Wyjaśnianie naukowe i rozumienie a epistemologiczne problemy badań nad turystyką (rozważania na kanwie teorii Kurta Lewina i Johna Tribe’a)

• Authors: Wiesław Alejziak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule scharakteryzowano istotę oraz różne modele wyjaśniania naukowego i eksplanacyjne walory rozumienia, wskazując na ich użyteczność oraz ograniczenia w poznawaniu praw i mechanizmów rządzących turystyką. Szczególną uwagę zwrócono na epistemologiczny wymiar dorobku wyłaniającego się z dotychczasowych badań i studiów nad turystyką, starając się ukazać nowe kierunki badań w tym zakresie. W pracy odwołano się do dwóch modeli rozważań o epistemologicznych aspektach badań nad turystyką, w których centralne miejsce zajmuje kategoria prawdy o turystyce, a które przedstawione zostały w dwóch artykułach J. Tribe’a.

Keywords

PL

turystyka; badania nad turystyką; teoria; typologia; wyjaśnianie; rozumienie; predykcja; epistemologia

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Turyzm
• Year: 2019
• Volume: 29
• Issue: 2
• Pages: 1-19

Dates

published

2019-12-30

Contributors

author

Wiesław Alejziak

• Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, Wydział Turystyki i Rekreacji, Zakład Ekonomii i Zarządzania

