O zapomnianym pałacu Sapiehów w Dubnie na Podlasiu

• Authors: Aldona Andrzejewska , Halina Karwowska , Aleksander Andrzejewski

Title variants

EN

About the forgotten Sapieha Palace in Dubno in Podlasie

Abstracts

EN

The Sapieha family is one of the most powerful magnate families of the Grand Duchy of Lithuania, originating from the lands of today’s Belarus and Russia. One of them, Iwan Sapieha, became the first voivode of Podlasie. In 1512, he became the owner of the village of Dubno, where a manor complex operated from the turn of the 16th and 17th centuries, which was ruined and forgotten at the turn of the 19th and 20th centuries. In the years 2006–2010 and 2013, archaeological excavations were carried out (among others thanks to subsidies from the European Regional Development Fund under the Neighborhood Program Poland-Belarus-Ukraine INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 and the Ministry of Culture and National Heritage. for non-invasive, geomorphological and natural research, aerial photography and relevant source queries. This work has produced very interesting results. It turned out that the relics of this residence hidden underground were discovered. As a result of the conducted archaeological and architectural works, this residential complex consisting of a palace, a chapel, and other auxiliary buildings, such as an inn, orangery, or a storehouse, can be reconstructed to a large extent. However, the most spectacular result was the discovery of the palace, known as the Great House. During the research, the plan of the tenement house on the ground floor level and a vault located in the basement were recognized. The described Kamienica Wielka is a manor house typical of the 17th century. However, it is one of the first objects in Podlasie that were discovered in a place where only fragments of pottery and brick debris were traces of its former glory on the surface of the earth. Thus, archaeological research brought back the forgotten residence of the Sapieha, one of the most eminent families of the Polish Nobility, to the “scientific circulation” and brought it back to the “scientific circuit”.

PL

Sapiehowie to jeden z najpotężniejszych rodów magnackich Wielkiego Księstwa Litewskiego, wywodzący się z ziem dzisiejszej Białorusi i Rosji. Jeden z nich Iwan Sapieha był pierwszym wojewodą podlaskim. W 1512 r. został właścicielem wsi Dubno, gdzie od przełomu XVI i XVII w. funkcjonował zespół dworski, który na przełomie XIX i XX w. został zrujnowany i zapomniany. W latach 2006–2010 i 2013 przeprowadzono wykopaliskowe badania archeologiczne, m.in. dzięki dotacjom z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS CBC 2004-2006 oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace archeologiczne uzupełniono badaniami nieinwazyjnymi, geomorfologicznymi, przyrodniczymi, fotografią lotniczą oraz stosownymi kwerendami źródłowymi. Prace te przyniosły niezwykle interesujące rezultaty. Okazało się bowiem, że odkryto ukryte pod powierzchnią ziemi relikty tej rezydencji. W efekcie przeprowadzonych prac archeologiczno-architektonicznych można było zrekonstruować w znacznej mierze ten zespół rezydencjonalny składający się z pałacu, kaplicy, innych budynków pomocniczych, jak: karczma, oranżeria, lamus. Jednak najbardziej spektakularnym wynikiem było odkrycie pałacu, nazywanego Kamienicą Wielką. W trakcie badań rozpoznany został rzut kamienicy na poziomie parteru oraz zlokalizowany w piwniczce skarbczyk. Opisana Kamienica Wielka jest typowym dla XVII w. zespołem budynków dworskich. Jednak jest jednym z pierwszych na Podlasiu obiektów, które zostały odkryte w miejscu, gdzie na powierzchni ziemi śladami dawnej świetności były tylko ułamki ceramiki naczyniowej i gruz ceglany. Tak więc badania archeologiczne przywróciły do świadomości społecznej i wprowadziły do „obiegu naukowego” zapomnianą rezydencję Sapiehów, jednego z najznakomitszych rodów Rzeczpospolitej Szlacheckiej.

