta ozdobione. Wilno: Nakład Maurycego Orgebranda.
• Jarzębski, A. (1643). Gosciniec abo Krotkie Opisanie Warszawy z okolicznościámi iey Dla Kompániey Dworskiey przez Adama Jarzemskiego Muźyká I.K.M., Budownicego Uiázdowskiego Wydany. Warszawa.
• Jarzębski, A. (1974). Gościniec abo krótkie opisanie Warszawy. Opracował i wstępem opatrzył W. Tomkiewicz. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.
• Kirkor, A.H. (1862). Przewodnik. Wilno i koleje żelazne z Wilna do Petersburga i Rygi, oraz do granic na Kowno i Warszawę. Wilno: Nakładem i drukiem A.H. Kirkora.
• Kirkor, A.H. (1880). Przewodnik historyczny po Wilnie i jego okolicach. Wydanie drugie przejrzane i powiększone. Wilno: Nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego.
• Kirkor, A.H. (1889). Przewodnik po Wilnie i jego okolicach z wykazaniem historycznem najbliższych stacyj kolei żelaznych. Wydanie drugie podług wydania w roku 1880. Wilno: Nakładem i drukiem Józefa Zawadzkiego.
• Kleczkowski, A. (1883a). Najnowszy przewodnik po Krakowie i okolicach A. Napierkowskiego z dodaniem wszelkich wiadomości i objaśnień niezbędnych dla podróżnych, oraz spisu znaczniejszych zakładów kąpielowych w Galicyi. Kraków: Nakładem A. Napierkowskiego.
• Kleczkowski, A. (1883b). Najnowszy illustrowany przewodnik po Krakowie i jego okolicach A. Napierkowskiego, z dodaniem wszelkich wiadomości i objaśnień niezbędnych dla podróżnych, oraz spisu znaczniejszych zakładów kąpielowych w Galicyi. Zdobiony 50 rycinami, oraz ogólnym widokiem Krakowa. Kraków: Nakładem A. Napierkowskiego.
• Kozłowski, K. (1893). Przewodnik po Poznaniu i okolicy z illustracyami i planem miasta. Poznań: Nakładem K. Kozłowskiego.
• Kozłowski, K. (1898). Przewodnik po Poznaniu i okolicy z illustracyami i planem miasta. Poznań: Czcionkami Drukarni Dziennika Poznańskiego.
• Krasiński, J.W. (1821). Przewodnik dla podróżujących w Polsce i Rzeczypospolitej Krakowskiey. Warszawa: W Drukarni N. Glücksberga.
• Kunasiewicz, S. (1874). Przechadzki archeologiczne po Lwowie. Issue 1. Lwów: Skład Główny „Księgarnia Polska”.
• Kunasiewicz, S. (1876). Przechadzki archeologiczne po Lwowie. Issue 2 and 3. Lwów: Skład Główny „Księgarnia Polska”.
• Kunasiewicz, S. (1878). Wilda przewodnik po Lwowie z zarysem historji miasta. Lwów: Nakładem Karola Wilda.
• Lompa, J. (1860). Przewodnik dokładny dla odwiedzających święte, od wieków cudami słynące miejsce w obrazie Najświętszéj Maryi Panny na Jasnéj Górze w Częstochowie. Warszawa: Nakładem A. Dzwonkowskiego, druk Glücksberga.
• Łuszczkiewicz, W. (1875). Illustrowany przewodnik po Krakowie i jego okolicach z dodaniem wszelkich wiadomości i objaśnień potrzebnych dla podróżnych oraz opisu wszystkich znaczniejszych zdrojowisk w Galicyi. Kraków: Księgarnia i Wydawnictwo „Czytelni Ludowej” A. Nowolecki.
• Mączyński, J. (1854). Kraków dawny i teraźniejszy z przeglądem jego okolic. Kraków: Nakładem i drukiem Józefa Czecha.
• Miltner, H.O. (1861). Przewodnik po Krakowie i jego okolicach, z dodaniem instrukcji dla jadących do Szczawnicy, Krynicy, Swoszowic i Wieliczki. Kraków: Nakładem Juliusza Wildta.
• Miłkowski, W. (1881). Wawel. Katedra, zamek, biskupstwo. Z wydawnictwa dzieła: „Kraków Święty” (Z dodatkiem informacji dla zwiedzających Kraków). Kraków: Nakład i własność Księgarni Katolickiej Dra Władysława Miłkowskiego.
• Pauli, Ż. (1840). Starożytności galicyjskie. Lwów: Nakładem Autora.
• Polkowski, I. (1881). Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu. Kraków: Druk W.L. Anczyca i Spółki.