• https://orcid.org/0000-0002-0604-7577

References

• Ablewicz, K. (1998). Hermeneutyka i fenomenologia w badaniach pedagogicznych. W: S. Palka (red.), Orientacje w metodologii badań pedagogicznych (s. 25–41). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Ablewicz, K. (2003). Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Aitchison, C. (1996). Patriarchal paradigms and the politics of pedagogy: A framework for a feminist analysis of leisure and tourism studies. World Leisure and Recreation, 38 (4), 38–40.
• Alejziak, W. (2005). Present status and perspectives of tourism research development. W: W. Alejziak, R. Winiarski (red.), Tourism in scientific research (s. 257–279). Kraków–Rzeszów: AWF Kraków, WSIZ Rzeszów.
• Alejziak, W. (2008a). Metodologia badań w turystyce. W: R. Winiarski (red.), Turystyka w naukach humanistycznych (s. 140–164). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Alejziak, W. (2008b). Podstawowe paradygmaty i podejścia badawcze w studiach nad turystyką. W: G. Gołembski (red.), Nowe trendy rozwoju turystyki (s. 13–25). Sulechów: Wydawnictwo PWSZ.
• Alejziak, W. (2013). Typologizacja i modelowanie jako instrumenty naukowego wyjaśniania zjawisk i procesów turystycznych. W: L. Butowski (red.), Badania naukowe w turystyce – stan i perspektywy (s. 9–38). Warszawa: Instytut Turystyki, Szkoła Główna Turystyki i Rekreacji.
• Alejziak, W. (2016). Atrybucje i wyjaśnianie przyczynowe w badaniach nad turystyką (na przykładzie analizy inhibitorów aktywności turystycznej Europejczyków w latach 1997–2014). W: Człowiek w turystyce. Role, potrzeby, zachowania (s. 67–90). Warsztaty z geografii turyzmu. Tom 7. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
• Alejziak, W. (2018). Metodologia nauk prawnych a metodologia badań nad turystyką – w poszukiwaniu podobieństw oraz różnic w paradygmatach i podejściach badawczych. W: P. Cybula (red.), Prawne aspekty podróży i turystyki – historia i współczesność (s. 51–95). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Alejziak, W., Liszewski, S. (2016). Rola czasopism naukowych w transferze wiedzy w turystyce. Folia Turistica, 41, 81–135. DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.4005
• Apanowicz, J. (2000). Metodologiczne elementy procesu poznania naukowego w teorii organizacji i zarządzania. Gdynia: WSAiB.
• Ballantyne, R., Packer, J., Axelsen, M. (2009). Trends in tourism research. Annals of Tourism Research, 36 (1), 149–152. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2008.07.001
• Benckendorff, P., Zehrer, A. (2013). A network analysis of tourism research. Annals of Tourism Research, 43, 121–149. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2013.04.005
• Bogucka, I. (1991). Wyjaśnianie a wyjaśnianie funkcjonalne. Folia Philosophica, 8, 95–114.
• Botterill, D. (2001). The epistemology of a set of tourism studies. Leisure Studies, 20 (3), 199–214. DOI: https://doi.org/10.1080/02614360127084
• Brzeziński, J. (2005). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Bunge, M. (1968). O przyczynowości. Miejsce zasady przyczynowej we współczesnej nauce. Przekład: S. Amsterdamski. Warszawa: PWN.
• Butler, R.W. (2015). The evolution of tourism and tourism research. Tourism Recreation Research, 40 (1), 16–27. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1007632
• Butowski, L. (2011). Turystyka jako dyscyplina nauki (artykuł dyskusyjny). Turyzm/Tourism, 21 (1–2), 17–24.
• Butowski, L. (2016). Tourism as a discipline in light of the non-classical sociology of science. Journal of Tourism and Cultural Change, 16 (4), 436–454.
• Butowski, L. (red.) (2014a). Searching for the scientific identity of tourism research. Warszawa: Warsaw School of Tourism and Hospitality Management.
• Chambers, D., Buzinde, C. (2015). Tourism and decolonisation: Locating research and self. Annals of Tourism Research, 51, 1–16. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2014.12.002
• Charmaz, K. (2011). Grounded theory methods in social justice research. W: N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), Handbook of qualitative research (s. 359–380). Los Angeles: Sage.
• Chojnicki, Z. (2002). Wyjaśnianie w geografii społeczno-ekonomicznej w ujęciu relacjonistycznym. W: H. Rogacki (red.), Możliwości i ograniczenia zastosowań metod badawczych w geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarce przestrzennej (s. 11–23). Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe.
• Cisek, S. (2008). Nauka 2.0: nowe narzędzia komunikacji naukowej. Pobrano z: http://eprints.rclis.org/11212/