Keywords

PL

Podlasie; Dubno; Sapiehowie; archeologia historyczna; badania zespołów rezydencjonalnych

EN

Podlasie; Dubno; Sapiehowie; historical archeology; research on residential complexes

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Eastern Review
• Year: 2022
• Volume: 11
• Issue: 1
• Pages: 55-76

Dates

published

2022

Contributors

author

Aldona Andrzejewska

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Archeologii UŁ

• https://orcid.org/0000000296429236

author

Halina Karwowska

• Muzeum Podlaskie w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000299734033

author

Aleksander Andrzejewski

• Uniwersytet Łódzki, Instytut Archeologii UŁ

• https://orcid.org/0000000237321938

References

• Andrzejewski, A., Pietrzak, J. 2002–2003. Jeszcze o archeologicznych badaniach dworu w Poddębicach. Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne VIII, s. 345–360.
• Andrzejewski, A., Ginter, A., Pietrzak, J. 2006. Sprawozdanie z nadzorów i badań archeologiczno-architektonicznych prowadzonych w okresie od grudnia 2005 roku do października 2006 roku na terenie pałacu w Złoczewie, gm. Złoczew, pow. sieradzki, woj. Łódzkie. Łódź: maszynopis WUOZ w Sieradzu.
• Brykowska, M. 1999. Dwór obronny w Gojcieniszkach w świetle źródeł i analizy porównawczej. W: K. Kuśnierz, Z. Tołłoczko (red.). Studia z historii architektury i urbanistyki poświęcone profesorowi Józefowi Tomaszowi Frazikowi. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej.
• Haur, J.K. 1679. Ziemiańska generalna Oekonomika. Kraków.
• Jakimowicz, T. 1979. Dwór murowany w Polsce w wieku XV. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Kajzer, L. 2004. Zamki i dwory obronne w Polsce Centralnej. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
• Karwowska, H., Andrzejewski, A. (red.). 2007. Rezydencja Sapiehów w Dubnie. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
• Karwowska, H., Andrzejewski, A. (red.). 2008. Rezydencja Sapiehów w Dubnie II. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
• Karwowska, H., Andrzejewski, A. (red.). 2013. Założenie rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.
• Miłobędzki, A. 1980. Architektura Polska XVII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• NEP. 1995. Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Piłaszewicz, Z. 1980. Boćki, woj. białostockie. Studium historyczno-urbanistyczne do planu zagospodarowania przestrzennego Bociek opracowane na zlecenie Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku – Wydziału Kultury i Sztuki WKZ, maszynopis w Archiwum Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Białystok.
• Romaniuk, Z. 2007a. Dubno – Zapomniana rezydencja Sapiehów. W: H. Karwowska, A. Andrzejewski (red.). Rezydencja Sapiehów w Dubnie. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, s. 23–46.
• Romaniuk, Z. 2007b. Inwentarze dworu dubieńskiego z lat 1646–1662. W: H. Karwowska, A. Andrzejewski (red.) Rezydencja Sapiehów w Dubnie. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, s. 99–115.
• Samsonowicz, H. 2013. Wstęp. W: H. Karwowska, A. Andrzejewski (red.). Założenie rezydencjonalne Sapiehów w Dubnie. Białystok: Wydawnictwo Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, s. 7–17.
• Tyszkiewicz, J. 1974. Mazowsze północno-wschodnie we wczesnym średniowieczu. Historia pogranicza nad górną Narwią do połowy XIII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych.
• Urwanowicz, J. 2006. Województwo podlaskie w okresie przedrozbiorowym. W: B. Pacholska (red.). Czas na Podlaskie. Tykocin. Referaty z sesji historycznej 492 rocznica urodzin województwa podlaskiego. Białystok: Wojewódzki Ośrodek Archeologiczno-Konserwatorski w Białymstoku.
• Wiśniewski, J. 1977. Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny, geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne. Acta Baltico-Slavica XI, s. 7–79.

Identifiers

DOI

10.18778/1427-9657.11.04

Biblioteka Nauki

28766361