• Polkowski, I. (1882). Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu. Wyd. 2. Kraków: Druk W.L. Anczyca i Spółki.
• Polkowski, I. (1883). Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu. Wyd. 3. Kraków: Druk W.L. Anczyca i Spółki.
• Polkowski, I. (1887). Przewodnik dla zwiedzających skarbiec katedralny na Wawelu. Wyd. 4. Kraków: Druk W.L. Anczyca i Spółki.
• Przewodnik ilustrowany po Warszawie, Łodzi i okolicach fabrycznych (1897). Warszawa: Nakład i druk Emila Skiwskiego.
• Przewodnik po katedrze krakowskiej (1863). Kraków: Nakład i druk J. Bensdorffa.
• Przewodnik po katedrze krakowskiej (1870). Kraków: Nakład J. Bensdorffa, drukarnia Czasu.
• Przewodnik z Krakowa do Lwowa, Podhorzec, Podwołoczysk, Brodów, Słobody Rungurskiej, Czerniowiec i po Lwowie (1886). Lwów: Nakładem Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie.
• Radzyński, W. [Kulerski, W.] (1892). Przewodnik po Copotach i okolicy poprzedzony krótkim rysem dziejów okolicznego wybrzeża. Gdańsk: Nakładem i drukiem Bernarda Milskiego.
• Rastawiecki, E. (1850). Słownik malarzów polskich tudzież obcych w Polsce osiadłych lub czasowo w niéj przebywających. T. 1. Warszawa: Nakładem Autora, W Drukarni S. Orgelbranda Księgarz i Typografa.
• Romanowski, F. (1893). Przewodnik po Częstochowie dla pątników i turystów z dodaniem wiadomości o przemyśle i handlu. Kraków: Nakładem i drukiem W. Korneckiego.
• Rostafiński, J. (red.) (1891). Przewodnik po Krakowie i okolicy wydany przez Komitet VI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich a opracowany zbiorowemi siłami pod redakcyą przewodniczącego Komitetu dr. J. Rostafińskiego. Nakładem komitetu VI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich. Kraków: druk Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Schneider, A. (1875). Przewodnik po Lwowie. Wydanie drugie z planem miasta Lwowa. Lwów: Nakładem księgarni Gubrynowicza i Schmidta.
• Sierpiński, S.Z. (1839). Obraz miasta Lublina. Warszawa: W Drukarni Maxymiliana Chmielewskiego.
• Sierpiński, S.Z. (1843). Historyczny obraz miasta Lublina. Warszawa: Nakładem Autora.
• Skimborowicz, H. (1847). Przewodnik dla zwiedzających Częstochowę. Warszawa: W Drukarni Józefa Ungera.
• Smólski, G. (1893). Przewodnik ilustrowany po ces. król. austr. kolejach państwowych na szlakach: Kraków – Sucha, Sucha – Żywiec – Zwardoń, Skawina – Oświęcim. Wiedeń: Drukiem i nakładem drukarni i zakładu artystycznego „Steyrermühl”.
• Sobieszczański, F.M. (1847). Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnéj Polsce. T. 1. Warszawa: Nakładem i drukiem S. Orgelbranda Księgarza i Typografa.
• Sobieszczański, F.M. (1849). Wiadomości historyczne o sztukach pięknych w dawnéj Polsce. T. 2. Warszawa: Nakładem i drukiem S. Orgelbranda Księgarza i Typografa.
• Sobieszczański, F.M. (1857). Przewodnik po Warszawie z planem miasta ozdobionym 10cią rycinami na stali. Warszawa: Główny Skład w Kantorze Drukarni Gazety Codziennéj.
• Święcki, T. (1816). Opis starożytnéy Polski. T. 1–2. Warszawa: Nakładem i drukiem Zawadzkiego i Węckiego Jego Królewskiéy Mości Nadwornych Drukarzy i Księgarzy.
• Wiślicki, J. (1850–1853). Opis Królestwa Polskiego pod względem historycznym, statystycznym, rolniczym, fabrycznym, handlowym, zwyczajowym i obyczajowym. T. 1–3. Warszawa: W Drukarni Gazety Codziennej.
• Zieliński, K.W. (red.) (1889). Przewodnik po Cmentarzu Powązkowskim. Issue 1. Warszawa: druk. W. Ratyński.
• Bałus, W., Krasny, P. (2004). Wiek XIX wobec baroku. Dwie strony medalu. W: K. Brzezina, J. Wolańska (red.), Barok i barokizacja. Materiały Sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3–4 XII 2004 (s. 17–37). Kraków: Universitas.