• Coles, T., Hall, M., Duval, D. (2005). Mobilizing tourism: A post-disciplinary critique. Tourism Recreation Research, 30 (2), 31–42. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2005.11081471
• Czarnowska, M. (1991). Myśl i pojęcie – ku rozumieniu tekstu filozoficznego. Białystok: Zakład Teorii Poznania, Filia Uniwersytetu Warszawskiego.
• Dann, G. (2011). Anglophone hegemony in tourism studies today. Enlightening Tourism. A Pathmaking Journal, 1 (1), 1–30.
• Dann, G., Nash, D., Pearce, P. (1988). Methodology in tourism research. Annals of Tourism Research, 15 (1), 1–28. DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7383(88)90068-0
• Davis, J.B. (2001). Commentary: Tourism research and social theory – expending the focus. Tourism Geographies, 3 (2), 125–134. DOI: https://doi.org/10.1080/14616680010030248
• Filozofia a nauka. Zarys encyklopedyczny (1987). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Polska Akademia Nauk, Ossolineum.
• Fraasen, B. van (1980). The scientific image. Oxford: Oxford University Press.
• Frankfort-Nachmias, Ch., Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Przekład: E. Hornowska. Warszawa: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Franklin, A., Crang, M. (2001). The trouble with tourism and travel theory? Tourist Studies, 1 (1), 5–22. DOI: https://doi.org/10.1177/146879760100100101
• Gadamer, H.G. (1993). Koło jako struktura rozumienia. W: Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Wybór G. Sowiński. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
• Gretzel, U. (2011). Intelligent systems in tourism. A social science perspective. Annals of Tourism Research, 38 (3), 757–779. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.04.014
• Grobler, A. (2006). Metodologia nauk. Kraków: Wydawnictwo AUREUS i Wydawnictwo Znak.
• Hall, C.M. (2015). Tourism and biological exchange and invasions: A missing dimension in sustainable tourism? Tourism Recreation Research, 40 (1), 81–94. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1005943
• Hall, C.M., Williams, A.M., Lew, A.A. (2004). Tourism: Conceptualizations, institutions, and issues. W: A.A. Lew, C.M. Hall, A.M. Williams (red.), A companion to tourism (s. 3–21). Oxford: Blackwell Publishing.
• Heller, M. (1992). Filozofia nauki. Wprowadzenie. Kraków: WAM.
• Hempel, C.G. (1965). Aspects of scientific explanation. W: C.G. Hempel, Aspects of scientific explanation and other essays in the philosophy of science (s. 367–403). New York: Free Press.
• Hempel, C.G. (2001). Filozofia nauk przyrodniczych. Przekład B. Stanosz. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Hempel, C.G., Oppenheim, P. (1948). Studies in the logic of explanation. Philosophy of Science, 15, 135–175. DOI: https://doi.org/10.1086/286983
• Ingarden, R. (1988). O badaniach Edyty Stein. W: E. Stein, O zagadnieniu wczucia (s. 155–180). Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Jafari, J. (2001). Scientification of tourism. W: V. Smith, M. Brent (red.), Hosts and guests revisited: tourism issues of the 21st century (s. 28–41). New York: Cognizant Communication Corporation.
• Jafari, J., Brent Ritchie, J. (1981). Toward a framework for tourism education: Problems and prospects. Annals of Tourism Research, 991, 13–34.
• Jennings, G., Junek, O. (2007). Grounded theory: Innovative methodology or a critical turning from hegemonic methodological praxis in tourism studies. W: I. Ateljevic, A. Pritchard, N. Morgan (red.), The critical turn in tourism studies, innovative research methodologies (s. 197–210). Oxford: Elsevier.
• Kaczmarek, J. (2018). Autentyczność epistemologiczna jako nakaz moralny wyjaśniania rzeczywistości turystycznych. Folia Turistica, 49, 119–220.
• Kowalczyk, A. (2014). Fenomenologia przestrzeni turystycznej. Turyzm, 24 (1), 9–15.
• Kuipers, T.A.F. Wiśniewski, A. (1994). An erotetic approach to explanation by specification. Erkenntnis, 40, 377–402. DOI: https://doi.org/10.1007/BF01128905
• Landgrebe, L. (1993). Rozumienie w naukach o duchu. W: Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki (s. 195–207). Wybór G. Sowiński. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.
• Leiper, N. (1979). The framework of tourism: Towards a definition of tourism, tourist, and the tourist industry. Annals of Tourism Research, 6 (4), 390–407. DOI: https://doi.org/10.1016/0160-7383(79)90003-3
• Lewin, K. (1943). Defining the „field at a given time”. Psychological Review, 50, 292–310. DOI: https://doi.org/10.1037/h0062738
• Liburd, J.J. (2012). Tourism research 2.0. Annals of Tourism Research, 39 (2), 883–907. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2011.10.006