• Białostocki, J. (1987). Historia sztuki. W: B. Suchodolski (red.), Historia nauki polskiej. T. IV: 1863–1918. Part III (s. 674–702). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Instytutu Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.
• Bieniarzówna, J. (1974). Wiekowe tradycje miłośnictwa Krakowa. Rocznik Krakowski, 45, 11–18.
• Bochnak, A. (1948). Zarys dziejów polskiej historii sztuki. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
• Bruce, D.M. (2010). Baedeker: The perceived ‘inventor’ of the formal guidebook – A bible for travellers in the 19th century. W: R.W. Butler, R.A. Russel (red.), Giants of tourism (s. 93–110). Wallingford: CABI.
• Ciepłowski, S. (2001). O rodowodzie warszawskich przewodników turystycznych. Almanach Muzealny, 3, 203–213.
• Cuddon, J.A. (1993). A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory. 3rd ed. Cambridge: Blackwell Reference.
• Duda, J. (1996). Przewodniki po Krakowie (do 1914 r.). Książki, ich autorzy i wydawcy. Rocznik Krakowski, 62, 53–87.
• Ekielska-Mardal, A. (2012). Dilettanti and the scientific workshop of the first Polish art historian. Italian art in the eyes of Stanisław Kostka Potocki during his journey between 1795 and 1797. W: J. Malinowski (red.), History of art history in Central, Eastern and South-Eastern Europe. T. 1 (s. 39–45). Toruń: Society of Modern Art & Tako Publishing House.
• Freitag, W.M. (1996). Guidebook. W: J. Turner (red.), The Dictionary of Art. T. 13 (s. 807–813). London: Macmillan Publishers Limited.
• Górzyński, W. (1912). Rozwój historyi sztuki wśród innych narodów i w Polsce. Włocławek: Drukarnia Dyecezalna.
• Gregorowicz-Metz [Rucinska], A. (2012). Stanisław Kostka Potocki – The first Polish art historian and his ideas about art in O sztuce u dzisiejszych (On the art of the Moderns). W: J. Malinowski (red.), History of art history in Central, Eastern and South-Eastern Europe. T. 1 (s. 47–53). Toruń: Society of Modern Art & Tako Publishing House.
• Kalinowski, L. (1990). Marian Sokołowski. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Historii Sztuki, 19, 11–35.
• Kalinowski, L. (1996). Dzieje i dorobek naukowy Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności 1973–1952 oraz powstanie Katedry Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego 1882. W: A.S. Labuda (red.), Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX w. (s. 22–57). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Karłowska-Kamzowa, A. (1996). Polskie starożytnictwo i nauczanie dziejów sztuki w Wielkopolsce w XIX w. W: A.S. Labuda (red.), Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX w. (s. 74–91). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Kasperowicz, R. (2007). Jacob Burckhardt i Józef Kremer. W: J. Maj (red.), Józef Kremer (1806–1875) (s. 301–310). Kraków: Universitas.
• Kasperowicz, R. (2011). Józef Kremer. Wstęp. W: J. Kremer, Wybór pism estetycznych (s. VII–XXI). Wprowadzenie, wybór i opracowanie R. Kasperowicz. Kraków: Universitas.
• Kolbuszewski, J. (1981). Górskie przewodniki (Uwagi o współczesności i tradycji gatunku). Litteraria, Series A, 13, 141–158.
• Kolbuszewski, J. (1990). Od „spisków” do przewodników. Przemiany formy i funkcji narracji przewodnikowej. W: M. Staffa (red.), XI Sympozjum KTG. Najstarsze polskie przewodniki górskie (s. 5–18). Kraków: PTTK Zarząd Główny Komisja Turystyki Górskiej.
• Koshar, R. (1998). “What ought to be seen”: Tourists’ guidebooks and national identities in modern Germany and Europe. Journal of Contemporary History, 33, 323–340.
• Kowalczyk J. (1981). Starożytnicy warszawscy połowy XIX w. i ich rola w popularyzacji zabytków ojczystych. W: J. Maternicki (red.), Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. Zbiór studiów (s. 157–202). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kowalczyk, J. (2009). Kazimierz Stronczyński i jego dzieło o inwentaryzacji zabytków. W: J. Kowalczyk (opracowanie), Kazimierza Stronczyńskiego opisy i widoki zabytków w Królestwie Polskim (1844–1855). T. I: Ogólne Sprawozdanie Delegacji (s. 279–359). Warszawa: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie Gabinet Rycin, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków.
• Kultermann, U. (1993). The history of art history. New York: Abaris Books.
• Kunińska, M. (2014). Historia sztuki Mariana Sokołowskiego. Kraków: Universitas.
• Małkiewicz, A. (1996). Historia sztuki na Uniwersytecie Lwowskim. W: A.S. Labuda (red.), Dzieje historii sztuki w Polsce. Kształtowanie się instytucji naukowych w XIX i XX w. (s. 58–73). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
• Małkiewicz, A. (2005). Z dziejów polskiej historii sztuki. Studia i szkice. Kraków: Universitas.
• Merski, J., Piotrowski, J.P. (2010). Drogi ewolucji drukowanych przewodników turystycznych po Polsce. Warszawa: Almamer Wyższa Szkoła Ekonomiczna.
• Muthesius, S. (2012). The beginnings of the „Cracow school of art history. W: J. Malinowski (red.), History of art history in Central, Eastern and South-Eastern Europe. T. 1 (s. 91–99). Toruń: Society of Modern Art & Tako Publishing House.
• Opaliński, D. (2008). Z bedekerem po zaborach. Podróż w dawnych przewodnikach turystycznych. W: E. Ihnatowicz (red.). Podróż i literatura 1864–1914 (s. 525–536). Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
• Opaliński, D. (2013). Przewodniki turystyczne na ziemiach polskich w okresie zaborów. Studium historyczno-źródłoznawcze. Wydanie drugie Krosno: Ruthenus.
• Palmowski, J. (2002). Travels with baedeker – The guidebook and the middle classes in Victorian and Edwardian Britain. W: R. Koshar (red.), Histories of leisure (s. 105–130). Oxford–New York: Berg.
• Parsons, N.T. (2007). Worth the detour. A history of the guidebook. New Baskerville: Sutton Publishing.
• Polanowska, J. (1995). Historiografia sztuki polskiej w latach 1832–1863 na ziemiach centralnych i wschodnich dawnej Rzeczypospolitej: F.M. Sobieszczański, J.I. Kraszewski, E. Rastawiecki, A. Przezdziecki. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki.
• Rożek, M. (1986). Mirabilia Urbis Cracoviae. Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, 13, 49–53.
• Sołtan, A. (1998). Prawobrzeżna Warszawa w przewodnikach po mieście (XIX–XX w.). Kronika Warszawy, 1–4, 15–41.
• Staffa, M. (1990). Najdawniejsze przewodniki sudeckie w języku polskim. W: M. Staffa (red.), XI Sympozjum KTG. Najstarsze polskie przewodniki górskie (s. 19–36). Kraków: PTTK Zarząd Główny Komisja Turystyki Górskiej.
• Ślewiński, W. (1956). Starożytnictwo małopolskie w latach 1800–1850. Sztuka i Krytyka, 7 (1–2), 255–284.
• Walicki, M. (1931). Sprawa inwentaryzacji zabytków w dobie Królestwa Polskiego (1827–1862). Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Architektury Polskiej i Historji Sztuki Politechniki Warszawskiej.
• Ziarkowski, D. (2009). Przekaz treści historyczno-artystycznych w przewodnikach po Dolinie Prądnika. W: P. Krasny, D. Ziarkowski (red.), Sztuka i podróżowanie. Studia teoretyczne i historyczno-artystyczne (s. 159–178). Kraków: Proksenia.
• Ziarkowski, D. (2013). Inwentaryzacja zabytków Królestwa Polskiego a system ochrony dziedzictwa kulturowego w Rosji w pierwszej połowie XIX w. W: J. Malinowski, I. Gavrash, N. Mizerniuk-Rotkiewicz (red.), Polska – Rosja: Sztuka i historia. Sztuka polska, sztuka rosyjska i polsko-rosyjskie kontakty artystyczne do początku XX w. / Пoльша – Рoссия: Искусство и история. Польское искусcтво, российскоe искуcство и польско-российские художественные контакты до начала XХ века / Poland – Russia: Art and history. Polish art, Russian art and Polish-Russian artistic relations to the beginning of XX century, „Sztuka Europy Wschodniej”. T. 1 (s. 193–205). Warszawa–Toruń: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata & Wydawnictwo Tako.
• Ziarkowski, D. (2016). Najstarsze polskie przewodniki jako źródła do dziejów turystyki. W: J. Kosiewicz, E. Małolepszy, T. Drozdek-Małolepsza (red.), Z dziejów wychowania fizycznego, sportu i turystyki w Polsce i w Europie (s. 265–279). Częstochowa: Akademia Jana Długosza w Częstochowie.
• Ziarkowski, D. (2018). Przewodniki a rozwój nowoczesnej turystyki w XIX wieku. Turystyka Kulturowa, 7, 23–42.
• Zuelow, E.G.E. (2016). A history of modern tourism. London: Palgrave.

Identifiers

DOI

10.18778/0867-5856.29.1.09