• Lubański, M. (1972). Objasnenie – funkcija nauki, E.P. Nikitin, Moskwa 1970: [recenzja]. Studia Philosophiae Christianae, 8 (1), 237–243.
• Machnikowski, R.M. (2011). Spór o relatywizm konstruktywistycznej socjologii wiedzy naukowej. W: P. Bytniewski, M. Chałubiński (red.), Teoretyczne podstawy socjologii wiedzy (s. 61–77). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Maciejewska, Ł., Moskwa, K., Urbańczyk, B. (2007). Czasopisma naukowe Open Access – model otwartego dostępu do wiedzy. W: IV Ogólnopolska Konferencja EBIB Internet w bibliotekach Open Access. Toruń, 7-8 grudnia 2007 roku – (EBIB Materiały konferencyjne nr 18). Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, Redakcja „Elektronicznej Biblioteki”.
• Maik, W. (2002). Strategia współpracy nauki i praktyki w zakresie planowania rozwoju turystyki. W: Partnerstwo nauki i praktyki w turystyce. Fakty, intencje, potrzeby rozwoju (s. 41–48). Bydgoszcz: Wyższa Pomorska Szkoła Turystyki i Hotelarstwa.
• Matteucci, X., Gnoth, J. (2017). Elaborating on grounded theory in tourism research. Annals of Tourism Research, 65, 49–59. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2017.05.003
• Morton A. (2002). Przewodnik po teorii poznania. Przekład: T. Baszniak. Warszawa: Wydawnictwo Spacja.
• Motycka, A. (1984). Relatywistyczna wizja nauki. Wprowadzenie: filozoficzny spór o naukę. Wrocław: Ossolineum.
• Nagel, E. (1985). Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych. Warszawa: PWN.
• Nekrases, E. (1992). Wiedza prawdopodobna. Warszawa: PWN.
• Nikitin, E. (1975). Wyjaśnianie jako funkcja nauki. Warszawa: PWN.
• Oviedo-García, M.A. (2016). Tourism research quality: Reviewing and assessing interdisciplinarity. Tourism Management, 52, 586–592. DOI: https://doi.org/10.1016/j.tourman.2015.08.011
• Pawłowski, T. (1986). Tworzenie pojęć w naukach humanistycznych. Warszawa: PWN.
• Pearce, D.G., Butler, R.W. (1993). Tourism research: Critiques and challenges. London: Routledge.
• Ritchie, B., Burns, P., Palmer, C., (2005). Tourism research methods: Integrating theory with practice. Wallingford: CABI Publishing.
• Rojek, C., Urry, J. (1997). Transformations of travel and theory. W: C. Rojek, J. Urry (red.), Touring cultures: transformations of travel and theory (s. 1–19). London: Routledge.
• Stivers, E., Wheelan, S. (1986). The Lewin legacy: Field theory in current practice. Berlin–Heidelberg–Nowy Jork–Londyn–Paryż–Tokio: Springer-Verlag.
• Strawiński, W. (2011). Funkcja i cele nauki – zarys problematyki metodologicznej. Zagadnienia Naukoznawstwa, 3 (189), 323–335.
• Stumpf, T.S., Sandstrom, J., Swanger, N. (2016). Bridging the gap: Grounded theory method, theory, development and sustainable tourism research. Journal of Sustainable Tourism, 24 (12), 1691–1708. DOI: https://doi.org/10.1080/09669582.2016.1149183
• Szulakiewicz, M. (2004). Filozofia jako hermeneutyka. Toruń: Wydawnictwo UMK.
• Theuns, L. (1986). Priorytety w badaniach turystycznych. Przegląd opinii ekspertów, ze szczególnym uwzględnieniem krajów rozwijających się. Problemy Turystyki, 1, 48–66.
• Tribe, J. (1997). The indiscipline of tourism. Annals of Tourism Research, 24 (3), 638–657. DOI: https://doi.org/10.1016/S0160-7383(97)00020-0
• Tribe, J. (2006). The truth about tourism. Annals of Tourism Research, 33 (2), 360–381. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2005.11.001
• Tribe, J. (2010). Tribes, territories and networks in the tourism academy. Annals of Tourism Research, 37 (1), 7–33. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2009.05.001
• Tribe, J., Dann, G., Jamal, T. (2015). Paradigms in tourism research: A trialogue. Tourism Recreation Research, 40 (1), 28–47. DOI: https://doi.org/10.1080/02508281.2015.1008856
• Tribe, J., Liburd, J.J. (2016). The tourism knowledge system. Annals of Tourism Research, 57, 44–61. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2015.11.011
• Waszczyk, M. (1996). Wyjaśnianie i przewidywanie w bioelektronice. Roczniki Filozoficzne, XLIV (3), 145–176.
• Waszczyk, M., Szczerbicki, E. (2003). Metodologiczne aspekty opisowego modelowania w naukach ekonomicznych. Zeszyty Naukowe Politechniki Gdańskiej – Filozofia, 7, 3–22.
• Winiarski, R. (red.) (2003). Nauki o turystyce. Cz. I. Wyd. 2, poprawione i uzupełnione. Kraków: AWF Kraków.
• Winiarski, R. (red.) (2004). Nauki o turystyce. Cz. II. Kraków: AWF Kraków.
• Woleński, J. (1979). Wyjaśnianie a przewidywanie. Prace Naukoznawcze i Prognostyczne, 3 (24), 5–19.
• Xiao, H., Smith, S. (2004). Source knowledge for tourism research. Annals of Tourism Research, 32 (1), 272–275. DOI: https://doi.org/10.1016/j.annals.2004.06.004

Identifiers

DOI

10.18778/0867-5856.29.2.13